Oko proroka. Władysław Łoziński

      2

      kopieniak (daw., z węg. köpenyeg) – peleryna, płaszcz bez rękawów. [przypis edytorski]

      3

      ocap – nadproże, belka nad drzwiami lub oknem. [przypis edytorski]

      4

      foremnymi litery – dziś popr. forma N. lm: foremnymi literami. [przypis edytorski]

      5

      po leciech – dziś popr. forma Msc. lm: po latach. [przypis edytorski]

      6

      odewrzeć (daw.) – otworzyć. [przypis edytorski]

      7

      królewszczyzna – własność ziemska należąca w średniowieczu do króla, a od XVI w. do skarbu państwowego. [przypis edytorski]

      8

      sołtystwo a. sołectwo (z niem. Schuldheiss: wiejski sędzia) – w daw. Polsce urząd sołtysa, zwierzchnika osadników nowo zakładanej wsi. Sołtys zarządzał pracą gromady, a w razie konfliktów przewodniczył sądom. Sołtystwo było dziedziczne. [przypis edytorski]

      9

      wolnictwo – nadanie ziemskie, wiążące się z wolnością od obowiązków poddaństwa. [przypis edytorski]

      10

      kwotnik – pisarz, prowadzący rejestry sprzedaży soli. [przypis edytorski]

      11

      Jerzy Mniszech (ok. 1548–1613) – wojewoda sandomierski. Wspierał zbrojnie i finansowo Dymitra Samozwańca w jego staraniach o tron moskiewski. [przypis edytorski]

      12

      rumacja (z łac.) – przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]

      13

      Zygmunt III Waza (1566–1632) – król Polski w latach 1587–1632. [przypis edytorski]

      14

      foryś (z niem. Vorreiter) – pachołek jadący konno przed karetą albo na jednym z koni zaprzęgowych. [przypis edytorski]

      15

      powietrze – tu daw.: morowe powietrze, zaraza, epidemia. [przypis edytorski]

      16

      konfirmacja (z łac.) – zatwierdzenie. [przypis edytorski]

      17

      podpisek – sekretarz, niższy urzędnik kancelarii. [przypis edytorski]

      18

      drabant (z niem. trabant) – żołnierz ze straży przybocznej wyższego oficera, gwardzista uzbrojony w halabardę. [przypis edytorski]

      19

      pajuk (daw.) – członek służby lub straży przybocznej; lokaj, często ubrany z turecka. [przypis edytorski]

      20

      Władysław IV (1595–1648) – najstarszy syn Zygmunta III, brał udział w wojnach moskiewskich i w wyprawie chocimskiej. [przypis edytorski]

      21

      z armaty – tu daw. forma N. lm, dziś popr.: z armatami. [przypis edytorski]

      22

      kantor (z łac.) – śpiewak kościelny. [przypis edytorski]

      23

      fracht (z niem.) – partia towaru, ładunek. [przypis edytorski]

      24

      otrok (daw.) – chłopiec, chłopak. [przypis edytorski]

      25

      koń brożkowy – koń zaprzęgowy. [przypis edytorski]

      26

      podżary – niejednolitej maści, podpalany. [przypis edytorski]

      27

      pałuba (daw.) – tu: kryty wóz towarowy. [przypis edytorski]

      28

      poklat – okrycie wozu rozpięte na wysokich pałąkach. [przypis edytorski]

      29

      cwelich (z niem. Zwilich) – prosta, solidna, tania tkanina. [przypis edytorski]

      30

      ruski (tu daw.) – ukraiński. [przypis edytorski]

      31

      naczynie – tu daw.: narzędzia, zestaw naprawczy. [przypis edytorski]

      32

      ufnal a. hufnal – duży gwóźdź do przybijania podków. [przypis edytorski]

      33

      chocimska potrzeba – bitwa pod Chocimiem, rozegrana we wrześniu i październiku 1621 r. między wojskami sułtana tureckiego Osmana II a armią polsko-kozacką pod dowództwem J.K. Chodkiewicza. Wynikiem bitwy było taktyczne zwycięstwo strony polskiej. [przypis edytorski]

      34

      Wołosi – tą nazwą określano w przeszłości różne ludy z południowego wschodu Europy, z Półwyspu Bałkańskiego oraz z terenów dzisiejszej Rumunii i Mołdawii. [przypis edytorski]

      35

      kotiuha (ukr. dial.) – pies. [przypis edytorski]

      36

      barwa – tu daw.: strój, mundur. [przypis edytorski]

      37

      biesaga – torba, sakwa. [przypis edytorski]

      38

      mołojec (daw. ukr.) – dzielny młody mężczyzna; bohater; wojownik. [przypis edytorski]

      39

      Kozacy „nieposłuszni” – wolni, nie znajdujący się na niczyjej służbie. Wolni Kozacy mieszkali w XVII w. na Zaporożu w dolnym biegu Dniepru (dziś płd.-wsch. Ukraina). [przypis edytorski]

      40

      Terpy, Kozacze, budesz otomanom (ukr.) – wytrzymaj, Kozacze, a zostaniesz atamanem (dowódcą). [przypis edytorski]

      41

      po rusku (tu daw.) – po ukraińsku. [przypis edytorski]

      42

      Czerkasy – miasto nad Dnieprem, ok.