Pan Wołodyjowski. Генрик Сенкевич

      111

      ile że – jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

      112

      szermierzów – dziś popr.: szermierzy. [przypis edytorski]

      113

      władnie – dziś popr.: włada. [przypis edytorski]

      114

      eksperiencja (z łac.) – doświadczenie. [przypis edytorski]

      115

      chycić (gw.) – chwycić. [przypis edytorski]

      116

      jubka a. jupka – ubiór charakterystyczny zwł. dla XVII–XVIII w.; kobiece okrycie wierzchnie; kaftanik na ciepłej podszewce, często podszyty futrem, rozkloszowany na plecach, z rękawami do łokcia. [przypis edytorski]

      117

      nie zlazę (reg.) – dziś popr.: nie zlezę. [przypis edytorski]

      118

      prospekt – tu: widok. [przypis edytorski]

      119

      złożyć ręce w małdrzyk – złożyć dłonie na krzyż, wnętrzem do siebie. [przypis edytorski]

      120

      ul na wyroju – ul podczas rozdzielenia roju na dwie części, z których jedna ma opuścić ul wraz z młodą królową i założyć ul nowy; rozdzielaniu się roju pszczół towarzyszy wzmożone brzęczenie pszczół i szum. [przypis edytorski]

      121

      konfidować – zwierzać się. [przypis edytorski]

      122

      mars – surowy wyraz twarzy; od imienia boga wojny w mit. rzym., Marsa. [przypis edytorski]

      123

      infima (daw.) – najniższa klasa w szkołach polskich. [przypis edytorski]

      124

      kania – duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. [przypis edytorski]

      125

      pardwa – średni ptak łowny z rodziny kurowatych. [przypis edytorski]

      126

      ordyńcy – członkowie Ordy tatarskiej. [przypis edytorski]

      127

      roście (starop. forma 3 os. lp) – rośnie. [przypis edytorski]

      128

      barbarus (łac.) – barbarzyńca; przen.: człowiek nieokrzesany, niecywilizowany. [przypis edytorski]

      129

      panis bene merentium (łac.) – dosł. chleb dobrze zasłużonych, przen. nagroda za dotychczasowe zasługi, owoce pracy. [przypis edytorski]

      130

      kulbaka – rodzaj siodła o wysokich łękach (elementach z przodu i tyłu siodła), co ułatwiało jeźdźcowi walkę szablą, chroniąc go przed utratą równowagi i upadkiem. [przypis edytorski]

      131

      poszóstna kareta – kareta zaprzężona w sześć koni. [przypis edytorski]

      132

      zdużać (starop.) – dać radę, potrafić. [przypis edytorski]

      133

      konsyderacja (z łac.) – rozważanie, rozmyślanie, refleksja. [przypis edytorski]

      134

      żem o wiktorii w polu zdesperował – że zwątpiłem o zwycięstwie w bitwie. [przypis edytorski]

      135

      próżen – próżny, pozbawiony. [przypis edytorski]

      136

      żołnierzów – dziś popr.: żołnierzy. [przypis edytorski]

      137

      Mane, tekel, fares! – słowa, które według opowieści biblijnej z Ks. Daniela (5,25) wypisała tajemnicza ręka na ścianie pałacu w Babilonie podczas uczty króla Baltazara. Znaczenie napisu: „policzono, zważono, rozproszono” (w jęz. hebr., aramejskim a. chaldejskim) zostało odczytane jako przepowiednia upadku państwa, który miał stanowić karę za grzechy Babilonu. [przypis edytorski]

      138

      bachmat – koń należący do rasy koni tatarskich, niewielkich, ale silnych i wytrzymałych, odpornych na trudne warunki klimatyczne, a przy tym szybkich i zwinnych. [przypis edytorski]

      139

      oznajmując – dziś popr.: oznajmiając. [przypis edytorski]

      140

      bławatnik – kupiec handlujący materiałami. [przypis edytorski]

      141

      absolutum dominium (łac.) – władza absolutna; absolutyzm. [przypis edytorski]

      142

      pacta właśc. pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) – umowa podpisywana podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego poprzez wolną elekcję, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje; zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne; uniemożliwiając przeksz

1

mitręga – strata, marnowanie czasu, utrudnienie. [przypis redakcyjny]

2

księżna Jeremiowa Wiśniowiecka – postać hist., Gryzelda Konstancja, zd. Zamoyska, w 1639 r. poślubiła Jeremiego Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]

3

siła (przestarz.) – dużo. [przypis edytorski]

4

sława jego imieniowi – dziś popr.: sława jego imienia. [przypis edytorski]

5

gumno (przestarz.) – stodoła; klepisko, czyli plac w stodole z twardo ubitej ziemi; a. podwórze w gospodarstwie wraz z budynkami gospodarskimi. [przypis redakcyjny]

6

letnik – tu: altana. [przypis edytorski]

7

krotofilny a. krotochwilny (starop.) – żartobliwy, dowcipny. [przypis edytorski]

8

umknąć – tu: odebrać. [przypis edytorski]