Pan Wołodyjowski. Генрик Сенкевич

(z łac.) – zgoda. [przypis edytorski]

      71

      carissime frater (łac.) – najdroższy bracie. [przypis edytorski]

      72

      furtian – odźwierny w klasztorze; zakonnik, którego zadaniem jest obsługiwanie furty klasztornej: pilnowanie kluczy do drzwi prowadzących do klasztoru, otwieranie i zamykanie ich, przyjmowanie gości itp. [przypis edytorski]

      73

      podwikarz – kobieciarz; od starop. podwika: noszona przez kobiety biała płócienna chusta osłaniająca głowę i szyję a. młoda dziewczyna. [przypis edytorski]

      74

      laudetur (łac.) – niech będzie pochwalony; formuła powitalna przyjęta w katolicyzmie. [przypis edytorski]

      75

      memento mori (łac.) – pamiętaj o śmierci. [przypis edytorski]

      76

      rezolucja (daw.) – postanowienie. [przypis edytorski]

      77

      wokacja (z łac. vox, vocis: głos) – powołanie. [przypis edytorski]

      78

      impedimenta (lm; łac. impedire: hamować) – przeszkody. [przypis edytorski]

      79

      gallus (łac.) – kogut. [przypis edytorski]

      80

      per amicitiam nostram (łac.) – ze względu na naszą przyjaźń. [przypis edytorski]

      81

      repeto (łac.) – powtarzam. [przypis edytorski]

      82

      vitare (łac.) – omijać, unikać. [przypis edytorski]

      83

      prowiantować – karmić. [przypis edytorski]

      84

      parol – słowo, słowo honoru. [przypis edytorski]

      85

      vicit (łac.; 3 os. lp) – zwyciężył. [przypis edytorski]

      86

      vivat (łac.) – niech żyje. [przypis edytorski]

      87

      raróg – ptak drapieżny z rodziny sokołowatych o charakterystycznym upierzeniu, białym z czarnymi plamkami. [przypis edytorski]

      88

      kobuz – ptak drapieżny z rodziny sokołowatych; tzw. sokół leśny a. sokolik drzewiec. [przypis edytorski]

      89

      vivat Joannes dux (łac.) – niech żyje wódz Jan. [przypis edytorski]

      90

      bułany – określenie maści konia: płowy, jasnobrązowy z czarną grzywą i ogonem. [przypis edytorski]

      91

      dzianet (daw.; z wł. giannetto: koń wyścigowy)– piękny rasowy koń paradny. [przypis edytorski]

      92

      ptastwo – dziś popr.: ptactwo. [przypis edytorski]

      93

      bandolet – rodzaj krótkiej strzelby używanej przez jazdę; pierwotnie: pas noszony przez prawe ramię, na którym jeźdźcy zawieszali strzelbę, ładunki do niej lub broń białą. [przypis edytorski]

      94

      krócica – krótka broń palna, nabijana ładunkami od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym. Krócica mogła mieć dwie, trzy lub cztery lufy. Stosowana głównie do samoobrony, krócica zwana była niekiedy pistoletem podróżnym, jednak od pistoletu różniła się budową zamka. [przypis edytorski]

      95

      karabon a. karaban – wieloosobowy pojazd konny stosowany do dalekich podróży. [przypis edytorski]

      96

      podjezdek – młody, dopiero ujeżdżany koń. [przypis edytorski]

      97

      prawić (daw.) – mówić. [przypis edytorski]

      98

      samoczwart (starop.) – we cztery osoby (wraz z osobą mówiącą). [przypis edytorski]

      99

      prosił jej (daw. składnia) – dziś popr.: prosił ją. [przypis edytorski]

      100

      wraży (daw.) – obcy. [przypis edytorski]

      101

      hajduczek – zdr. od hajduk: członek piechoty polsko-węgierskiej, formacji wojsk Rzeczypospolitej, zorganizowanej jeszcze w w XVI w. przez Stefana Batorego; hajducy stanowili gwardię przyboczną władców Polski i hetmanów Rzeczypospolitej, później potocznie nazywano tak piechurów również w nadwornych wojskach polskich magnatów. [przypis edytorski]

      102

      Joannes Casimirus (łac.) – Jan Kazimierz. [przypis edytorski]

      103

      comparationes (łac.) – porównania. [przypis edytorski]

      104

      pawęż a. pawęża – tarcza drewniana, czworokątna, wysoka, sięgająca niekiedy od ziemi do ramion żołnierza; używana przez jazdę, a następnie również piechotę. [przypis edytorski]

      105

      parantela (z łac. parens, parentis: rodzic płci męskiej lub żeńskiej, przodek) – pokrewieństwo, powinowactwo, zwł. ze znanym rodem; wyraz najczęściej używany w lm: parantele. [przypis edytorski]

      106

      szturmak – tu: broń palna z rozszerzoną u wylotu lufą używana w XVII i XVIII w. w Europie. [przypis edytorski]

      107

      hajdamak a. hajdamaka (daw.; z tur. hajdamak: napadać, grabić) – zawadiaka, hultaj, łobuz; Kozak; powstaniec kozacki, czyli uczestnik hajdamaczyzny, ruchu chłopskiego przeciw uciskowi szlachty polskiej na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]

      108

      guldynka – rodzaj broni myśliwskiej, strzelba kulowa, gwintowana używana w XVII i XVIII w. [przypis edytorski]

      109

      imainować