Nic bez Boga nic wbrew Tradycji. Jacek Bartyzel

Читать онлайн.
Название Nic bez Boga nic wbrew Tradycji
Автор произведения Jacek Bartyzel
Жанр История
Серия
Издательство История
Год выпуска 0
isbn 978-83-65806-71-0



Скачать книгу

ion>

      © Copyright by Jacek Bartyzel

      © Copyright for this edition by wydawnictwo von borowiecky, Warszawa 2015

      Wydanie II, poprawione i uzupełnione, Radzymin–Warszawa 2019

      Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody autorów i wydawcy.

      Recenzenci: prof. zw. dr hab. Jan Kieniewicz, prof. zw. dr hab. Adam Wielomski

      Projekt i wykonanie okładki: Krzysztof J. Kokowicz

      Na okładce wykorzystano fragment obrazu „Calderote” Augusta Ferrera–Dalmau Nieto

      Korekta: Marta Sieciechowicz

      WYDAWNICTWO von borowiecky

      05–250 Radzymin, ul. Korczaka 9E

      tel./fax (0 22) 631 43 93, tel. 0 501 102 977

      www.vb.com.pl

      e–mail: [email protected]

      ISBN 978–83–65806–71–0

      Skład i łamanie: Wydawnictwo von borowiecky

      Druk i oprawa: Mazowieckie Centrum Poligrafii, 05–270 Marki

      Wszystko to, co nie jest Tradycją, jest plagiatem.

Eugenio d’Ors y Rovira

      Wszelka polityka, która nie jest Tradycją, jest z pewnością zdradą.

Arlindo Veiga dos Santos

      Słowo wstępne

      Książka, którą oddaję w ręce i pod osąd czytającej publiczności, stanowi podsumowanie kolejnego etapu w historii moich studiów nad karlizmem, podjętych jeszcze w ostatniej dekadzie ubiegłego stulecia. Ich poprzedni plon stanowiły przede wszystkim: obszerny rozdział o karlizmie w mojej książce o kontrrewolucji monarchistycznej i katolickiej w krajach romańskich, opublikowanej w 2002 i wznowionej w 2006 roku1, oraz studium na temat socjalistycznej dewiacji w ruchu karlistowskim, zaistniałej w latach 60. i 70. ubiegłego wieku, ogłoszone w 2011 roku2. Pomiędzy tymi dwoma rozprawami (i później) opublikowałem też szereg artykułów o różnych aspektach karlizmu w pracach zbiorowych i w czasopismach naukowych3 – również w języku kastylijskim i w Hiszpanii4, haseł encyklopedycznych, a także niemałą liczbę drobniejszych przyczynków, biogramów, not informacyjnych i przekładów, których pedantyczną enumeracją nie będę nużył czytelników5.

      Zanim dokonam prezentacji zawartości tego zbioru, roztropnie będzie powiadomić, czego w nim Czytelnik nie znajdzie. Przede wszystkim nie ma tu systematycznego i chronologicznego wykładu historii karlizmu. Jest to bowiem praca o (tradycjonalistycznej) filozofii politycznej karlizmu, a nie o jego dziejach. Fakty historyczne są przywoływane jedynie o tyle, o ile było to niezbędne dla rozjaśnienia i wskazania zdarzeniowego kontekstu poruszanych problemów, jak na przykład „kwestii dynastycznej”, będącej bezpośrednią przyczyną narodzin karlizmu jako ruchu protestu przeciwko złamaniu zasad sukcesji tronu. Jeśli, mimo wszystko, ktoś poczułby się zawiedziony tym brakiem – zwłaszcza barwnego i fascynującego aspektu heroicznego wojen karlistowskich – to mogę go tylko zaprosić do lektury wspomnianego rozdziału mojej książki o kontrrewolucji, gdzie dzieje karlizmu zostały przedstawione. Wprawdzie dysponując wówczas znacznie skromniejszą niż dziś bazą źródłową, nie ustrzegłem się tam pewnych braków i nieścisłości, nadto zaś nie mogłem oczywiście uwzględnić okresu najnowszego, to jednak pozwolę sobie wyrazić nieskromnie opinię, że jak dotąd nikt w Polsce nie przedstawił pełniejszego obrazu historii tego ruchu.

      Już tylko prostą konsekwencją niehistoryczności tej pracy jest pominięcie karlizmu „niepeninsularnego”, czyli karlizmu w hiszpańskojęzycznych krajach zamorskich (Ultramar), więc przede wszystkim hispanoamerykańskiego, a warto podkreślić nie tylko jego XIX–wieczne antecedencje, lecz również całkiem współczesny renesans – zwłaszcza w Argentynie, Chile i Peru – znaczony tak spektakularnymi „konwersjami”, jak akces do karlizmu6 byłego prezydenta Urugwaju, Juana Maríi Bordaberry Aroceny (1928–2011), ofiary mściwego odwetu za opór, który stawił rewolucji komunistycznej. Szczęśliwie można polecić cały blok kompetentnych studiów na temat karlizmu w różnych krajach Ameryki Romańskiej, opublikowanych w opasłym tomie wydanym z okazji 175 rocznicy narodzin karlizmu7.

      Nie było też moim celem opisywanie szczegółowych propozycji programowych karlistów kolejnych generacji w zakresie rozmaitych kwestii społecznych, gospodarczych, administracyjnych etc. Interesował mnie bowiem najwyższy, metapolityczny wymiar ich refleksji, dotyczący kwestii fundamentalnych i zasad wiecznych, a nie okazjonalnych i przygodnych. Tym, czego żałuję, a czego niestety nie mogłem się podjąć z powodu niekompetencji w dziedzinie prawoznawstwa, jest brak systematycznej prezentacji karlistowskiej filozofii prawa, a trzeba wiedzieć, że stanowi ona jeden z najmocniejszych filarów karlizmu „akademickiego”, od Enrique’a Gila Roblesa, poprzez F. Eliasa de Tejadę, do Miguela Ayuso. Do tej sfery zagadnień odnoszę się przeto jedynie wycinkowo tam, gdzie było to po prostu nie do uniknięcia, jak na przykład w analizie aspektu jurydycznego „kwestii dynastycznej”, czy omawiając rolę prowincjonalnych fueros, jako jurydycznych systemów „wolności konkretnych”, w myśli karlistowskiej. Frapujące byłoby także opisać reprezentację karlizmu w beletrystyce (Ceferino Suárez Bravo, José María de Pereda, José Palles y Llordes, Emilia Pardo Bazán, Ramón del Valle–Inclán, Gabriel Miró, Antonio Pérez de Olaguer, Jaime del Burgo, Jesús Evaristo Casariego, Francisco López Sanz, Rafael García Serrano), poezji (Ignacio Romero Raizábal, José María Hinojosa, współczesny poeta peruwiański José Pancorvo), teatrze, kinematografii, muzyce i sztukach plastycznych – tu przynajmniej jedno nazwisko znakomitego współczesnego batalisty, Augusta Ferrera–Dalmau Nieto (ur. 1964), musi być odnotowane ze szczególną atencją – lecz na to wszystko nie ma po prostu miejsca w jednym tomie, będącym zaledwie wprowadzeniem w świat karlizmu8. Książka ta nie jest więc jeszcze, godną tego miana, pełną syntezą historii i doktryny tradycjonalizmu hiszpańskiego; o napisaniu takiego dzieła, w kilku tomach, zamyślam i może uda mi się to wykonać – si Dios lo quiere, jak mówią karliści.

      Moją intencją podstawową i myślą przewodnią całej książki było natomiast ukazanie karlizmu jako ruchu i doktryny na wskroś kontrrewolucyjnej, przeciwstawiającej się Rewolucji nie tylko w jej skonkretyzowanych i następujących po sobie epifenomenach (protestantyzm, Oświecenie, liberalizm, socjalizm, komunizm etc.), ale rozpoznającej w niej metafizyczne i sataniczne „zło pierwiastkowe”. Kontrrewolucyjne oblicze karlizmu jest zresztą oczywiste nawet dla tych, którzy są jak najdalsi od utożsamiania się z jego teologicznym i eschatologicznym przesłaniem. Niedawno zmarły, wybitny historyk o poglądach republikańskich i socjalistycznych – Julio Aróstegui Sánchez (1939–2013) stwierdzał: „kontrrewolucja w naszym kraju miała jako głównego i archetypicznego, chociaż nie wyłącznego, protagonistę ruch polityczny, społeczny i ideologiczny, znany jako »karlizm«. Przez to historia kontrrewolucji hiszpańskiej jest, w swojej podstawowej części, historią karlizmu”9. Światowej sławy niemiecki iberysta Edmund Schramm (1902–1975), w wykładzie wygłoszonym na początku lat 50. w madryckim Ateneo, powiedział jeszcze dobitniej: „Karlizm był najbardziej kontrrewolucyjnym ruchem, jaki istniał w Europie”10. Ciekawe, acz może nieco zaskakujące, jest również spostrzeżenie myśliciela sytuującego się w tradycji nacionalcatolicismo Akcji Hiszpańskiej, Vicente Marrero Suareza (1922–2000),



<p>1</p>

Zob. J. Bartyzel, Bandera carlista. Tradycjonalizm legitymistyczny w Hiszpanii, [w:] „Umierać, ale powoli!”. O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w krajach romańskich 1815–2000, Kraków 2002, 2006², ss. 243–331.

<p>2</p>

Zob. Idem, „Don Carlos Marx”. Studium przypadku rewolucyjnej transgresji tradycjonalizmu w socjalizm w hiszpańskim karlizmie, Biblioteka Rojalisty, Fundacja Virtus Nobilitat, Wrocław 2011, str. 80.

<p>3</p>

Zob. Idem, Miguel Ayuso Torres – tradycjonalista po nowoczesności, „Pro Fide Rege et Lege” 2004, nr 1(48), ss. 15–18; Idem, Europa czy Cristiandad? Tradycjonalizm hiszpański w konfrontacji z „europeizmem” i „europeizacją”, [w:] T. Sikorski, ks. A. Dymer (red.), Kultura chrześcijańska w zjednoczonej Europie, Centrum Edukacyjne Archidiecezji Szczecińsko–Kamieńskiej, Szczecin 2007, ss. 130–140; Idem, Karlizm widziany z Polski, „Pro Fide Rege et Lege” 2009, nr 1(62), ss. 57–64; Idem, Tradycjonalizm po nowoczesności. Filozofia polityczna tradycjonalizmu hiszpańskiego wobec wyzwań modernizmu, [w:] J. Miklaszewska, J. Szczepański (red.), Filozofia polityczna po roku 1989. Teoria – historia – praktyka, Wyd. UJ, Kraków 2011, ss. 193–206; Idem, Myśl polityczna tradycjonalizmu hiszpańskiego (karlizmu) i jej recepcja w Polsce na przestrzeni XIX–XXI wieku, [w:] M. Białokur i P. Jakóbczyk–Adamczyk (red.), Polska a Hiszpania. Z dziejów koegzystencji dwóch narodów w XX wieku, DUET, Toruń–Opole–Piotrków Trybunalski 2012, ss. 12–28; Idem, „Hiszpański łącznik” Jędrzeja Giertycha. Przyczynek do źródeł informacji autora Hiszpanii bohaterskiej na temat karlizmu, „Templum Novum” 2013, nr 13, ss. 92–104.

<p>4</p>

Zob. Idem, El Carlismo visto desde Polonia, [w:] M. Ayuso (ed.), A los 175 años del Carlismo. Una revisión de la tradición política hispánica. Actas del Congreso Internacional celebrado en Madrid los días 27 y 28 de septiembre de 2008, Itinerarios, Madrid 2011, ss. 389–396.

<p>5</p>

Większość z nich osoby zainteresowane mogą znaleźć pod różnymi zakładkami na mojej stronie osobistej: www.legitymizm.org/bartyzel.

<p>6</p>

Zob. jego artykuł: Honor al Carlismo, „Custodia de la Tradición Hispánica” (Buenos Aires), núm. 3, septiembre de 2002, http://hispanismo.org/cultura–general/9451–textos–de–juan–maria–bordaberry.html.

<p>7</p>

Zob. L. Corsi Otálora, El carlismo desde América; F. Altuve–Febres, El Carlismo en el Perú; J.M. González, Carlismo y carlistas en el Río de la Plata; L.M. De Ruschi, El Carlismo en la Argentina. Una presencia interrumpida; J.M. Bordaberry, Presencia carlista en el Uruguay; C. Garay, El Carlismo en Chile; R. Marques Dip, Brasil e Carlismo, [w:] M. Ayuso (ed.), A los 175 años del Carlismo…, ss. 197–316.

<p>8</p>

Z konieczności musimy tu poprzestać również na wskazaniu dwu opracowań dotyczących karlizmu w powieści i w kinematografii: R. Botella y J.M. Rozas, Carlismo y novela; E. García Martín–Vicente, Carlismo y cinematografía, [w:] M. Ayuso (ed.), A los 175 años del Carlismo…, ss. 401–499.

<p>9</p>

J. Aróstegui, »Introducción. El Carlismo y las guerras civiles«, [w:] J. Aróstegui, J. Canal, E. González Calleja, El Carlismo y las Guerras Carlistas. Hechos, hombres e ideas, La Esfera de los Libros, Madrid 2003, s. 11.

<p>10</p>

Cyt. za: V. Marrero, »Prólogo«, [w:] El tradicionalismo español del siglo XIX, selección y prólogo de Vicente Marrero, Publicaciones Españolas, Madrid 1955, s. XVII.