Леаніды не вернуцца да Зямлі. Уладзімір Караткевіч

з хатай.

      – Так, сабакі дом, які палае, не пакідаюць.

      Маці пакруціла галавой, быццам адганяючы думкі.

      Глядзі, вось пярсцёнак. З ланцужнага звяна катаржнік скуў для бабкі. Яе там вельмі любілі, на пасяленні. Яна была вельмі харошы чалавек.

      – А гэта што? – Андрэй паказаў на рукапіс.

      – А гэта самае галоўнае: успаміны бабкі пра паўстанне і Сібір. Прачытай зараз. Акрамя вельмі своеасаблівага стылю, – мне здаецца, яна магла б быць надзвычай цікавым пісьменнікам, – там шмат звестак аб людзях і паўстанні. I зусім не так, як у кнігах. Шчыра.

      Яна развязала рукапіс:

      – Асабліва прыглядзіся да парома ў вераб’іную ноч. Сапраўдны трагізм.

      Тонкая рука маці прыкрыла вочы:

      – Можа б, ты з’еў чаго перад абедам?

      – Не, не хочацца нешта.

      – То тады ідзі… Чытай… Трэба ж табе, урэшце, ведаць гэта падрабязна.

      I яна зноў патэпала да крэсла, да штодзённых панчох.

      …Увечары Андрэй спусціўся ў галоўны пакой узрушаны, з чырвонымі павекамі. Рукапіс ён пакінуў у сябе, перачытаць уначы.

      Маці толькі што прымусіла бацьку легчы адпачыць. Сядзела з кнігаю пад лямпаю. Мяккі жаўтаваты круг падаў на старонкі, на вузкую руку, на пасму калісьці цёмных, а цяпер напалову пасівелых валасоў.

      Прыўзняла на сына цёмныя, зусім яшчэ маладыя вочы.

      – Прачытаў?

      – Так, – Андрэй моўчкі сеў у другое крэсла, – гэта жахліва, ма.

      – Што ж, яны ведалі, на што ідуць.

      – I я іх вельмі люблю за гэта, – глуха сказаў Андрэй.

      Мне здаецца, – не слухаючы яго, сказала маці,– усё гэта ад хворага сумлення. I я вельмі баюся за цябе. Ты занадта іхні. I зусім не стрыманы. Бацькавай сілы ў цябе няма. Ты знойдзеш нешта. Яму можна будзе аддаць частку сваёй душы. А ты аддасі ўсяго сябе. Да канца… Усё адно, што гэта будзе: справа, вершы. А можа, жанчына.

      – Не трэба, – сказаў Андрэй. – Алёнка ўсё ж была калісь. Маці маўчала.

      – Ты тады быў амаль хлопчыкам, – сказала яна, – а цяпер ты мужчына. I гэта значна больш складана.

      – У мяне былі другія, – сказаў Андрэй.

      – Ведаю. Але ты нікога не кахаў. Ты сілком затрымаў сябе. I цяпер, калі гэта выбухне, – будзе вялікі пажар. Дай бог толькі, каб гэта была дзяўчына, вартая кахання. Толькі гэтага і прашу ў жыцця… Часам я думаю, што добра было б, каб ты ўсё жыццё кахаў тую бедную дзяўчынку. Знайшоў бы сабе дзяўчыну друга, якая паважала б тваю памяць пра яе, і спакойна пражыў бы з ёю век.

      У адным кутку яе рота з’явілася раптам зморшчынка: цень лёгкай усмешкі.

      – Але потым я ўспамінаю, што лёс даў мне такое няшчасце, як сына-паэта. I я разумею, што ўсё гэта – марныя думкі.

      Андрэй і маці сядзелі моўчкі. Вецер, што ўзняўся надвячоркам, цяпер ужо добра свістаў і роў за сцяною. Было чуваць, як пепінка, сілячыся ўцячы ад яго пякуча-халодных абдоймаў, часам ціха скрабалася ў акно, у марнай надзеі схавацца ад зімы, счакаць на вясну, адчуць, як той самы вецер стане пяшчотным і мяккім.

      – Ма, – перарваў маўчанне Андрэй, – можа быць наша Горава нашчадкам таго чалавека