Пацалунак на фоне гор (зборнік). Анатоль Бутэвіч

трымалі сваіх. Ад нечаканасці ледзь не закрычала, але спахапілася і схавалася за худыя спіны іншых. Спалохалася, што Альберт убачыць мяне безвалосай, без маёй ільняной касы, і невядома што падумае. Ды чалавек заўсёды на нешта спадзяецца, нават у благім шукае лепшае. Спадзявалася і я.

      Нечакана для сябе ўпотайкі ад іншых упала вечарам на калені і пачала маліцца. Ніколі раней я не рабіла гэтага. А тут імпэтна прасіла ў найвышэйшага Бога даравання жыцця найперш яму, майму Альберту, а пасля і мне. Так малілася, што, здавалася, Бог пачуе мяне і паспрыяе…

      Ды, відаць, не пачуў майго шаптання. Неяк пахмурным ранкам на пляцы перад нямецкімі баракамі паставілі колькі шыбеніц. Сэрца маё зайшлося ў прадчуванні нядобрага. Так і сталася. Сярод тых, каго падвялі да тых страхалюдзін, быў і Альберт. Тут я ўжо не вытрымала, схапілася за галаву і закрычала: «А-а-алі-і-ік!» Нехта ў адчаі закрыў мне рот рукой, суседзі затулілі сваімі спінамі і зашыкалі, каб змоўкла. Я ж апантана гукала, а пасля проста шаптала: «А-а-алік! А-а-а-алі-і-ік!.. Аль-берт…»

      Не ведаю, ці пачуў мяне Альберт. Але ён падняў галаву, зірнуў у нахмаранае неба, пасля спыніў позірк на нашым баку і, здалося, прыязна ўсміхнуўся. На ўсё жыццё засела ў маёй памяці, дагэтуль стаіць перад вачыма гэтая ўсмешка чалавека, які праз хвіліну мусіць памерці.

      Я сцялася. А кат узяўся за сваё звыклае рамяство. Альберту не завязвалі вачэй, у ката не было белых пальчатак і маскі.

      Я праплакала цэлыя суткі. Мне ўсё стала абыякава, я нічога не баялася і нічога не хацела. Адно дастала Алікаў пярсцёнак і надзела на правую руку. Не паслухалася пагрозаў і не здымала яго цэлы тыдзень. Шчыра шкадавала, што нашае каханне не завяршылася новым жыццём ува мне… А начамі мяне палохала Алікава ўсмешка.

      Неўзабаве нас вызвалілі саюзнікі. Агітавалі застацца ў Нямеччыне альбо з’ехаць у Амерыку. Але дзе там – нас чакала роднае поле. Не прычакала.

      Са слязамі ад’язджалі некалі з роднай вёскі, са слязамі ступілі цяпер на бацькоўскую зямлю, са слязамі ж адправіліся неўзабаве ў лагер для перасыльных.

      Сэрца маёй маці не вытрымала, адляцела пакутніца на неба. А я знайшла ў лагеры такога ж бедака, як сама. Таксама ў нямецкага баўэра практыку праходзіў. Пабраліся. Вярнуліся ў вёску. У нашай хаціне жылі іншыя. Сяк-так агоралі новую. Але муж мой падарваўся, памёр. Адна падымала і хату, і калгас, і нашага Юрачку. Так у беспрасветнай працы і прайшло жыццё.

      Адно светлае імгненне было некалі, і тое слязамі сплыло…

      – Маці, маці, ты, гэтаво, аглухла ад радасці? – ужо колькі разоў гукаў Юрак.– Ведама, добры жмут марак павінны даць. Гэтаво, давай, збірайся. Пойдзем у сельсавет.

      Яна схамянулася, нібыта з зачараванага сну выбавілася. На твары яшчэ блукалі рэшткі нейкай нетутэйшай усмешкі, вочы святлелі нязвыклай глыбінёй, а на твар насоўвалася рашучасць.

      – Нікуды я не пайду,– прамовіла так ціха, што і сама сабе здзівілася.

      – Што? – спытаў Юрак. І было не зразумець, ці ён не пачуў, ці не мог пачутаму паверыць.

      – Нікуды