Китап (җыентык). Марат Кабиров

күчтең. Ә бит моның да нигезендә шул ук нәрсә ята – кеше бүген тирәнлекне яратмый. Уйлар тирәнлеге, хисләр үткенлеге аны куркыта. Аңа гади һәм аңлаешлы нәрсәләр кирәк. Китап булса – кызыгып укырлык һәм шундук онытырлык булсын. Җыр булса – сикергәләп тыңларлык һәм берни дә уйламаслык булсын.

      Бер мизгелгә тынлык урнашты.

      – Менә бу китап, – Даутов «Рус классикларының әсәрләре» н кабат кулына алды, – бу китап моннан биш ел элек чыккан нәрсә иде.

      Ул, урыныннан кузгалып, аны эш өстәленә куйды да тагын бер китап тартып чыгарды. Монысы кесәгә сыешлы һәм юка гына иде.

      – Ә бу – былтыр чыккан китап. Исеме шул ук: «Рус классикларының әсәрләре». – Даутов елмайгандай итте. – Монда да бөтен классикларның бөтен яхшы әсәрләре дә кергән. Берсе дә онытылып калмаган. Ә китап өч тапкырга диярлек кыскарган. Бу – безнең яшәү темпын күрсәтә торган күренеш. Ә тагы биш ел үтүгә, әлеге китап кечкенә блокнот зурлыгында гына калачак иде…

      Мин тәмәкемне көллекчәгә басып сүндердем дә тагы берне алып кабыздым.

      – Рей Брэдбери[3] – синең яраткан язучың, – дип дәвам итте Даутов, – һәм син аның «Фаренгейт 451» әсәрен хәтерлисең. Китап саклаучыларны эзәрлекләп, китапларны яндырып йөргән пожарникларны да беләсең. Бездә бүген нәкъ тә шул әсәрдә сурәтләнгән хәл килеп туды. Әмма пожарниклар да, китап укучыларны эзәрлекләгән хакимият тә юк. Бүген алар кирәк түгел. Халык үзе китаптан баш тартты. Мин кешеләр алдына сайлау куйдым: яки акча, яки китап, дидем. Һәм алар китапны сайламадылар. Хәтта китапханәләр дә үзләрендәге бөтен байлыкны миңа китереп тапшырды.

      Даутов елмаеп куйды.

      – Дөресен генә әйткәндә, мин бу кадәресен үк көтмәгән идем…

      Мин тәмәке арты тәмәке тартуымны белдем. Бер сүз әйтерлек тә рәтем юк иде.

      – Нәшриятлар һәм типографияләр белән дә шул ук хәл килеп чыкты, – дип дәвам итте Даутов. – Мин аларда булган бөтен продукцияне бертында сатып алып бетердем һәм яңадан чыккан бер генә китапларын да алмаячагымны белдердем. Һәм, зур гына акча тәкъдим итеп, китап чыгару эшчәнлегеннән бөтенләй туктауларын үтендем. Алар берсүзсез ризалаштылар. Бернинди мәҗбүр итү дә, куркыту да булмады – бөтенесе ирекле ихтыяр белән башкарылды.

      Даутов бер мизгелгә генә тынып торды да тагын сөйли башлады. Мин дәшмәдем һәм дәшә дә алмадым.

      – Синең газета укыганың юктыр инде… – Ул елмаеп куйды: – Анда Китап кабул итү пунктлары турында еш язалар, һәм күпчелек бу чараны хуплап каршылый. Ә тагы да төгәлрәк итеп әйткәндә, бертавыштан хуплыйлар. Миңа менә нәрсә кызык – әлеге чараны туктаусыз рәвештә мактаган газеталар иртәгә үзләре үк укучыларын югалтачак ич. Аларның тиражы бүген үк төшеп бара бит инде. Дөресен әйткәндә, мин матбугат чараларының, бер булып, үземә каршы күтәрелүен көткән идем. Мантыйк шуны таләп иткән кебек иде. Ә болай… Мин кешеләрне берничек тә аңлап җитә алмыйм.

      Ул кеткелдәп көлеп куйды да чынаягына үрелде. Миңа монда утыру чиксез авыр иде. Акрын гына

3

Рей Дуглас Брэдбери (1920–2011)  –  Америка язучысы.