Жалпы гидробиология. Б. Минсаринова

– грунттың қабатында мекендеушілер, жерқазғыш интрабионттар, бұлар гидравликалық жолмен, мысалы, құмдауықтың (пескожил) денесінің ішкі сұйықтығы өз еркінше дененің алдыңғы бөлімінен артқы жағына қарай және керісінше қозғалу арқылы грунтқа көміле алады.

      Эпибионттар – сутүбі қабатының үстінде мекендеушілер, бұлардың басқаларынан ерекшелігі жоғарғы таксондарға (тип, класс) жататын жануарлар көптеп кездеседі. Олардың арасында көпқылтанды құрттар, шаянтәрізділер, моллюскалар, тікентерілілер және басқалары көптеп кездеседі. Аз қозғалатын, сутүбінде жорғалап тіршілік ететін крабтар, омарлар, лангустар, сегізаяқтар, теңіз жұлдызшалары да баршылық.

      Әлемдік мұхиттың нектобентосының құрамында мизидалар, креветкалар, кейбір балықтар кіреді. Басаяқты молюскалар сутүбіне жақын жүреді, шамалы қауіп төнсе сутүбіне түседі.

      Әртүрлі ендіктердің мекендеушілері. Гидробионттардың ендік бойынша зоналдық таралуы судың жоғарғы қабатында және континенталды шельфте айтарлықтай болады. Бұған, негізінен, температураның меридиандық бағытта өзгеру заңдылығының, сол сияқты әртүрлі ендіктердегі судың айналуының ерекшелігі себепші болады.

      Организмдердің түрлік алуандылығы және сандық дамуына байланысты поляр, қоңыржай және тропикалық зоналарды ажыратады.

      Поляр маңы зоналарда фитопланктон кедей, олардың вегетациялық кезеңі өте қысқа, кейде бір жылда бірнеше аптаға созылады, өнімділігі үлкен емес, соған байланысты гетеротрофтылардың да саны аз болады. Судың жақсы араласуы қоңыржай зоналарда терең қабаттағы биогенді заттардың жоғары қарай көтерілуіне себепші болады, осыған орай бұл жерлер фитопланктонның ең көп болуымен ерекшеленеді. Тропикалық сулардың аймақтарында су аса көп араласпайды, сондықтан биогендер аз, фитопланктонның биомассасы қоңыржай ендіктерге қарағанда өте төмен болады. Фитопланктонның санының төмендеуі бұл жерлерде өмір сүретін жануарлардың саны мен биомассасының азаюына алып келеді.

      Мекендеушілердің сандық көрсеткіштері азайғанымен оған қарсы түрлік байлығы қоңыржайдан төменгі ендіктерге қарай арта түседі. Тропикалық суларда фауна мен флораның көп болуы ең алдымен температура режиміне байланысты. Жылысулылық және температураның тұрақтылығының жоғары болуы түр түзілу процестеріне қолайлы болады. Қолайлы температура жағдайынан басқа тропикалық зонада фауна мен флораның бай болуына су акваториясының үлкендігі және жағалау маңы бойының біршама көп болуы да себепші. Бұл өз кезегінде алуантүрлі биотоптардың пайда болуын қамтамасыз етеді, ал бұл түрлік алуандылықтың көп болуына ықпал етеді.

      Жоғарғы ендіктерден төменгі ендіктерге қарай жылжығанда жалпы заңдылыққа сәйкес зообентостың түрлік құрамы артады. Бұл эпифауна үшін заңды құбылыс, ал инфауна үшін қолданылмайды, өйткені температура ауытқуының өзгеруі грунт қабатында оның үстіне қарағанда аз байқалады.

      Экваторға қарай қозғалғанда