Պատմվածքներ,քառյակներ, բանաստեղծություններ եւ խոհեր. Վահան Թոթովենց

աղջկան կուսափառ,

      Որ կտրված ծիծերով

      Զանգակատան բարձունքեն

      Գլուխը վար է կախվեր,

      Հայրենի դաշտը կանաչ

      Ոսկորներով է ծաղկեր՝

      Եվ գետերը գոռալով

      Նոր դիակներ, նոր հեծեծանք կը բերեն,

      Թույլ տուր ինծի, որ ողբամ,

      Վերջալույսի դո՛ւ շաղամույն Հեծեծանք,

      Այն կաթիլը անմահության նեկտարեն,

      Որ բուստերեդ ծորեցիր,

      Տարփանքի պես ծորեցի՜ր…

      Ներե՛, ներե՛ ափսոսանքն այս մեղավոր.

      Մենք կը բաղձանք, որ միայն

      Հիշատակ մը ըլլայինք

      Պատմության մեջ ազգերուն

      Հին դարուն։

      Երանության զեփյուռն հաղթ

      Մեզ կը փչե դամբաններե հինավուրց։

      Մենք կը բաղձանք հոգեվին

      Վարդաբոսոր թաղումին,

      Թող աշխարհի մեղմ հովիկ

      Հոգեհանգիստ մրմնջե,

      Ըլլանք միայն Հիշատակ

      Եվ դամբանի խորերեն

      Երգենք հանգիստն աստղահայաց աչքերուդ,

      Ո՜վ Աստղիկ։

      ՑՈՐՅԱՆԻ ՀԱՏԻԿԻՆ

(Քերթված երրորդ)

      Օտար արտեր ցորյանի,

      Դո՛ւք երազներ ոսկեծուփ,

      Նոր դուրս եկած մոխիրներու աշխարհեն,

      Ամառնային կարոտով ձեզ կը դիմեմ։

      Կըղձամ հոգիս այս թաղել

      Ծփանքներուն մեջ ոսկյա

      Եվ ընդգրկել չը չարչարված բնության

      Բույրերն, հույզերն ու թրթիռ։

      Ահա առուն գիշերին մեջ լուսնային

      Ձեր արմատներն հուշի՜կ, հուշի՜կ կը գգվե,

      Ցորեկին մեջ ըմպած արևն լիաթոք՝

      Հիմա կըղձաք ցայգերու զով զեփյուռին,

      Եվ կը ցցեք վե՛հ, հաղթական գլուխնիդ

      Եվ կսպասեք աստվածային հպումին։

      Օտա՛ր արտեր ցորյանի,

      Դուք անուրջներ ոսկեշաղ,

      Երբեք բոցեր չտեսաք

      Եվ արյունոտ ջուրն արմատնիդ չսարսեց,

      Առավոտը արյուն երբեք չկաթեց

      Ձեր երջանիկ հատիկներուն վրա ոսկի։

      Կը փրցնեմ հասկ մը օտար այս դաշտեն

      Եվ կը փշրեմ ձեռքերուս մեջ իմ դողդոջ,

      Կ'իյնան դարվար բոլոր հատերը ատոք

      Միայն հատ մը կմնա իմ ափին մեջ։

      Կը մրմնջեմ արցունքով,

      Կայլակները արցունքիս

      Կ'իյնան լռի՛ն ափիս մեջ՝

      Լողցնելով այս հատիկը իմ վշտով։

      Առաջին հեղն, թարմ գարունեն մինչ հիմա,

      Այս հատիկը ոսկեման

      Մահվան բույրով կը սարսռա՛…

      Կը մրմնջեմ ես մեղմիվ,

      Ու սոսափը գիշերային տաճարին

      Իմ մրմունջները կը տանե հասկե հասկ,

      Եվ բովանդակ արտը լռին կունկնդրե.

      «Ո՜վ դու հատիկ ցորյանի,

      Երբ առջի հեղ ցողունե դուրս պոռթկացիր՝

      Չեղավ մեկն, որ քու ականջիդ հեծեծեր

      Թշվառությունն անմահական սերունդիդ։

      Հատիկներուն հետ հասկիդ

      Դու ջերմ սիրո մղվեցար,

      Եվ արևուն շաղերուն տակ ծփացիր,

      Երազի պես ծփացի՜ր…

      Ոսկե հատիկ ցորյանի,

      Որ արցունքոտ վշտերովս կը հեծես՝

      Կը զգաս հիմա, որ սիրելիներըդ ինկան,

      Եվ մեկ քանին ոտքերուս տակ փչացան,

      Դու իսկ արդեն ինկած ես

      Ծովերուն մեջ իմ վշտիս,

      Եվ պիտ մեռնիս, պիտի մեռնիս առհավե՛տ։

      Մեկ մասը այս ցորյաններու հոծ արտին

      Պիտի երթա փշրվիլ

      Ջաղացքներու