Պատմվածքներ,քառյակներ, բանաստեղծություններ եւ խոհեր. Վահան Թոթովենց

կախված է մի լուսե ողկույզ,

      Իմ ճակտի վրա – մի վսեմ ողկույզ,

      Լուսավորում է իմ ճամփան մթին

      Մի լուսաճաճանչ, մի արև ողկույզ։

      Չքնաղ է այգը, բորբ է կակաչը,

      Այտդ վառվել է, ինչպես կակաչը,

      Գալիս է մահը, գալիս է վերջը,

      Օ՜, առավել ևս վառ է կակաչը։

      Հեռավոր մի ծառ է ծաղկել,

      Անջրդի, անհույս, բայց վա՜ռ է ծաղկել,

      Կայծակի սրից խոցված, վիրավոր,

      Բայց փարթամ, շքեղ ու զա՜ռ է ծաղկել։

      Այգու ձիերը խոլ վրնջում են,

      Սարի զանգերը զիլ ղողանջում են,

      Ծովն է ծիրանի, անծայր ու անծիր,

      Լճերն հայրենի լո՜ւռ հորանջում են։

      Եփրատի ափին մի ծառ է լալիս,

      Կարծես իմ սրտի խորքումն է լալիս,

      Կարծես մի մայր է ողբում ու կոծում,

      Կարծես այդ լացը հենց ե՜ս եմ լալիս։

      Ոչի՜նչ չեմ փոխի քո մեկ երգի հետ,

      Իմ կյանքն է կապված քո մեկ երգի հետ,

      Ամենից չքնաղ, ամենից շքեղ

      Արև՜ն է զուգված քո մեկ երգի հետ։

      Ուզում եմ ըմպել մի խոշոր բաժակ,

      Քո վարդ արյունից՝ մի խոշոր բաժակ,

      Քո սրտի ակից, քո առվակներից՝

      Արևաշաղախ մի խոշոր բաժակ։

      Մութ է այս ճամփան, մութ է մինչև մահ,

      Դաժան առեղծված, դաժան՝ մինչև մահ,

      Մի խավար կետ կա այս բաժակում ջինջ,

      Որ ես բռնած եմ ձեռիս մինչև մահ։

      Քառասունամյակի այս մթին շեմքին

      Վառվում է մի սեր, հնչում ցնծագին,

      Ինչպես հին այգին՝ ծաղկավառ ու վես,

      Բայց կասկածո՜ւմ եմ աշխարհի հիմքին։

      Վաղ է բռընկել իմ այգին,

      Վառ է բռընկել իմ այգին,

      Սակայն եթե դու չկաս՝

      Զո՜ւր է բռընկել իմ այգին։

      Ո՞վ ստեղծեց այս խոտը,

      Ո՞վ ներկեց վառ՝ այս խոտը,

      Ինչքան լինի աննշան՝

      Ես երգո՜ւմ եմ այս խոտը։

      Ուրախ, բարձրախինդ – ա՛յս է Թոթովենցը,

      Թախծոտ ու մռայլ – ա՛յս է Թոթովենցը,

      Ծիծաղը՝ վարար, մռայլությունն՝ անծիր,

      Ամեն չափ՝ անչափ – ա՛յս է Թոթովենցը։

      Բանաստեղծություններ

      Իմ երգս

      Կը թրթռա շուրթին վրա երգն անոր՝

      Սերը խմած աղջկան մը նազանքով,

      Սիրո երգն է կարմրությամբ մը գինով―

      Կը թրթռա շուրթին վրա երգն անոր։

      Բայց իմ երգս հառաչանքով խմորված,

      Որ կը նստի շիրիմներու վրա պաղ,

      Կ՛երգեմ՜, կ՛երգեմ՜, իմինս թախծերգ մէ՛, ավա՜ղ,

      Արտոսրի ցուրտ կայլակներով խմորված։

1908 թ.

      Զքեզ ըմպեմ, ո՜վ աղջիկ

      Ով հայուհի,

      Ո՜վ ալեկոծ մերկություն…

      Դո՛ւրս եկ խուցեդ և միգամած խորհուրդեդ,

      Երթա՜նք դաշտերը ազատ,

      Եվ ծծենք սիրտը ծաղկին։

      Եկու՛ր, երթանք դեպի պարտեզը ծաղկած՝

      Մենք հոն ըմպենք ժպիտները գարունին։

      Ո՜վ Զարուհի,

      Արևուհիդ շողափառ,

      Եվ տարփանքով խելահեղ,

      Եկո՛ւր, երթան՜ք անձրևին տակ ամառվան,

      Դուն հոն ըմպե՛

      Կարմիր հոգիս քերթողի։

      Արյունի քույրս անմահ,

      Իմ կուրծքիս տակ արևորեն սարսռագի՜ն

      Եկո՛ւր, երթա՜նք դեպի Երազը ոսկյա,

      Անձրևին տակ շողերու և ցողերու

      Եվ