Паляўнічыя акварэлькі з Палесся. Лучына Янка

З ПАЛЕССЯ

      I. ЗАМЕСТ УСТУПУ

      «Цікава, мой панічу, што ў жыцці настане? —

      Вёў мову Грышка, як прылёг быў на паляне,

      Дзе адпачыць спыніліся стральцы ў бары. —

      Мо не да ладу я кажу, мо ўжо стары?

      Што змена часу дасць нам, страты ці прыбыткі?

      Выходзіць, пане, як у бабкі-варажбіткі.

      Спрачацца не хачу, заўвага ж ёсць адна:

      Я, не раўнуючы, як той кравец з сукна,

      Вам лёгка з кожнага тутэйшага нязломка

      Двух выкраю мешчанчукоў ды меры ёмкай.

      А хіба ліха нашу чэлядзь, дабрадзей,

      Не гладзіць гэтак, як барсук сваіх дзяцей?

      Го! го!.. каб злыбеды зубоў не вышчаралі,

      З асілкамі-дубамі люд бы раўнавалі.

      Вось! – блізка беручы, на пана паглядзеў:

      І цьфу! – аж падступае злосць, паніч схуднеў,

      Запалі шчокі, не пазнаць людзіны з места!

      А як пашастаем па лесе мы сумесна,

      Дасць Бог, за восень пан паправіцца ў мяне,

      Пакуль зноў жыць на лад мястовы не зачне.

      Ды, мой панічу, праз паўгода быць вам потым,

      Нібыта той камар, што хворы на сухоты». —

      «Шчыруе той, хто мусіць». —

      «Думкі мне адны

      Спакою не даюць: хай спаляць перуны

      Хвалёны гэты лад і новыя парадкі!..

      Чыгунку пракладацьмуць тут і даастатку

      Павысякаюць Ляды Чорныя, сюды

      Збярэцца набрыдзь, купай з'едуцца жыды,

      Каб зыскі выдзіраць усюды зграяй цэлай

      Да Князя, возера, ад Машукоў і Цэпры,

      Спусцее Паграбішча, пойдзе ўсё на звод,

      І ў Муты схоча ліпкі на прыбыткі зброд,

      Сок высмакчуць увесь, нібы кляшчы, з зямелькі,

      Прастоту ўрэшце высмее прыблуда нейкі,

      Да ніткі абскубуць…

      Як рады дасць жыхар,

      Што ў Чорных Лядах меў усё як гаспадар,

      Калі за венік нават, што цяпер дармовы,

      Плаціць з кішэні будзе!.. А кантракту ўмовы,

      Калі падпіша?..

      Год ад году – і канец,

      Не толькі знікне звер у нас, але й глушэц.

      А прыйдзе час, што й качкі не пабачаць людзі,

      Што на драздоў і дзятлаў ставіць сеткі будзем,

      Цьфу!» – гэтак правіў Грышка погляд просты свой.

      Аблічча, постаць, а таксама світкі крой

      Яскрава сведчылі, што ён дзіця прыроды,

      Палесся сын і спадкаемец варты, годны,

      Выхоўвалі яго імшарыны, чарот,

      Віры і плыні, душагубкі[1], што з калод.

      Спрачацца з Грышкам цяжка, лоб яго закуты

      На дыспуты, на спосаб новы і нячуты.

      Ляпей узважма, скідку робячы прытым,

      Ці ёсць хоць частка праўды ў поглядзе старым?

      Ідзе да люду поступ, хай ідуць і людзі,

      Гудок фабрычны кліча, паравозы будзяць,

      Свет белы абягае тэлеграф ганцом,

      Развеяў цемру Томас Эдысан святлом.

      Што ўбачым, цяжка праракаць, як ад навукі

      Дужэць, спрытнець у чалавека будуць рукі!

      Пад ногі поступ падабраў вякі, падспод,

      Усё, што адпадзе, асуджана на звод.

      Пратэставаць дарэмна і навошта збочваць,

      Бо людзі кажуць: «Жыць і карыстаць мы хочам!»

      На акіяне хвалі марна люцяць бой:

      Іх топча карабель, з іх пена за кармой.

      Што небасяжных гораў тоўшча значыць будзе,

      Калі тунэлі іх наскрозь прабілі грудзі?

      Які ты ў нашым часе, о палескі край,

      З адменаю тваёй, куды ні завітай,

      Дзе гожасць дзікае прыроды – ад пачатку,

      Дзе памяткі князёў, тых Рурыка нашчадкаў,

      Што ў стэп на полаўцаў збіралі вояў раць,

      На дзіды тураў колісь сілу мелі браць?

      Ты край глухі, твае аблогі векавыя

      Плуг поступу ўзарэ пад нівы залатыя.

      Вы, мшары й пушчы, знікнеце, як марны сон!

      Звядзецца звычай, зменіцца стары закон,

      І ўсё, што слушна да мінуўшчыны належыць,

      Памрэ павольным сконам зубра ў Белавежы.

      Паверма, шчасце заквітнее на зямлі,

      Шумець там жыту, дзе балоты век былі.

      Палескай простай грамады нашчадкі ў хатах

      За стол шырокі сядуць у бяседзе братняй,

      Нарэшце скажуць: шчасце – ява нашых мар!

      Паверма!.. хоць і Шапенгаўэр

1

Душагубка – «малая лёгкая, але ўстойлівая лодка» (заўв. Лучыны).