Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej. Nikita Shcheholevatyi

om voor een verkleeden prins doortegaan… (wyrzucał sobie swoją dobroć jako słabość, próżność, chęć uchodzenia za przebrany książę…; hy verweet zich zyn goedhartigheid als zwakte – wyrzucał sobie swoją dobroć jako słabość, als ydelheid – próżność, als zucht om voor een verkleeden prins doortegaan – chęć uchodzenia za przebrany książę…). hy beloofde zich beterschap, en toch… telkens als deze of gene zich aan hem wist voortedoen als 't slachtoffer van tegenspoed, vergat hy alles om te helpen. (obiecując sobie poprawę, i mimo to… za każdym razem, gdy ktoś przedstawiał się jako ofiara nieszczęścia, zapominał o wszystkim, by pomóc; hy beloofde zich beterschap – obiecując sobie poprawę, en toch – i mimo to, telkens als deze of gene zich aan hem wist voortedoen als 't slachtoffer van tegenspoed – za każdym razem, gdy ktoś przedstawiał się jako ofiara nieszczęścia, vergat hy alles om te helpen – zapominał o wszystkim, by pomóc). En dit in-weerwil der bittere ondervinding van de gevolgen dezer door overdryving tot fout geworden deugd. (I to pomimo gorzkiego doświadczenia skutków tej przesadzonej cnoty, która stała się wadą; en dit in-weerwil der bittere ondervinding van de gevolgen – i to pomimo gorzkiego doświadczenia skutków, dezer door overdryving tot fout geworden deugd – tej przesadzonej cnoty, która stała się wadą). Acht dagen voor de geboorte van zyn kleinen Max, bezat hy 't noodige niet om 't yzeren wiegje te koopen waarin zyn lieveling rusten zou, en weinig tyds te-voren nog had hy de weinige versierselen zyner vrouw opgeofferd, om iemand bytestaan die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hyzelf. (Osiem dni przed narodzinami jego małego Maxa nie miał wystarczających środków, aby kupić żelazne łóżeczko, w którym miał spocząć jego ukochany, a niedługo wcześniej poświęcił skromne ozdoby swojej żony, aby pomóc komuś, kto z pewnością był w lepszej sytuacji niż on sam; acht dagen voor de geboorte van zyn kleinen Max – osiem dni przed narodzinami jego małego Maxa, bezat hy 't noodige niet om 't yzeren wiegje te koopen waarin zyn lieveling rusten zou – nie miał wystarczających środków, aby kupić żelazne łóżeczko, w którym miał spocząć jego ukochany, en weinig tyds te-voren nog had hy de weinige versierselen zyner vrouw opgeofferd – a niedługo wcześniej poświęcił skromne ozdoby swojej żony, om iemand bytestaan die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hyzelf – aby pomóc komuś, kto z pewnością był w lepszej sytuacji niż on sam).

      Maar dit alles lag al weer ver achter hen toen zy waren aangekomen te Lebak! (Ale wszystko to było już daleko za nimi, gdy przybyli do Lebak!; maar dit alles lag al weer ver achter hen toen zy waren aangekomen te Lebak – ale wszystko to było już daleko za nimi, gdy przybyli do Lebak!). Met vroolyke kalmte hadden zy bezit genomen van het huis: ‘waar ze nu toch eenigen tyd hoopten te blyven.’ (Z radosnym spokojem objęli w posiadanie dom: „gdzie teraz mieli nadzieję pozostać przez jakiś czas”; met vroolyke kalmte hadden zy bezit genomen van het huis – z radosnym spokojem objęli w posiadanie dom, ‘waar ze nu toch eenigen tyd hoopten te blyven’ – „gdzie teraz mieli nadzieję pozostać przez jakiś czas”). Met een eigenaardig genot hadden zy te Batavia de meubelen besteld, die alles zoo comfortable en gezellig maken zouden. (Z osobliwą przyjemnością zamówili w Batavii meble, które miały uczynić wszystko tak komfortowym i przytulnym; met een eigenaardig genot hadden zy te Batavia de meubelen besteld – z osobliwą przyjemnością zamówili w Batavii meble, die alles zoo comfortable en gezellig maken zouden – które miały uczynić wszystko tak komfortowym i przytulnym). Zy toonden elkaar de plekken waar ze zouden ontbyten, waar kleine Max spelen zou, waar de bibliotheek zou staan, waar hy 's avends haar zou voorlezen wat hy dien dag geschreven had, want hy was altyd bezig met het ontwikkelen zyner denkbeelden op 't papier… (Pokazywali sobie miejsca, gdzie będą jeść śniadanie, gdzie będzie bawił się mały Max, gdzie będzie biblioteka, gdzie wieczorem będzie jej czytał to, co napisał tego dnia, bo zawsze zajmował się rozwijaniem swoich myśli na papierze…; zy toonden elkaar de plekken waar ze zouden ontbyten – pokazywali sobie miejsca, gdzie będą jeść śniadanie, waar kleine Max spelen zou – gdzie będzie bawił się mały Max, waar de bibliotheek zou staan – gdzie będzie biblioteka, waar hy 's avends haar zou voorlezen wat hy dien dag geschreven had – gdzie wieczorem będzie jej czytał to, co napisał tego dnia, want hy was altyd bezig met het ontwikkelen zyner denkbeelden op 't papier – bo zawsze zajmował się rozwijaniem swoich myśli na papierze…). en: ‘eens zou dat gedrukt worden, meende Tine, en dan zou men zien wie haar Max was!’ (i: „kiedyś to zostanie wydrukowane, uważała Tine, a wtedy wszyscy zobaczą, kim był jej Max!”; en: ‘eens zou dat gedrukt worden, meende Tine – i: „kiedyś to zostanie wydrukowane, uważała Tine, en dan zou men zien wie haar Max was’ – a wtedy wszyscy zobaczą, kim był jej Max!”). Maar nooit had hy iets ter-perse laten leggen van wat er in zyn hoofd omging, omdat zekere schroom hem bezielde, die wel iets zweemde naar eerbaarheid. (Ale nigdy nie opublikował niczego z tego, co mu chodziło po głowie, ponieważ kierowała nim pewna wstydliwość, która miała coś wspólnego z prawością; maar nooit had hy iets ter-perse laten leggen van wat er in zyn hoofd omging – ale nigdy nie opublikował niczego z tego, co mu chodziło po głowie, omdat zekere schroom hem bezielde – ponieważ kierowała nim pewna wstydliwość, die wel iets zweemde naar eerbaarheid – która miała coś wspólnego z prawością). Hyzelf althans wist dezen tegenzin niet beter te beschryven, dan door aan wie hem aanspoorden tot publiciteit, te vragen: ‘zoudt gy uw dochter op-straat laten loopen zonder hemd?’ (On sam nie potrafił lepiej opisać tej niechęci, niż pytając tych, którzy go namawiali do publikacji: „czy pozwoliłbyś swojej córce chodzić po ulicy bez koszuli?”; hyzelf althans wist dezen tegenzin niet beter te beschryven – on sam nie potrafił lepiej opisać tej niechęci, dan door aan wie hem aanspoorden tot publiciteit, te vragen – niż pytając tych, którzy go namawiali do publikacji: ‘zoudt gy uw dochter op-straat laten loopen zonder hemd’ – „czy pozwoliłbyś swojej córce chodzić po ulicy bez koszuli?”).

      Dit was dan weer een van de vele boutades, die zyn omgeving deden zeggen dat ‘die Havelaar toch een zonderling mensch was’, en ik beweer het tegendeel niet. (To była więc jedna z wielu jego bon motów, które sprawiały, że otoczenie mówiło, że „ten Havelaar to jednak dziwny człowiek”, i nie twierdzę, że jest inaczej; dit was dan weer een van de vele boutades – to była więc jedna z wielu jego bon motów, die zyn omgeving deden zeggen dat ‘die Havelaar toch een zonderling mensch was’ – które sprawiały, że otoczenie mówiło, że „ten Havelaar to jednak dziwny człowiek”, en ik beweer het tegendeel niet – i nie twierdzę, że jest inaczej). Maar als men de moeite nam zyn ongewone wyze van spreken te vertalen, zou men in die vreemde vraag over het toilet van een meisje, wellicht den tekst gevonden hebben voor een verhandeling over de kuisheid van den geest, die schuw is voor de blikken van den lompen voorbyganger, en zich terugtrekt in een hulsel van maagdelyke schroomvalligheid. (Ale gdyby ktoś zadał sobie trud przetłumaczenia jego niezwykłego sposobu mówienia, mógłby w tym dziwnym pytaniu o ubiór dziewczyny znaleźć tekst do traktatu o czystości ducha, który jest nieśmiały wobec spojrzeń prymitywnego przechodnia i wycofuje się w osłonę dziewiczej wstydliwości; maar als men de moeite nam zyn ongewone wyze van spreken te vertalen – ale gdyby ktoś zadał sobie trud przetłumaczenia jego niezwykłego sposobu mówienia, zou men in die vreemde vraag over het toilet van een meisje – mógłby w tym dziwnym pytaniu o ubiór dziewczyny wellicht den tekst gevonden hebben voor een verhandeling over de kuisheid van den geest – znaleźć tekst do traktatu o czystości ducha, die schuw is voor de blikken van den lompen voorbyganger – który jest nieśmiały wobec spojrzeń prymitywnego przechodnia, en zich terugtrekt in een hulsel van maagdelyke schroomvalligheid – i wycofuje się w osłonę dziewiczej wstydliwości).

      Ja, ze zouden gelukkig zyn te Rangkas-Betoeng,