Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej. Nikita Shcheholevatyi

dikwyls slecht onderwezen – Ponadto – i w tym wina rządu – liplap jest często źle wykształcony. De vraag is nu niet hoe de Europeaan wezen zou, als hy zoo van der jeugd af ware belemmerd geworden in zyn ontwikkeling – Pytanie nie brzmi, jaki byłby Europejczyk, gdyby od młodości był hamowany w swoim rozwoju, maar zeker is het dat de geringe wetenschappelyke ontwikkeling van den liplap in 't algemeen zyn gelykstelling met den Europeaan in den weg staat – ale pewne jest, że niski poziom naukowy liplapa ogólnie utrudnia jego zrównanie z Europejczykiem, ook dáár waar hy als individu in beschaving, wetenschap of kunst, misschien den voorrang boven een bepaalden europeschen persoon verdienen zou – nawet tam, gdzie jako jednostka w cywilizacji, nauce lub sztuce, mógłby zasługiwać na pierwszeństwo przed konkretnym europejskim osobnikiem.

      Ook hieraan is weder niets nieuws. (To również nie jest niczym nowym; Ook hieraan is weder niets nieuws – To również nie jest niczym nowym). Het lag ook, byv. in de staatkunde van Willem den Veroveraar, om den minstbeduidenden Normandier te verheffen boven den beschaafdsten Sakser – To również leżało, na przykład, w polityce Wilhelma Zdobywcy, aby najmniej znaczącego Normana wynieść ponad najbardziej cywilizowanego Saksona, en elke Normandier beriep zich gaarne op 't overwicht der Normandiers in het algemeen – i każdy Norman chętnie odwoływał się do przewagi Normanów jako całości, om zyn persoon ook dáár te doen gelden, waar hy de minste zou geweest zyn zonder den invloed zyner stamgenooten als bovenliggende party – aby jego osoba była uznana nawet tam, gdzie byłby najmniej znaczący bez wpływu swoich rodaków jako dominującej partii.

      Uit zoo-iets wordt natuurlyk in 't verkeer zekere gedwongenheid geboren, die niet zou weg te nemen zyn dan door wysgeerige onbekrompen inzichten en maatregelen van het bestuur. (Z tego rodzaju rzeczy naturalnie rodzi się pewne wymuszenie w relacjach, które można usunąć jedynie poprzez filozoficzne i bezstronne wglądy oraz działania rządu; Uit zoo-iets wordt natuurlyk in 't verkeer zekere gedwongenheid geboren – Z tego rodzaju rzeczy naturalnie rodzi się pewne wymuszenie w relacjach, die niet zou weg te nemen zyn dan door wysgeerige onbekrompen inzichten en maatregelen van het bestuur – które można usunąć jedynie poprzez filozoficzne i bezstronne wglądy oraz działania rządu). Dat de Europeaan, die in zulke verhouding aan den winnenden kant is, zich in dit kunstmatig overwicht zeer gemakkelyk schikt, spreekt vanzelf – To, że Europejczyk, który w takim układzie jest na wygranej pozycji, łatwo dostosowuje się do tej sztucznej przewagi, jest oczywiste. Maar dikwyls is 't koddig, iemand die zyn beschaving en taal grootendeels opdeed in de rotterdamsche Zandstraat, den liplap te hooren uitlachen omdat deze een glas water en 't gouvernement, mannelyk, of zon en maan onzydig maakt – Ale często jest to zabawne, gdy ktoś, kto zdobył swoją cywilizację i język głównie na rotterdamskiej Zandstraat, słyszy, jak liplap śmieje się, ponieważ ten robi męsko rodzaj z "szklanki wody" i "rządu" lub nijako "słońca" i "księżyca".

      Een liplap moge beschaafd, goed onderwezen zyn, of geleerd – er zyn er zoo! – zoodra de Europeaan, die zich ziek hield om achterteblyven van 't schip waarop hy borden waschte, en die zyn aanspraken op beleefdheid bazeert op ‘uwee’ en ‘verexkuseer’ aan het hoofd staat van de handelsonderneming die zoo ‘enorm’ gewonnen heeft op de indigo in 1800 zooveel… neen, lang vóór hy de ‘toko’ bezat, waarin hy hammen en jachtgeweren verkoopt – wanneer zoo'n Europeaan opmerkt dat de beschaafdste liplap moeite heeft de h en de g uit elkaar te houden, lacht hy over de domheid van den man die niet weet dat er onderscheid is tusschen een gouden hek en een houten gek. (Liplap może być cywilizowany, dobrze wykształcony lub uczony – są tacy! – gdy tylko Europejczyk, który udawał chorego, aby pozostać na statku, na którym zmywał naczynia, i który swoje roszczenia do uprzejmości opiera na "uwee" i "verexkuseer", stojąc na czele firmy handlowej, która zarobiła tak "ogromne" sumy na indygo w 1800… nie, długo przed tym, zanim posiadał "toko", w którym sprzedaje szynki i strzelby – gdy taki Europejczyk zauważy, że najbardziej cywilizowany liplap ma trudności z odróżnieniem "h" od "g", śmieje się z głupoty człowieka, który nie wie, że istnieje różnica między złotym ogrodzeniem a drewnianym głupkiem; Een liplap moge beschaafd, goed onderwezen zyn, of geleerd – er zyn er zoo – Liplap może być cywilizowany, dobrze wykształcony lub uczony – są tacy! zoodra de Europeaan, die zich ziek hield om achterteblyven van 't schip waarop hy borden waschte, en die zyn aanspraken op beleefdheid bazeert op ‘uwee’ en ‘verexkuseer’ – gdy tylko Europejczyk, który udawał chorego, aby pozostać na statku, na którym zmywał naczynia, i który swoje roszczenia do uprzejmości opiera na "uwee" i "verexkuseer", aan het hoofd staat van de handelsonderneming die zoo ‘enorm’ gewonnen heeft op de indigo in 1800 zooveel – stojąc na czele firmy handlowej, która zarobiła tak "ogromne" sumy na indygo w 1800, neen, lang vóór hy de ‘toko’ bezat, waarin hy hammen en jachtgeweren verkoopt – nie, długo przed tym, zanim posiadał "toko", w którym sprzedaje szynki i strzelby, wanneer zoo'n Europeaan opmerkt dat de beschaafdste liplap moeite heeft de h en de g uit elkaar te houden – gdy taki Europejczyk zauważy, że najbardziej cywilizowany liplap ma trudności z odróżnieniem "h" od "g", lacht hy over de domheid van den man die niet weet dat er onderscheid is tusschen een gouden hek en een houten gek – śmieje się z głupoty człowieka, który nie wie, że istnieje różnica między złotym ogrodzeniem a drewnianym głupkiem).

      Maar om hierover niet te lachen, had hy moeten weten dat in het arabisch en maleisch de cha en de hha door één karakter worden uitgedrukt, dat Hieronymus viâ Geronimo in Jerôme overgaat, dat we van huano, guano maken, dat een want een handschoen is, dat kous van hose afstamt, en dat we voor Guild Heaume in 't hollandsch Huillem of Willem zeggen. (Aby się z tego nie śmiać, musiałby wiedzieć, że w arabskim i malajskim "cha" i "hha" są wyrażane przez jeden znak, że Hieronymus poprzez Geronimo przechodzi w Jerôme, że z huano robimy guano, że want to rękawica, że kous pochodzi od hose, i że na Guild Heaume mówimy po holendersku Huillem lub Willem; Maar om hierover niet te lachen, had hy moeten weten – Aby się z tego nie śmiać, musiałby wiedzieć, dat in het arabisch en maleisch de cha en de hha door één karakter worden uitgedrukt – że w arabskim i malajskim "cha" i "hha" są wyrażane przez jeden znak, dat Hieronymus viâ Geronimo in Jerôme overgaat – że Hieronymus poprzez Geronimo przechodzi w Jerôme, dat we van huano, guano maken – że z huano robimy guano, dat een want een handschoen is – że want to rękawica, dat kous van hose afstamt – że kous pochodzi od hose, en dat we voor Guild Heaume in 't hollandsch Huillem of Willem zeggen – i że na Guild Heaume mówimy po holendersku Huillem lub Willem). Zooveel eruditie is te veel gevergd van iemand die zyn fortuin maakte ‘in’ de indigo, en z'n beschaving haalde uit het welgelukken van dobbelary… of erger – Tyle erudycji jest zbyt wiele wymagane od kogoś, kto zdobył swoje fortuny na "indygo" i swoją cywilizację z sukcesu w hazardzie… lub gorzej!

      Zooveel eruditie is te veel gevergd van iemand die zyn fortuin maakte ‘in’ de indigo, en z'n beschaving haalde uit het welgelukken van dobbelary… of erger! (Tyle erudycji wymaga zbyt wiele od kogoś, kto zdobył swoje fortuny na "indygo" i swoją cywilizację z sukcesu w hazardzie… lub gorzej; zooveel – tyle, eruditie – erudycji, is te veel gevergd – wymaga zbyt wiele, iemand – ktoś, zyn fortuin maakte – zdobył swoje fortuny, ‘in’ de indigo – na "indygo", z'n beschaving – swoją cywilizację, haalde – zdobył, uit het welgelukken – z sukcesu, van dobbelary – w hazardzie, of erger – lub gorzej). En zulk een Europeaan kan toch niet omgaan met zulk een liplap! (I taki Europejczyk nie może przecież obcować z takim liplapem!; en zulk een Europeaan – i taki Europejczyk, kan toch niet omgaan – nie może przecież obcować, met zulk een liplap – z takim liplapem).

      Ik