Япон зобити. Леонид Чигрин

ваҳшийликларни Ютаро Тода тушунмасди. “Душман сенга қарши уришаётган пайтда душманлигича қолади” деб ҳисобларди у. Лекин асирга тушгач, у душман бўлолмайди, энди унга асирлар билан инсоний муомала қилиш тўғрисидаги халқаро конвенциялар қўлланади. Бу ерда эса ҳеч қанақа шартномалар, инсонпарварлик тамойиллари инобатга олинмасди.

      Энди поручик ҳам оқларга қарши жанг қила бошлади. У кечки рейдларда иштирок этар, оқларнинг позицияларига бекиниб бориб, қўққисдан ҳужум қиларди. Душман артиллериясини, ўқ-дори омборларини йўқ қилар ва устидан оқлар пулемётдан кетма-кет ўқ отганида ерга қапишиб ётарди.

      Партизанлар Мезендан оқларни қувиб чиқариб, шаҳарга кириб боришди. Уйларнинг бири олдида оломон тўпланиб турарди. Ютаро Тода ҳам ўша томон юрди. Кўрганлари эса қалбини ларзага солди. Уйнинг ёғоч тўсинли деворига икки қизнинг жасади михлаб қўйилганди. Улар қип-яланғоч ечинтирилган ҳамда қилич билан нимталаб ташланганди. Ваҳший жаллодлар уларнинг қоринларини ёриб, ичига китоб тиқишганди. Бу икки қиз Мезенга мактаб очиб, болаларни саводли қилиш учун келган ўқитувчилар бўлиб чиқди.

      Оломон орасидан ҳиқиллаган ва ҳўнграб йиғлаган товушлар эшитилди. Кўрганларидан Ютаро Тоданинг кўзлари хиралашди, кўзларига ёш келганидан уялиб, тезроқ четга ўтишга шошилди. Оқларнинг ваҳшийликлари уни даҳшатга солди. Душманларни ўлдириш мумкин, лекин аёлларни… Вологдадан энг эзгу ниятлар билан келган ўқитувчи аёлларни қатл этиш… Бу унинг онгига сиғмасди.

      У душманларга қарши ҳамма билан баравар жанг қила бошлади. У фақат бир ишни қилмади – асирларни отмади, тўғриси, уни бунга ҳеч ким мажбурламади ҳам. У йирик партизан бирлашмасида командир маслаҳатчиси, аниқроғи, иккинчи одам эди.

      Жанговар амалиётлар чоғида кўпинча у ерга арча шохларини тўшаб, устига калта пўстинини ёпинганча ўрмонда тунаб қоларди. Баъзан узоқ саёҳатлар қилар, отда юришни ўрганиб олган ва бу борада тажрибали отлиқлардан кам эмасди. Унинг партизанлар сафидаги учинчи йили тугаб борарди. Улар Ютаронинг япон офицери эканини, Поморьега душман сифатида кириб келганини ҳам аллақачон эсларидан чиқариб юборишганди. У худди архангельскликлардек бўлиб кетган, уни ҳурмат қилишар, поручик билан ҳисоблашишарди, ўз навбатида Ютаро Тода ҳам буни табиий ҳол сифатида қабул қиларди.

      Кечқурунлари гулхан атрофида ўтирганча партизан қўшиқларини тинглар ва ўз тақдири ҳақида ўйлар, унинг ғалати бурилишларидан ҳайрон бўларди. Ўшанда Нагоядаги офицерлар билим юртига ўқишга кирганида, олис Россиянинг шимолида партизан бўлишини, мансаб ва офицерлик фаолияти тўғрисида ўйламай, жангга киришини тасаввур қилганмиди? Айтганча, у партизанлар орасидаги ягона чет эллик эмасди. Уларнинг сафида корейслар, хитойлар, чехлар, серблар, поляк, ҳатто бир шотланд ҳам бўлиб, унга доим ҳазиллашишар ва иссиққина, пахтали шимини аёлларнинг бўз юбкасига алмаштиришни таклиф қилишарди.

      Поручик тутаб ёнаётган гулханнинг ўрмалаётган алангасини кузатаркан, оловга