Entelektüelin kutsal kitabı - biyografiler. David S. Kidder

Trachisli Kadın.

      2- Yaygın bir biçimde kullanılan pek çok ünlü söz ve deyiş Sofokles’in çalışmalarından gelmektedir. Örnek vermek gerekirse “Hiç kimse kötü haber getireni sevmez,” sözü Antigone’den alınmıştır. “Zaman her şeyin ilacıdır,” Kral Oidipus’ta, “Garip bir ülkede garip kalmak,” deyişi ise Oidipus Colonus’ta’da yer almaktadır.

      3- Sofokles’in pek çok erken dönem oyununda kendisi de rol almıştır. Ne var ki sesi yetersiz olduğu için daha sonraları oyunculuktan vazgeçmek zorunda kalmıştır.

      Mattathias

      Yahudilerin ışık bayramının (Hanukah) kökenleri MÖ 2. yy’a kadar dayanmaktadır. Her yıl ışık bayramında Mattathias adındaki bir rahibin başlattığı ve Kudüs Tapınağı’nın yeniden Yahudilerin eline geçmesini sağlayan isyanın zaferini kutlamaktadırlar. İsyandan muzaffer olarak çıkan Yahudiler, tapınağı sadece bir gün yetecek olan yağla sekiz gün boyunca aydınlatmayı başarmışlardır. Bu mucize her yıl menorah (yedi kollu şamdan) yakarak kutlanır.

      İsyanın başladığı MÖ 167 yılında Kudüs, Yunanca konuşan Seleucid İmparatorluğu’nun egemenliğindeydi. Pek çok Yahudi, Yunan geleneklerini benimsemiş ve hatta Yunan tanrılarına tapmaya başlamıştı. Bu durum Yahudi toplumunda anlaşmazlıklara neden oldu. O yıl Seleucid Kralı 4. Antiochus (MÖ 215-164), sünnet ve Sabbath gününün de aralarında bulunduğu kimi Yahudi adetlerini yasaklayarak bu anlaşmazlığın derinleşmesine neden oldu.

      İncil’de anlatılanlara göre Mattathias, antik Yahudaizmin dini merkezi olan tapınakta bir rahipti. Mattathias Kudüs’te yapılanlardan dolayı çok öfkeliydi. “Ben bunları, insanlarımın ve kutsal şehrin çöküşünü, görmek için mi dünyaya geldim?” diye soruyordu. Yunan tanrılarına tapan bir Yahudi’yi öldürerek isyanın başlamasına neden oldu. Aynı zamanda Antiochus’un yeni emirlerini uygulamak için gönderilen bir Seleucid memurunu da öldürdü. Ardından insanları birlik olmaya çağırdı: “Geleneklere sadık olan ve ahdi destekleyen kim varsa benimle gelsin!”.

      İsyan yaklaşık yedi yıl sürdü. Ne var ki Mattathias, Yahudiler’in zaferini görecek kadar uzun yaşamadı. MÖ 166 yılında öldü. Davasını oğlları devam ettirdi. Seleucidler’i bölgeden çıkarıp tapınağı kurtardılar. MÖ 160 yılında Maccabean Hanedanı kuruldu. Hanedan MÖ 63 yılına kadar bağımsız bir Yahudi devleti olarak hüküm sürdü.

Ek Bilgiler

      1- Kudüs Tapınağı, Romalılar tarafından MS 70 yılında tahrip edildi. Kudüs’teki ünlü Batı Duvarı, tapınaktan geriye kalan son parçadır.

      2- Maccabee, İbranice’de çekiç anlamına gelir. Mattathias ailesinin bu adı almasının nedeni, düşmanlarının üzerine bir çekiç gibi darbe indirdiklerine inanılmasıydı.

      3- Mattathias Kudüs’le Tel Aviv arasında kalan Modin şehrinde dünyaya geldi. Ölümünün ardından orada bir mezara gömüldü. Ne var ki antik şehre ait tüm izler günümüzde ortadan kalkmıştır.

      Lao Tzu

      Taoizmin efsanevi kurucusu Lao Tzu’nun gerçekten yaşayıp yaşamadığı tarihçiler arasında devam eden bir tartışma konusudur. Efsaneye göre büyük bilge, MÖ 6. yy’da Çin’de yaşadı. İnsan doğası, ahlak ve hür irade hakkında bir eser olan Tao Te Ching’i yazdı. Bu kitaptaki düşünceler, Asya’nın en önemli dini inançlarından birinin temellerini atmıştır.

      Aslına bakılırsa Lao Tzu’nun hayatı hakkında hiçbir şey bilinmemektedir. Hayatı ile ilgili boşluk sayısız efsane ile doldurulmuştur. Bunlardan birine göre bilgeliğinin bir işareti olarak sakallı doğmuştur. Bir başka mit 996 yıl yaşadığını iddia eder. Kimileri günümüzün Luoyang şehrinde Çin imparatorunun arşivcisi olarak çalıştığına işaret ederler. Söylendiğine göre ilk felsefi yazılarını burada yazmıştır.

      Bir efsaneye göre bir gecede yazılmış olan Tao Te Ching, seksen bir bölümden oluşur. Ahlak ve felsefeyle ilgili bilgilerin yer aldığı kitap, evrenin doğasını (Tao yol anlamına gelir) ve kişisel ahlakın önemini (Te erdem anlamına gelir) açıklamaya çalışır. Lao Tzu’nun ahlak anlayışında derin düşüncenin önemine, barışçılığa ve doğayı kabullenmeye vurgu yapılır. “Kendinle barış, hayatın doğal akışı ile neşelen” der bir pasajında. “Hiçbir beklentin olmadığı zaman, bütün dünya senin olur.”

      Taoizmin en bilinen konsepti ikiciliktir. Lao Tzu’ya göre doğa zıtlıklarla doludur: dişil ve eril, aydınlık ve karanlık, yaşam ve ölüm. Lao Tzu bu ikilikler arasındaki gizli bağlantıları anlayarak evrenin doğasının kavranabileceğini ileri sürer. Gerçekten de pek çok açıdan bu zıtlardan biri olmadan diğerinin de var olması mümkün değildir. Bu konsept en çok ünlü Yin (dünya) ve Yang (cennet) kavramları ile sembolize edilmiştir. Bunlar zıt kavramlar gibi gözükse de biri olmadan diğerinin varlığı söz konusu olamaz.

      Lao Tzu’nun münzevi bir keşiş olarak yaşadığı ve sessiz sedasız bir biçimde öldüğü söylenmektedir. Yazıları ise çok büyük bir tutkuyla sahiplenilmiştir. Öyle ki Tao Te Ching’in kopyaları kazılarda ortaya çıkan eski Çin mezarlarında gömülü olarak bulunmuştur. Taoizm günümüzde Çin’in en yaygın inançları arasında yer almaktadır.

Ek Bilgiler

      1- Modern Çin’de Taoizm iktidardaki Komünist Parti tarafından kabul edilen beş dini inaçtan biridir. Partinin kabul ettiği diğer dinler ise Budizm, Katoliklik, İslam ve Protestanlık’tır.

      2- Tao Te Ching kadın erkek eşitliğine yaptığı vurguyla diğer antik dini metinler arasında istisnai bir konuma sahiptir. Lao Tzu, erkek egemen bakış açısına meydan okumak adına, varlığın hayat ve yaratıcılık gibi en önemli niteliklerine gönderme yaparken dişi üçüncü tekil şahsı kullanmıştır.

      3- Tao Te Ching’in 47. bölümü, Beatles’ın The Inner Light (İç Işık) adlı şarkısının sözlerine ilham kaynağı olmuştur. Parçanın müziği gitarist George Harrison (1943-2001) tarafından bestelenmiştir.

      Büyük İskender

      Bir antik tarihçi Büyük İskender’den (MÖ 356-323) bahsederken şöyle der: “Mücadele edip de yenmediği hiçbir düşmanı yoktur. Kuşattığı her şehri almıştır. İşgal ettiği her ulusa boyun eğdirmiştir.” Mısır’dan Hindistan’a uzanan fetihleri, Yunanlılar tarafından bilinen dünyanın her yerine ulaşmıştır. Sadece otuz üç yaşına kadar yaşamış olmasına rağmen böyle bir başarı elde etmiş olması dikkate değerdir.

      İskender’in fetihleri Yunan geleneklerini ve dilini Akdeniz’de yaygınlaştırmıştır. Böylece Yunanca bölgenin hakim dili haline gelmiştir. Sonraki üç yüz yıl boyunca İskender’in varisleri onun kurduğu imparatorluğun çeşitli bölgelerini yönetmişlerdir. Bu dönemin sonunu ise Roma istilası getirmiştir.

      Bir Yunan krallığı olan kuzeydeki Makedonya’da dünyaya geldi. Makedon Kralı 2. Philip’in ve eşlerinden biri olan Olympias’ın oğluydu. Gençliğinde filozof Aristo’dan (MÖ 384-322) dersler aldı. Aristo genç prense bilim, edebiyat ve felsefe aşkı aşıladı. İskender aynı zamanda çok iyi bir at binicisiydi. Atı Bucephalus, fetihleri sırasında ona eşlik etti ve antik dünyanın en ünlü hayvanlarından biri haline geldi.

      MÖ 336 yılında Philip bir suikaste kurban gitti. İskender henüz yirmi yaşındayken onun yerine tahta geçti. Birkaç yıl içinde Makedonya’yı