ЁВУЗ БУЛАНТ БОҚИЛАР. Коллектив авторов

Ҳеч кўнглимга ўтиришмаган ортиқча сўзлар билан дедики:

      –Ёвуз Булант Бей! Сизнинг ташқи турклар хусусида ёзган китобларингиз бор экан. Мен раҳбарлик қилаётган бош мудирлик бу мавзуда рапортлар тайёрламоқда. Энди биз вазирлик сифатида Туркияга янги Турк Жумҳуриятларидан илм талаба-лари келтирмоқчимиз. Бу жиҳатдан жиддий ишга киришдик. Ажабо сизнинг китоб-ларингизни қаердан топсак бўларкин? Яна бу мавзуда асар соҳиби бўлган бошқа ёзувчиларимизни ҳам биласиз ми? Тағин уларнинг ҳам бизга исмларини , агар бор бўлса телефон рақамларини бера оласизми?

      –Хоним афанди,– дедим,– менга бир одам жўнатсангиз сизга китобларимни бериб юбораман. Бундан бошқа ташқи турклар ҳақида шу, шу, шу… кимсаларнинг ҳам китоблари бор. Телефон рақамларини ҳам ёздира биламан! У кишилар билан суҳбат-лашсангиз, асарларини сотиб олсангиз, ҳатто, Миллий Таълим Вазирлиимизга те-гишли кутуб хоналар учун бирор нусхадан харид қилдирсангиз фойдадан холи бўл-мас эди. Фақат мен шу мунросабат билан сизга муҳим бир гапни айтгим келади.

      Мени лутфан диққат билан тингланг: Сиз, ташқи турклар тўғрисида маълумотлар тўплаш ва рапортлар тайёрлашга киришганингиз ғоят яхши иш бўлипти. Фақат бу ишда кечикдингиз! Кўўўўп кеч қолдингиз! Бу ерда кеч қолиш даври камида юз йилларга боради. Бу кечикиш ўрнини қандай қоплайсиз, билмадим!

      Бош мудир хонимафандимиз шошилиб жавоб берди:

      –Хавотир олманг, қоплаймиз!Қоплаймиз! Бу кечикишнинг тўловини тўлаймиз!

      Сўнгра менга ёш бир одамни жўнатди. Ўзига ҳам “Туркистон, Туркистон”ни ҳамда “Ускупдан Косовага” номли китобларимни жўнатдим.

      Бу суҳбатдан бир ярим йил ўтди. У вақтнинг Миллий Таълим Вазири Кўксал Тўптан, юз кишилик бир ҳайъат билан Турк Жумҳуриятларига бир саёҳат ҳозир-лаганди. Ҳайъатда мен ҳам бор эдим. Анқарадан парвоз қилган учоқда проф. Турол Ёлган ва проф. Абдураҳмон Гўзал билан ёнма-ён ўтирардик. Бир ярим йил олдин сухбатлашганиммиз бош мудир хоним афанди йўлчилар билан танишар, ҳол-аҳво-лини суриштирарди. “Хуш келдингиз” дер эди. Бир ора бизнинг ёнбошимизда ҳам тўхтаб турди. Бир-биримизга айтган назокат жумлаларимиздан сўнгра эсимга тушиб қолгани учун сўрадим:

      –Хоним афанди,– дедим, бир ярим йил олдин сизга юборганим “Туркистон,Турк-истон” деган китобимни ўқидингизми?

      Ҳеч кутилмаганда берган бу саволимдан довдирагандай бўлди. Жавоб бериш учун беш сонияча ўйлаб олди. Сўнра сиртидаги оғир бир юкни отиб ташламоқчидай жавоб берди:

      –Ўқидим! Ўқидим! –деди.

      Тавридан, эсанкираб туришидан, юзининг ифодасидан китобни ўқимаганлиги очиқ-ойдин билиниб турарди.Ўқимаганига инонганим ҳолда индамай қўя қолдим.

      Сўнгра у бош мудир ўзини қўлга олди ва ёнимда ўтирган икки орқадошимга кулимсираб дедики:

      –Биласизми? Ёвуз Булант Бей “Туркистон, Туркистон”номли китобида бизга Озарбайжонни таништирган.

      Ортиқ чидолмадим ва ўзимни тутолмадим.

      –Озарбайжонга ҳеч алоқаси йўқ, хоним афанди,-дедим.-“Туркистон, Туркистон”