Чернобиль таваллоси. Светлана Алексиевич

уруш бўлмаса, уни ҳам топшириб юборардим. Урушдан қўрқаман!

      ─ Какку куккулайди, зағизғон шақиллайди. Буғулар юрибди. Улар кейин ҳам бўладими, йўқми, ҳеч ким бир нарса демаяпти. Эрталаб боққа кирсам – тўнғизлар ҳамма ёқни ковлаб ташлабди. Ёввойилар. Одамларни кўчириб кетиш мумкин, буғу ва тўнғиз кўчиб кетмайди. Сув ҳам чегарани билмайди, ердан йўл топиб оқаверади, ер тагида ҳам оқади…

      Уй инсонсиз бўлмайди. Ҳайвонга ҳам одам керак. Ҳамма одамни ахтармоқда. Лайлак учиб келди… Қўнғизлар ер тагидан чиқди. Ҳаммасига хурсанд жониворлар.

      ─ Оғрияпти, кампирлар… Вой, жоним оғрияпти-я! Жим ўтириш керак… Тобутни жим олиб кетишяпти… Эҳтиёт бўлиб… Эшикни ё ўринжойни чертиш мумкин эмас, ҳеч нарсага тегиш ё чертиш мумкинмас. Фалокат юз беради – иккинчи ўликни кутавер. Худойим, уларнинг руҳларини шод эт! Жойлари жаннатлардан бўлсин! Қаерга кўмишса, ўша ерда дуо қилишади. Бу ерда ҳамма жой қабр. Тўрт томон қабрларга тўла… Самосваллар тариллайди. Бульдозерлар ер суради. Уйлар йиқилади… Кўмувчилар ишлагани-ишлаган… Мактабни, қишлоқ кенгашини, ҳаммомни кўмиб юборишди… Дунё ўша-ўша, фақат одамлар бошқача. Бир нарсага ақлим етмайди, инсонда руҳ борми? У қанақа ўзи? Нариги дунёда улар қаерга жойлашади?

      Чолим икки кун жон берди, печка ортига яшириниб, қоровуллик қиламан: жони қаеридан чиқиб кетаркин? Сигирни соғишга бордим… Чопиб уйга кирдим… Чақирдим… Кўзлари очиқ ётибди… Жони учиб чиқибди… Ёки ҳеч нарса бўлмаганми? У ёқда қандай кўришамиз?

      ─ Руҳоний отахоннинг ишонтиришича, ҳаммамиз абадиймиз. Илтижо қиламиз. Худойим, бизга ҳаётимизнинг мусибатларига чидаш учун куч бергин…

      Ёмғир чувалчангини топсанг, товуғинг қувониши ҳақида монолог. Чўян қумғонда қайнаётган сув ҳам мангу эмас

      Илк қўрқув…

      Илк қўрқув осмондан тушган… Сувларда оққан… Айрим одамлар, кўплар тош каби босиқ эдилар. Хоч билан онт ичаман! Ёши каттароқ эркаклар ичиб оладилар: “Биз Берлингача борганмиз ва ғалаба қозонганмиз”. Душманни деворга қандай “ёпиштириш” кераклигини айтиб беришади… Ғолиблар! Медаллари бор.

      Илк қўрқув шундай эди… Эрталаб уйғониб, биз боғда ва томорқада ўлиб ётган кўрсичқонларни кўрдик. Ким уларни ўлдирган? Одатда улар кун ёруғида уяларидан ташқарига чиқмайди, ер тагида ётади. Уларни нимадир юқорига ҳайдаган. Хоч билан қасам ичаман!

      Ўғлим Гомелдан телефон қилади:

      – Май қўнғизлари учяптими?

      – Қўнғизлар йўқ, ҳатто қуртчаси ҳам кўринмайди. Яшириниб олган.

      – Ёмғир чувалчанглари борми?

      – Чувалчангни топиб олса, товуқлар хурсанд бўлади. Улар ҳам йўқ.

      – Май қўнғизлари ва ёмғир чувалчанглари йўқми, демак, ўша ерда радиация кучли, бу биринчи белгиси.

      – Радиация нима?

      – Она, бу шунақа бир ўлим. Отамни у ердан кетишга кўндиринглар. Бизникида яшайсизлар.

      – Ие, ҳали томорқага экин ҳам экмадик…

      Агар ҳамма ақлли бўлса, ким аҳмоқ бўларди, кимни алдашарди? Ёнса, ёнибди-да. Ёнғин – вақтинчалик нарса,