Чернобиль таваллоси. Светлана Алексиевич

Қани, илмий томондан айтинг-чи, радиация қандай таъсир қилади? Ростини айтаверинг, барибир тез орада ўламиз-ку.

      ─ Радиация кўзга кўринмаса, нима деб ўйлайсиз – у Минскда йўқми?

      ─ Набирам кучукча олиб келди… Радий деб лақаб қўйдик, чунки радиацияда яшаймиз. Эй, Радийгинам қайга кетди, доим оёқ тагида ўралашарди? Қишлоқдан ташқарига чиқса, бўрилар ғажиб кетади деб қўрқаман. Кейин бир ўзим қоламан.

      ─ Уруш пайтида қуроллар тун бўйи гумбурлайди. Ўқ отишади. Биз ўрмонда ертўла қазиб тушиб олганмиз. Бомба ташлашади, тўхташмайди. Ҳаммасини ёндиришди, нафақат уйни, ҳатто томорқани ҳам ёқишди, олчалар ёнди.

      ─ Фақат уруш бўлмасин… Урушдан қанчалик қўрқаман-а!

      ─ Арман радиосидан сўрашибди: “Чернобиль олмаларини ейиш мумкинми?” “Мумкин, фақат кейин пўчоғини чуқур ер тагига кўмиш керак”, деб жавоб беришибди. Иккинчи савол: “Етти карра етти неча бўлади?” Жавоби: “Сенга исталган чернобиллик бармоқлари билан ҳисоблаб беради”. Ха-ха-ха…

      ─ Бизга янги уй беришди. Тошдан. Биласизми, етти йилда биронта мих ҳам қоқмадик. Мусофирчилик! Ҳаммаси бизга бегона. Чолим фақат йиғлагани-йиғлаган. Бир ҳафта колхозда трактор ҳайдайди, якшанбани кутади, якшанба куни деворга суяниб, тинимсиз йиғлайди.

      ─ Бизни ҳеч ким бошқа алдай олмайди, ўрнимиздан қўзғалмаймиз. Дўкон йўқ, касалхона йўқ. Электр йўқ. Керосин чироқда ва қорачироқда ўтирамиз. Лекин бизга мақбул! Биз – уйдамиз.

      ─ Шаҳарда келиним изимдан юриб, хонада қўлим теккан нарсани тинмай артиб юрарди, эшик тутқичини, стулларни… Ҳолбуки, ҳаммаси менинг пулларимга сотиб олинган, уй жиҳозлари ҳам, “Жигули” машинаси ҳам. Пулим тугади ва буларга она ҳам керак эмас энди. ─ Пулларимизни болаларимиз олиб кетди… Қолган-қутганини инфляция адо қилди. Хўжалигимиз, уйларимиз учун, олмазор боғларимиз учун берилганларини. ─ Биз барибир шоду хурраммиз… Арман радиосидан “Радиоэнага нима?” деб сўрашибди. “Бу – чернобиллик момо”, дебди у бунга жавобан. Ха-ха-ха… ─ Мен икки ҳафта пиёда юрдим… Сигиримни ҳам етаклаб олганман… Одамлар уйимга киритмади. Ўрмонда ётиб юрдим. ─ Биздан қўрқишади. Юқумлилар, дейишади. Худо нега бизни бундай жазолади? Жаҳли чиқдими? На одамдай яшаймиз, на Яратганнинг йўриғида ҳаёт кечирамиз. Биримиз биримизга жабр қиляпмиз. Шунинг учун. ─ Ёзда набираларим келишди… Дастлабки йиллари келишмасди, қўрқишарди… Энди келишяпти, маҳсулотларимизни олишяпти, берган нарсамизни жомадонга жойлашади. “Буви, – сўрашади, – Робинзон ҳақидаги китобни ўқиганмисиз?” У ҳам бизга ўхшаб бир ўзи яшаган экан. Одамларсиз. Ўзим билан ярим қоп гугурт келтирдим… Болта ва кетмон ҳам… Энди уйимда пўстдумба, тухум, сут бор – ҳаммаси ўзимники. Фақат биргина шакарни эка олмайсан. Бизда истаганча ер бор! Хоҳласанг, юз гектарини шудгор қил. Ҳеч қанақа ҳокимият йўқ. Инсонга ҳеч нарса халал бермайди… Бошлиқлар ҳам йўқ… Биз озодмиз.

      ─ Биз билан мушуклар ҳам қайтиб келди. Итлар ҳам. Ватанларига… биргаликда қайтишди. Аскарлар бизни киритишмади. “ОМОН”чилар. Биз оқшом қайтдик… Ўрмондаги партизан сўқмоқлари