Gulyetim. Nabijon Qodirov

bunisi juda chiroyli ekan.

      – Mayli, ana shunisidan beraman.

      Hovlidan baland tog‘lar ko‘rinib turar, uning tepasida bir gala echkilar o‘tlab yurardi.

      – Echkilar tog‘dan yiqilib tushmaydimi? – so‘radim hayratim oshib.

      – Yiqilmaydi, o‘rganib ketishgan.

      Hamal beparvo kular ekan qo‘limdan ushlab ayvon tomon yetakladi. U tokchaga ishora qilib dedi:

      – Ana musichalarim…

      Musichaning omonatgina inida bir juft palapon hadiksirab bizga qarab turardi.

      – Polaponlaringni ota-onasi bormi?

      – Jim bo‘l, dadam.

      Hamal qo‘rqib o‘zini panaga oldi. Sobit aka uyidan nimanidir olib tezda chiqib ketdi.

      – Hayriyat ko‘rmadi, – dedi Hamal rangi-quti o‘chib.

      – Ko‘rsa nima? So‘kadimi? Biz yomon ish qilmadik-ku.

      Hamal indamadi.

      – Yur, yaxshisi, seni aylantirib kelaman.

      Chorvoq eshikdan o‘tib pastqam paxsa devorlar osha ko‘chaga chiqib ketdik.

      Echki sutidan qilingan qurtobni so‘rib tog‘ yon bag‘ridagi g‘orni tomosha qildik. Ichkariga kirishga ikkimiz ham qo‘rqdik.

      – U yerda ajinalar bor, – dedi Hamal vahima qilib. – Kim kirsa, og‘zi qiyshayib qolarmish.

      Ulkan odamlarni eslatadigan xarsangtoshlar, ertaklardagi qo‘rqinchli maxluqlarga o‘xshab ketadigan bahaybat tog‘ jinslari meni o‘ziga rom etdi.

      Bu mo‘jizalarni ko‘rib hayratim oshgani sayin Hamal ham quvonar edi.

      Ayniqsa, qandaydir o‘t oyoqlarimni ariday chimillatib chaqqanida – Chayono‘tni ko‘rmaganmisan? – deb miriqib kuldi.

      Hamal ertaga Zangorko‘lga borishimizni, u yerda menga g‘alati shoxdor baliqni ko‘rsatmoqchi ekanini aytdi. Darrov rozi bo‘ldim. Qorinlarimiz ochqab manzilimizga qaytdik. Bu yerda qo‘ylar so‘yilib, sho‘rvalar pishgan. Maishat avjida edi.

      – Qayerlarda yuribsizlar? Qani tezda so‘riga kelib tushlik qilib olinglar-chi, – dedi dadam bizlarga qarab. Boshqalar ham bu gapni ma’qullashdi.

      Ovqat quydirib, davraning bir chetiga tortinibroq o‘tirdik.

      Sho‘rvadan endigina bir-ikki qoshiq ichgan ham edikki, davraga kichikroq sandiqday keladigan radiopriyomnik ko‘tarib Sobit aka kirib keldi.

      U priyomnikni bir chetda turgan xontaxta ustiga qo‘yib, tokka uladi va patnisday keladigan plastinkani joylab ovozini ko‘tardi. Hovlini Ma’murjon Uzoqovning «Jonon bo‘laman» qo‘shig‘i tutib ketdi.

      Davrada o‘yin-kulgi boshlandi. Komil aka qo‘shiqqa monand yengil harakatlar bilan o‘yinga tushar, o‘tirganlar «Yasha! Do‘st!» – deyishganicha baravar qarsak chalishar edi.

      Kutilmaganda Sobit aka bizning oldimizga shoshib keldi-da, ko‘zlarini olaytirib Hamalga do‘q urdi:

      – Sen oqsoqol bu yerda nima qilib o‘tiribsan?! Qani, tezda yo‘qolchi!

      Hamal mustar bo‘lib o‘rnidan turdi va indamay ichkari hovli tomonga o‘tib ketdi. Baland musiqa sadolari ostida aytilgan bu gapni mendan boshqa hech kim eshitmadi. Bola nega turib ketdi, hatto payqashmadiyam. Hamma o‘yin bilan ovora edi. Berilib raqsga tushayotgan Komil aka o‘ynab kelib Sobit akani o‘rtaga tortdi. Davra qizigandan qizidi. Mezbon har xil muqomlar qilib, mehmonlarga xursandchilik ulashdi. Hamalning ketib qolganidanmi, negadir ko‘nglim g‘ash edi.

      Ashula tugab, o‘tirganlar bir muddat tanaffus qildilar. Har kim har tomonga tarqab ketdi. Dadam men bilan birga aylanib kelishni aytganda, Hamal bilan tog‘ga chiqib charchaganimni bahona qilib unamadim. Sho‘rvamni apil-tapil ichdim-da, Hamalning nasibasini olib, uylariga kirdim.

      Ichkaridan Sobit akaning dag‘dag‘ali ovozi eshitildi.

      – Sen yaramas keksa-qari, nega kattalar o‘tirgan dasturxonga kelib o‘tirding! Gapir! Sekin derazadan mo‘raladim. Sobit aka o‘g‘lini ayamay tarsakilardi.

      Hamal miq etmas, Sobit aka esa tobora jazavaga tushardi.

      – Hech kimga indamay, mehmon bolani qayerlarga olib ketding. Xavotir olishadi demadingmi? Gapir daydi-sayoq! Mehmonlar ketgach, seni shunday ta’ziringni berayki…

      Shaxd bilan ichkariga kirdim.

      – Amaki men dadamdan so‘ragandim, Hamalni urishmang, – dedim iltijoli ohangda.

      Sobit aka meni ko‘rib, ancha hovuridan tushdi.

      – Yaxshi, sen dadangdan ruxsat so‘rabsan, bu yaramas o‘zboshimcha-chi?

      – Kechira qoling… Endi unday qilmaydi.

      – Sen jiyan, yaxshisi, bu tomonlarga kirma! Bu ahmoq bola bilan o‘ynama!

      Sobit aka javondan katta-kichik shishalarni olib xaltaga joyladi-da, indamay uydan chiqib ketdi. Hamal bir nuqtaga tikilib jim turar, chap qulog‘i qip-qizil, qo‘rquvdan rangi dokaday oqarib ketgan edi.

      – Meni kechir, Hamal. Hammasiga men aybdorman. Xafa bo‘lma… Dadang baribir seni yaxshi ko‘radi, – dedim uni yupatmoqchi bo‘lib.

      Hamal birdan ho‘ngrab yig‘lab yubordi. Uni o‘z holiga qo‘yib, tashqariga chiqdim. Menga hech narsaning qizig‘i qolmagandi. Qani endi, vaqt tezroq o‘tsa-yu, uyimizga ketsam. So‘rida Sobit aka latifa aytarkan, tizzalarini ushlab yoqimsiz xaxolab kular, atrofdagilar olqishlab charchashmasdi. O‘yin-kulgi yarim tungacha davom etdi. «Jonon bo‘laman» qayta-qayta qo‘yilaverdi, qo‘yilaverdi.

      Tong otdi. Men ertalabdan zerika boshladim. Hamal bugun menga Zangorko‘lni va undagi antiqa baliqlarni ko‘rsatmoqchi edi. Afsus…

      Uni rosa kutdim. Qaytib chiqmadi. Ketayotganimizda ichkari hovli eshigidan mo‘ralab, meni imlab chaqirdi. Chopib bordim. U og‘zi mahkam qilib bog‘langan xaltani qo‘limga tutqazdi. – Dadam bilmasin, xayr, – dedi-da, tezda eshikni yopdi.

      Mashina o‘rnidan jilgach, xaltani sekin ochib qaradim. Ildizlari kartoshkaga o‘xshash gul ko‘chatlari. Ishqilib, xaltani olayotganimni dadasi ko‘rib qolmadi mikan. Xayollarimni Komil akaning so‘zlari bo‘lib yubordi.

      – Bechora Sobitning ham peshonasi sho‘r ekan. O‘n yillik ro‘zg‘oridan farzandsizlik tufayli ajrashib ketdi. Yana bir bolali ayolga uylanib, undan ham murodi hosil bo‘lmadi.

      Shunday yaxshi odam… Bir kam dunyo ekan-da.

      Gap orasida Hamal o‘sha ayolning bolasi ekanini ham qistirib o‘tdi.

      Uyga qaytarkanmiz, hamma to‘lib-toshib Sobit akani maqtar, uning chindanam shinavanda inson ekanini ta’riflardi. Bu gaplar mening qulog‘imga kirmas, negadir faqat Hamalni o‘ylardim.

      YAKSHANBA QUVONCHLARI

      Qo‘limiz bo‘shadi deguncha, biz, bolalar ko‘chaga qarab chopamiz. Chunki biri-biridan qiziq o‘yinlar, bolalikning ajabtovur sho‘xliklari asosan ko‘chada bo‘lib o‘tadi-da. Mavsumiga qarab, eshak mindi, quloq cho‘zma, lanka, lappak va dasta o‘yinlari (zuvullab yugurish) quvlashmachoq, yana qanchadan qancha qiziqarli mashg‘ulotlar bizni kutib turadi. Ayniqsa, kechga borib o‘yinlar avjiga chiqadi. Kechki ovqati sovib qolgach, ota-onalar farzandini qidirishga tushar, qo‘lidagi kaltak bilan haybat qilib, quloqsiz bolasini koyiganicha olib ketishi oddiy holga aylangan.

      Bunday o‘yinlar yakshanba kuni birmuncha kamayadi.

      Ariq bo‘yidagi ajriqqa o‘tirib olib, bozordan qaytayotgan odamlarni tomosha qilamiz. Ular bizga judayam tanish bo‘lib ketgan.

      Odatdagidek, birinchi bo‘lib bozordan Potma tatar (Fotima bo‘lsa kerak) qaytadi. Uning ro‘moli iyagi ostidan mahkam bog‘langan, o‘ziga-o‘zi nimalarnidir tinmay g‘udranib yuradigan novcha, ozg‘in kampir.

      Potma