Кўҳинур. Аҳрор Аҳмедов

ва Малва вилоятларини босиб олди. 1306 йилда Малва вилоятини маҳв этганда ўша машҳур олмосни қўлга киритган эди.

      Хилжилар сулоласининг тарихнависи бўлган шоир Амир Хусрав Деҳлавийнинг қолдирган маълумотига қараганда, Аловуддин Малвага ҳужум қилиб, унинг бош қалъасини қамал қилганда Малвада ҳукмронлик қилган ҳиндилар сулоласи сардори Рай Малак Дев вилоят пойтахти Ужжайн қалъасига яшириниб олиб, вазирлари билан маслаҳат қилган ва душман устидан ғалаба қозонишига кўзи етмагач, Аловуддиннинг ишончли кишиларидан бирига қуйидаги мазмунда хат юборди:«Агар сизлар менинг дуру гавҳарларим ва олтину кумушларим иштиёқида куйиб-ёнаётган бўлсангиз, улар менда анчагина. Агар қамалдан бўшатсангиз, мен олтину кумушларимни султоннинг аскарлари юрган йўлларга сочиб бераман».

      Рай Малакнинг таклифи Аловуддинга маъқул ту шиб қалъага элчи ва лашкарбошиларидан бирини хазинани қабул қилиб олиш учун юборибди. Лашкарбоши хазинани кўздан кечириб чиққач, энг қимматбаҳо олмослар ҳам шу хазина ичидами, дея сўрабди. «Бандани яратган Худо номи билан қасам ичиб айтаманки, бу хазинадаги олмосларнинг ҳар бири жуда катта қимматга эга. Улардан ҳеч бирининг тенгини дунёда топа олмайсиз. Ҳар қалай, файласуфлар бизни бундай мавжудот ер юзида бўлиши мумкин эмаслигига ишонтирмоқчи бўладилар», – деб жавоб берди хазинабон.

      Иброҳим Лўдий Гвалиорни Панипат жангидан саккиз йил аввал, 1518 йилда босиб олган эди. У Бикрамажитга қўшимча ер-мулк ажратиб бериб, ўзига вассал ва ҳарбий ҳаракатларда ёрдам берадиган ҳамкор қилиб олган эди. Шубҳа йўқки, у Бикрамажит ихтиёрида ҳам ота-боболаридан қолган хазинадаги қимматбаҳо тошлардан маълум миқдорда қолдирган. Чунки Панипат жангидан сўнг ҳалок бўлган Деҳли султонининг оиласи қаторида Агра қалъасида яшаётган Бикрамажитнинг қариндошларида хазинанинг анчагина қисми, шу жумладан, ўша йирик олмос ҳам қолган эди.

      Баъзилар Бикрамажитнинг оиласи Бобур қўшини Ҳиндистонни босиб олгандан кейин Агра қалъасига кўчиб келган, деб тахмин қилишади, баъзилар эса, султон Иброҳим ўз хазинасини рожа Бикрамажитга ишониб топшириб қўйган, деб ҳисоблайдилар.

      Нима бўлганда ҳам Панипат жанги якунига етгач, Бобуршоҳ ўғли Ҳумоюнни бир қисм қўшин билан султон Иброҳимнинг хазинасини қўлга олиш учун Агра қалъасига жўнатди. Эртаси куни ўз қароргоҳини кўчириб, Деҳли томон юришда давом этди ва жума кунги пешин намозида ўз номига бағишлаб хутба ўқитди. Шу билан Бобуршоҳ Ҳиндистон ёхуд шимолий Ҳиндистонда ўз ҳукмронлигини узил-кесил ўрнатганини эълон қилди. Бу чоралар якунлангач, у Агра томон йўл олди ва 1526 йил 10 майда у ерга етиб келди.

      Бу орада сарой аъёнларидан бир гуруҳи Ҳумоюн ҳузурига келиб қалъани сақлаб қолиш ва ҳимоя қилишини ўтиниб сўрадилар. Зўравонликни унчалик хуш кўрмайдиган Ҳумоюн ўз қароргоҳини Жамна дарёси қирғоғига, қалъанинг рўпарасига ўрнатди ва хазинани ҳеч ким қалъадан олиб чиқиб кета олмаслиги учун дарвозаларга қулф осдириб, муҳрлатди.

      Бир куни кечқурун қалъа соқчиларидан