Кўҳинур. Аҳрор Аҳмедов

бўлгани ёлғиз Худога аён. Нима, у ярим мустақилликка эга бўлган Бадахшон мулкидан воз кечгиси келмаганми ёки ўзини отаси билан тенг мавқеда кўриб, унинг қўшинда хизмат қилишини истамаганми? Ниҳоят, 3 декабрь якшанба куни у отаси ҳузурида пайдо бўлди. «Ўшанда унинг қилмишидан ранжиганимни билдириб, мен Ҳумоюнга қаттиқ гап қилдим», – деб ёзади Бобур ўз хотираномасида. Ниҳоят ҳарбий юришга отланилди.

      1526 йилнинг 12 апрелида Бобур лашкари Деҳли яқинидаги Панипат атрофидаги ялангликда тўхтаб, қароргоҳ тикди. Сукунат ва қурғоқчилик ҳукм сураётган бу ҳудудда онда-сонда учраб қоладиган ўт-ўлан ва тиконли буталарни ҳисобга олмаганда ҳаётдан асар ҳам йўқ эди.

      Бу жойга етиб келишлари билан подшоҳнинг фармонига биноан лашкар қароргоҳи атрофи мустаҳкам ҳимояланди. Ўнг томонда Панипат шаҳри ястаниб ётарди. Чап томонда, қароргоҳ қаршисида бир-бирига хом қайгич арқонлар билан маҳкам боғланган етти юзта арава, улар оралиғида милтиқчилар пиёда аскарларни ҳимоя қилишлари учун беш-олтитадан тўсиқлар қўйилди. Жангчи сафлар орасида, бир камон ўқи етадиган масофада юз-юз эллик отлиқ суворийлар юриши учун очиқ жой қолдирилди.

      Ўн икки минг кишилик улкан лашкарни бошқаришдек масъулиятли вазифа Бобурга биринчи бор насиб қилиб турган эди. Лекин, нафсиламбирини айтганда, Иброҳим Лўдийнинг юз минг кишилик лашкари ва мингта жангчи фили олдида бу ҳеч гап эмас эди. Бобурнинг замбараклари анчагина бўлиб, улар орасида турк (усмоний) тўпчилари ҳам бор эди. 1514 йилги эронийлар билан Қалдиронда бўлиб ўтган жангда турк тўпчилари Шоҳ Исмоилнинг тиш-тирноғигача қуролланган даҳшатли лашкарини тор-мор қилгандан сўнг, улар Осиёдаги энг яхши тўпчилар сифатида тан олинган эди.

      20 апрель, жума куни эрта тонгда Иброҳимнинг лашкари шиддат билан ҳужумга ўтди. Уларни яши-ринган жойидан ташқарига чиқариб олиш учун Бобур суворийлари бир неча кун ҳаракат қилдилар. Бу орада Бобурнинг қўшини жанговор ҳолатга келтирилди: ўнг ва сўл қанот, марказий қисм, илғор қисми, за-хира қисми ва отлиқ суворийларнинг бир қисми чап-га, иккинчи қисми ўнгга ажралиб, душман қўшинини ўраб, ўртага олиш ва янчиб ташлаш учун ҳаракат бошланди.

      Ҳумоюн бошчилигидаги ўнг қанот душман ҳужуми зарбасини мардона қайтарди. Захира кучлар дарҳол уларга ёрдамга интилди ва Бобурнинг отлиқ аскарлари орқа қаторлардан туриб душман устига камон ўқини ёмғирдек ёғдирди. Худди шу пайтда милтиқчилар ва турк тўпчилари ҳаракат бошладилар. Милтиқ ва тўпларнинг гумбурлашидан Султон Лўдийнинг аскарлари ва жангчи филлар даҳшатга тушиб ҳар томонга қоча бошлади. Душман лашкари довдираб қолган эди ва на илгари юришини, ва на чекинишни билмас эди.

      «Жанг бошлашга илҳом келганда қуёш уфқдан найза бўйи кўтарилган эди, жанг авжига чиққанда вақт пешиндан оққан, душман ҳалокатга юз тутган, бизнинг ҳамроҳларимиз эса қувончдан ҳайқиришарди. Яратганнинг марҳамати ва шафоати билан бу мушкул иш биз учун осон кечди», – дея шавқ билан ёзади Бобур бу ҳақда. Унинг фикрича, ўн беш-ўн олти минг кишининг