Грузия муваффақиятга қандай эришди. Лариса Буракова

иқтисодиётга юкламаси узоқ вақт давомида оптимал кўрсаткичларга яқин бўлди – 2000–2008 йиллар давомида бюджет харажатлари ЯИМнинг 20-25 фоизини ташкил этди. Арманистон эриша олган иқтисодий сиёсатнинг сифат даражасига эришиш Грузияга фақат 2007 йилдагина насиб қилди8 – бунга ислоҳотлар туфайли эришилди.

      9. Грузияда ҳеч ким ишламайди. Ишсизлик даражаси жуда юқори, 70 фоизгача боради.

      Ишсизлик даражаси юқорилаб кетган, бу – тўғри. Грузия статистика хизматининг маълумотларига кўра, у 17 фоизни ташкил этади. Аммо фантастик даражадаги 70 фоиз рақами қаердан олинмоқда? Гап шундаки, баъзи грузин экспертлари ўз-ўзини иш билан таъминлаганлар9 сирасига кирувчи инсонларни ҳам ишсизлар сафига қўшишни, фақатгина ёлланган хизматчиларнигина иш билан таъминланганлар, деб ҳисоблашни таклиф этмоқдалар.10

      1990-йиллар ўрталаридан бошлаб Грузияда ўзўзини иш билан таъминлаш асосий меҳнат фаолиятига айланиб улгурганди. Одамлар яшаб қолиш учун натурал (ўз оиласи эҳтиёжи учунгина маҳсулот ишлаб чиқарадиган) хўжаликлар билан шуғулланишга мажбур бўлардилар, шу тарзда 2003 йилга келиб иқтисодий фаол аҳолининг 58,3 фоизи ўз-ўзини иш билан таъминловчиларга айланди. Амалга оширилган ислоҳотлар натижасида мазкур кўрсаткич камайди ва 2009 йилга келиб 53,2 фоизгача тушди. Айтгандек, илгари давлат ишида ишлаган, ҳозир эса, масалан, такси ҳайдовчиси бўлиб ишлаши натижасида аввалги иш жойидаги маошидан кўп пул топаётган инсонлар ҳам одатда ўзларини “ишсиз” деб ҳисоблайдилар.

      10. Кўплаб соҳаларда давлат назорати бекор қилингани учун ҳам аҳолининг ҳаёти ва соғлиғи хавф остида.

      Ёнғинга қарши инспекция, санитар-эпидемиологик хизмат, транспортларни мажбурий техник кўрикдан ўтказиш, маҳсулотни мажбурий сертификатлаш ва стандартлаштириш каби баъзи соҳаларнинг давлат назорати ростдан ҳам бекор қилинган. Лекин бундан авваллари ҳақиқатдан ҳам назорат амалга оширилармиди? Бюрократик тартиблар бекор қилинганидан истеъмолчилар зарар кўришдими? Расмий назоратнинг бекор қилинишидан фуқаролар соғлиғи ва ҳаётига хавф-хатар ошдими?

      Автоинспекция ва мажбурий техник кўрик тугатилганига қарамай, йўл-транспорт ҳодисаси (ЙТҲ) натижасида ҳалок бўлганларнинг ҳар 1000 та автомашинага тўғри келадиган сони 2003 йилда 1,79 тани ташкил этган бўлса, 2010 йилда 1,05 кўрсаткичгача камайди.11

      Ёнғинга қарши инспекция тугатилган, аммо 1997–2003 йилларда ёнғин натижасида ҳалок бўлганлар сони 434 нафарни ташкил этган бўлса, 2004–2010 йилларда 371 нафаргача камайди. Илгари қудратли коррупция манбаи бўлган ва аслида ишламайдиган назорат механизмларининг бекор қилиниши туфайли мазкур соҳалардаги коррупция ҳам камайиб бормоқда, шу билан биргаликда инсонлар соғлиғи ва ҳаётига қўшимча хавф-хатарлар пайдо бўлгани йўқ.

      11. Грузияда маиший коррупция йўқ, лекин элитар коррупция Шеварднадзе давридагига қараганда солиштириб бўлмайдиган даражада кўп.

      Энг аввало, маиший коррупция даражаси

8

Масалан, иқтисодий эркинлик индекси (Heritage Foundation Index of Economic Freedom) бўйича, қонун устуворлиги ва бошқарувнинг самарадорлиги (Aggregate Governance Indicators, World Bank) бўйича.

9

Ўз-ўзини иш билан таъминлаганлар – даромад олиш ёки оилавий фойда кўриш (пул ёки натурал кўринишда) мақсадида маълум бир фаолият билан банд бўлган шахслар ёки ҳисобот даври давомида қандайдир сабабга кўра расман фаолият кўрсатмаган тадбиркорлар.

10

“Службу статистики обвиняют в занижении данных по безработице” // Business Грузия. 2010 йил 7 май (bizzone.info/government/2010/1273263568.php). тўғри келган. Россияда худди шу каби моторлаштириш даражасида (1997–1998 йиллар) ҳар 1000 автомашинага тўғри келадиган ҳалок бўлганлар сони 1,29 кўрсаткични ташкил этган эди.

11

2010 йилда Грузияда ҳар 1000 нафар аҳолига 147 та автомашина