Казан-йорт / Казань-юрт. Марат Амирханов

китте.

      – Гафу ит, аппагым, мине бүген чыгырдан чыгардылар, – диде.

      – Мәшәкатьләреңне онытып тор, җанашым, ял ит, күңел ач, – диде Үрбәт, ирен назлый-назлый. – Телисеңме, кабал сугып алам, җыру җырлыйм.

      Ул, кабалын кулына алып, нәфис бармакларын биетеп алды. Бүлмә эче колакка ятышлы аһәң белән тулды. Аңа җыр өстәлде.

      Агач башы әкрен җилгә тәсбих әйткән кеби,

      Минем җаным омтыладыр сиңа, гүя һомай кошы имди.

      Бу ашкынулы гыйшык җырын тыныч кына тыңлап булмый иде. Ул бөтереп ала да әле күкләргә ашыра, әле ярсу диңгез дулкыннарында тибрәтә, әле эссе кояш нурларыдай өтә башлый. Җырда Үрбәтнең үз хисләре, шуңа күрә ихлас вә табигый яңгырый, тыңлаучыны да битараф калдырмый.

      Бу җиһанга килдек без ялгыз кошлар кеби,

      Мәрхәмәтле ходай пар канатлар насыйп итте имди.

      Мөхәммәдәмин хатынының алдына килеп тезләнде. Үрбәтнең кулыннан кабалы төшеп китте.

      – Җанашым, акылыңа кил, хан тез чүкми, – дип, ирнең аякларына егылды.

      – Мин сине бик яратам, бикә, – диде Мөхәммәдәмин.

      – Ә минем яратуымның чиге юк…

      Яратышып-сөешеп янә табынга утыргач, Мөхәммәдәмин өзелгән сүзен ялгап җибәрәсе итте. Күрәсең, йөрәгенә тигән иде.

      – Гаскәреңнең яртысын тарат, дип бәйләнә Кляпик, – диде ул. – Бу юлы Мәскәүдән бик үзгәреп килде, ни сөйләгәнен үзе белми.

      Үрбәт каш астыннан гына иренә карап куйды. Урысларга кагылышлы сүзләре күп иде аның. Иң нык борчыганы – Мәскәү кешеләренең Казан-йортка баш булып йөрүләре. Сарайда да алар бихисап. Юньлегә түгел ич бу. Тыкшыналар, күрәсең. Ниндидер килмешәк хан булып ханга күрсәтмә бирсен инде.

      – Ул Кляпик белән Теләшне Мәскәүләренә куып җибәрергә кирәк, – диде Үрбәт, иренең сүзен куәтләп. – Гаскәреңне тарат, имеш. Бәлкем, ханлыкны да таратыргадыр? – Үзе тагын иренә карап алды, җимне йоттымы, янәсе, йөзен чытмадымы? Тыгылма, бу синең эшең түгел, дип орышып ташламасмы?

      – Аларны җибәреп булмый, илчеләр бит, – диде Мөхәммәдәмин сүрән генә, – гаскәр мәсьәләсендә мин синең белән тулысынча килешәм.

      – Казан-йортны элекке хәленә кайтармый торып, бу бәлаләрдән арынып булмас, Мөхәммәдәмин, – диде Үрбәт.– Синең ханлыгың вакытында аны урыс үз пәрәвезенә чорнаган, син үк ул пәрәвезне өзгәләргә бурычлысың. Югыйсә үз халкың алдында каһәрле булуың ихтимал.

      Үрбәт сүзләрнең юри кискенрәкләрен сайлады. Чын дөреслекне белеп тору ханның үзенә дә, халкына да файда гына, дип уйлады.

      Мөхәммәдәмин, ни гаҗәп, сырт йоннарын кабартмады.

      Үрбәт янә үсенеп китте.

      – Йә, нигә авызыңа су каптың? – дип, көлә-көлә, иренә тустыган тоттырды.

      Мөхәммәдәмин аны тиз генә бушатып куйды да әйтте:

      – Син тәкрарлаганны эшләү өчен, бикә, Рәсәй белән төзелгән Килешүне гамәлдән чыгарырга кирәк. Ә минем Иван Васильевич каршында антын орган аты аласым килми, – диде.

      – Мөхәммәдәмин, мин сине кыю, тәвәккәл, булдыклы, зирәк хан дип беләм, – диде хатын, – һәм