Казан-йорт / Казань-юрт. Марат Амирханов

итеп билгеләде.

      Мамык хан, һич уйламаганда, үзенә Казанны яулап алырга булышлык иткән шул ук Кәлимәт бәкләрне, тотып, зинданга яптырды. Аннан китереп, сәүдәгәрләрнең малына кул салды. Шул рәвешле, катгый тәртип урнаштырырга омтылды.

      Арча гына баш ияргә теләмәде. Яңа хан аны яу чабып тезләндерергә ниятләде. Ә орыш арчалылар файдасына төгәлләнде.

      Мамык, Казанга кайтып, калага керергә маташып караса да керә алмады. «Бәкләребезне зинданга яптырдың, сатучыларыбызны таладың» дип, якын да китермәделәр.

      Шул рәвешле, теләпме, теләмичәме, Мөхәммәдәминнең үчен арчалылар кайтарды. Дөрес, Иван тәхеткә аны түгел, туганы Габделлатыйфны утыртты. Тик барыбер Арча аның күңеленә яхшылык белән кереп калды.

      Бу бунтарь һәм дәгъвалы кала янә үзе хакында белгертте.

      – Гаскәр җибәрергә, канга батырырга! – дип хәл итте илче Кляпик. – Башкаларга сабак булыр.

      Телешев борынын җыерды.

      – Тәкъдимегез монголларныкыча тупас, кенәз. Нәзбереклек таләп ителә әлеге шартларда, – диде ул, ярым шаяру, ярым мыскыллау рәвешендә.

      – Үзегез нәрсә тәкъдим итәсез соң?

      – Арча даругасы Хуҗаш бәкне, чакыртып, бик шәпләп борычларга кирәк. Нишләргә икәнен ул үзе белер. Нигә дип әле без ул эшлисе эшне эшләргә тиеш?

      Телешев, кәнәфигә җәелеп утырып, кәсәсенә шәраб агызды.

      – Бәлки, бәлки, – дип икеләнгәндәй кыланды илче.

      Мөхәммәдәминнең бу тамашадан чигә тамырлары бүртеп чыкты. Күр, тын алырга да бирмиләр.

      Очлы күз Телешев Мөхәммәдәминнең эчендә буран купканын бик тиз сизеп алды.

      – Хан галиҗәнаплары, бу эшне без баш карачыга гына тапшырыйк. Кәлимәтнең турыдан-туры вазифасы лабаса – даругаларда тәртип урнаштыру, – дип, сүзнең юнәлешен үзгәртеп җибәрде.

      – Әйе, әйе, – диде Кляпик. – Хан һәр ярыкка чөй була алмый.

      «Сез ул монда чөй булып утырасыз» дип, тешләрен кысты Мөхәммәдәмин.

      Мәскәүлеләр чыгып киткәч тә, ул Арча хәлләре турында уйланып утырды. Борчый иде бу мәсьәлә аны. Бу хакта Үрбәт белән дә киңәште.

      Бичәсе аны дикъкать белән тыңлады.

      – Арчага синең үзеңә барырга кирәктер, Мөхәммәдәмин,—диде. – Бүрек ташлап кына бүредән котылып булмас, күзгә-күз очрашып аңлашуга ни җитә?

      Бу фикер Мөхәммәдәмингә дә ошады. Тагын ике көннән ул Арчада иде инде. Хуҗаш бәк аны бик зурлап каршы алды. Янында мари бәге Турай да бар иде.

      – Борынгы Арча җирендә Барча Казан җиренең синең шикелле мәртәбәле вә олуг ханын сәламләү бәхетенә ирешүебез белән без чиксез куанычлы хисләр кичерәбез, – диде Хуҗаш бәк, билен бөгеп. – Арча ягы һәрвакыт ханлыкның терәге булды. Киләчәктә дә шулай булып калыр, иншаллаһ. Вәләкин кем дә кем кылычын кынысыннан чыгара икән, үзенә үпкәләсен. – Соңгы сүзләрен олпат бәк шундый катгый итеп әйтте ки, сөңгеләр чәкелдәшкәндәй булды. – Мамык хан әнә Арча сабагыннан соң әле булса игә килә алмый, ди.

      Мөхәммәдәминнең, билгеле, үзен хан тәхетен ташлап качарга мәҗбүр иткән Себер шаһзадәсе турында ишетәсе килеп тормый иде. Сизелер-сизелмәс