İtmiş dünya. Артур Конан Дойл

verdim.

      Onun arxasınca düşüb uzun dəhlizlə irəliləyərkən qonaq otağının qapısı qəflətən açıldı və alçaqboylu bir qadın mənə yaxınlaşdı:

      – Mümkünsə deyin, ser, siz qabaqlar ərimlə görüşübsünüz?

      – Xeyr, xanım, görüşməmişəm.

      – Onda bəri başdan sizdən üzr istəyirəm, çünki ərimin çox pis xasiyyəti var. Tamamilə dözülməz adamdır. İndidən bunu deyirəm ki, işinizi tədbirli tutasınız.

      – Təşəkkür edirəm, xanım.

      – Savaşmaq istəsə, cəld otaqdan çıxın. Nəbadə mübahisə edəsiniz. Bəzi adamlar sözümə əhəmiyyət vermədikləri üçün zərər çəkiblər. Söhbəti çox uzatmayın. Bir təhlükə baş versə, zəng çalın və mən gələnədək ona yaxın durmayın.

      Bundan sonra yenidən Ostini dabanbasaraq izləyib dəhlizin qurtaracağınadək getdim. Qapını döydük. İçəridə öküz səsinə oxşar donqultu eşidəndə otağa girdim.

      O, üstü kitab və dəftərlərlə, xəritə və cədvəllərlə dolu olan nəhəng masanın arxasında, fırlanan kürsüdə oturmuşdu. Zahiri görkəmi elə idi ki, istər-istəməz udqundum. Həm zəhmli idi, həm də nəhəng və yekəpər. Bu cür qüvvətli şəxsiyyətlə tək qalanda adamın qəlbi uçunur. Başı hədsiz dərəcədə yekə idi. Papağını başıma qoysaydım, inanın ki, çiynimə düşərdi. Sifəti və saqqalı Assuriya öküzünü xatırladırdı. Qalın qaşların altından boylanan bir cüt boz göz qəzəblə parlayır, adamın canına vəlvələ salırdı. Camaat arasında pis ad qazanmış professor Çellencerin məndə yaratdığı ilk təəssürat belə oldu.

      – Görüşməyə razı olduğunuz üçün təşəkkür edirəm, – məktubu göstərəndən sonra titrək səslə dedim.

      – Demək, aydın ingilis dilini başa düşməyən tələbə sizsiniz? Səhv etmirəmsə, irəli sürdüyüm fikrə şərik çıxırsınız?

      – Bəli, ser, irəli sürdüyünüz fikrə tamamilə şərikəm, – ehtirasla dedim.

      − Məktubunuzdan belə başa düşdüm ki, siz mənim fikrimə nəsə əlavə etmək istəyirsiniz.

      Yaranmış vəziyyət qənaətbəxş olmadığından müvəqqəti olaraq özümü adi tələbə kimi aparmaq qərarına gəldim. Professor Çellencer zəhmli gözlərini üzümə dikib ucadan dedi:

      – Hə, noldu?

      – Mən adi tələbəyəm, – deyə naəlac gülümsündüm. – Əlimdən ancaq soruşub öyrənmək gəlir. Mənim fikrim belədir ki, siz Vaysmana qarşı çox sərt mövqe tutubsunuz. O vaxtdan bəri az müddət keçməmişdir. Bu müddət ərzində alimlərin ortaya çıxartdığı bəzi dəlillər onun təliminin doğruluğunu sübut etmirmi?

      – Məsələn, hansı dəlil sübut edir? – deyə o, qorxunc səslə soruşdu.

      – Əlbəttə, elə bir ayrıca dəlil yoxdur, amma müasir elmi fikrin inkişaf istiqamətini yada salmaq kifayətdir.

      O irəli əyildi.

      – Zənnimcə, – dedi, – kəllə əmsalının amil olması sizə məlumdur1.

      – Bəli, – dedim.

      – Bu teleqoniyanın hələlik elm aləmində mübahisə doğurduğu da.

      – Şübhəsiz.

      – Rüşeymli protoplazmanın isə partenogenetik yumurtadan fərqləndiyini də bilməlisiniz.

      – Əlbəttə, – deyə qışqırdım.

      Doğrusu, bu dərəcədə həyasız olduğumu indiyədək bilmirdim.

      – Bəs bu nəyi sübut edir? – o, mehribanlıqla yavaşcadan soruşdu.

      – Hə, nəyi sübut edir? – deyə burnumun altında mızıldandım.

      – Bu onu sübut edir ki, – qəflətən səsini dəyişib qəzəblə qışqırdı, – sən savadsız, kütbeyin müxbirsən! Murdar adamsan!

      O, əllərini stolun kənarına dayayıb irəli uzandı və qışqırdı:

      – Cəfəngiyyat! Səncə, biz bayaqdan elmi mübahisə edirdik? Yox, əzizim, cəfəngiyyat danışırdıq, boşboğazlıq edirdik. Yoxsa yerfındığı boyda beyninlə mənə kələk gəlmək istəyirsən? Gözlərini aç, yaxşı-yaxşı bax! Müştəbeh! Görürəm, sənə pis dərs keçməyiblər, təlimatçın peşəkar adamdır. Allaha and olsun ki, səni bir də burda görsəm, dərinə saman təpəcəyəm. Hər şeyi boynuna al, mənim əziz cənab Melounum.

      – Qulaq asın, ser, – otağın qapısını açandan sonra dedim. – Bütün təhqirlərinizə dözdüm, dinmədim. Amma hər şeyin həddi-hüdudu var. Yoxsa mənimlə yumruq davasına çıxmaq istəyirsiniz?

      – Sən hələ buna inanmırsan? Sənə oxşamışların bəzilərini peysərindən tutub bayıra atmışam. Sən də olarsan ya dördüncü, ya da beşinci. Hə, ser, nə deyirsən, həmkarlarının yanına getmək istəyirsən?

      O hədələyici tərzdə yeriyərək mənə yaxınlaşmağa başladı.

      Mən bayıra çıxıb qapını onun üzünə bağlaya bilərdim, amma bunu şəxsiyyətimə sığışdırmadım.

      – Sarsaqlamayın, ser, – dedim, – yoxsa özümə cavabdeh deyiləm.

      – Mənim əzizim! – istehza ilə dedi. – Özünə cavabdeh deyilsən?

      – Axmaq olmayın, professor! – deyə qışqırdım. Özünüzə də çox güvənməyin.

      O, qəflətən üstümə atıldı. Yaxşı ki, qapını açıq qoymuşdum, çünki əlbəyaxa olub onunla süpürləşəndə heç bir maneəyə rast gəlmədən otaqdan çıxdıq və dəhlizboyu dığırlanmağa başladıq. Ostin ehtiyatlı tərpənib dəhlizin qapısını açmışdı, ona görə də pilləkənlərlə kəlləmayallaq aşa-aşa həyətdəki arxa düşdük. O ayağa qalxıb yumruqlarını havada yellədi. Bərk tövşüyürdü. Gözlərindəki məna dəyişmişdi. İndi gözləri nisbətən mehribanlıqla baxırdı.

      – İçəri keç, – dedi, – səninlə hələ qurtarmamışam.

      Təhdidlə danışsa da, qorxmadım, arxasınca getdim. Biz içəri keçəndə Ostin qapını bağladı.

      IV FƏSİL

      ÖMRÜMDƏ BELƏ ŞEY EŞİTMƏMİŞƏM

      İçəri təzəcə girmişdik ki, missis Çellencer yemək otağından çıxdı. İti addımlarla yeriyib professorun yolunu kəsdi. Yaman qəzəblənmişdi. Xeyli arxada gəldiyimdən məni görmədi. Çıxıb getdiyimi zənn etdiyi üçün ərinin üstünə qışqırdı:

      – Sən vəhşisən, Corc! De görüm, o nəcib gəncə nə elədin?

      Professor arxaya işarə edib:

      – Budur, – dedi, – şad-xürrəm arxamca gəlir.

      Qadının yanaqları qızardı.

      – Bağışlayın, – dedi, – sizi görmədim.

      – Narahat olmayın, xanım, hər şey qaydasındadır.

      – Gör bir o səni nə kökə salıb?! Corc, sən çox yaramaz adamsan.

1

Anlayışları qəsdən təhrif edən prof. Çellencer bununla müsahibinin yalanını tutmaq istəyirdi.