İtmiş dünya. Артур Конан Дойл

>

      I FƏSİL

      HƏR ŞEY İNSANIN ÖZÜNDƏN ASILIDIR

      Nəhayət, arzuma çatdım, Qladislə otaqda tək qaldım. Yaman həyəcan keçirirdim, çünki bir azdan taleyim həll olunacaqdı.

      Qladis qırmızı pərdənin qarşısında oturub başını dik tutmuşdu. İlahi, necə də qəşəng idi! Qəşəng olsa da, buz kimi soyuq idi. Qəlbinə yaxın düşmək olmurdu. Bəli, biz dost idik, əsl dost. Başqa sözlə, artıq hərəkətə yol vermirdim, özümü mərifətli aparırdım. Doğrusu, qadınların açıq-saçıq hərəkətindən, söz-söhbətindən acığım gəlir. Məhəbbətin nişanəsi başqadır. Gözlərdəki ifadə, səsin ahəngi sərt olmamalıdır. O adam ki həyəcandan əsmir, səsi titrəmir və gözləri narahatlıq ifadə etmir, demək, sevmir.

      Şəhərimizin qadınları Qladisə həsəd aparırdı. Lakin arada şayiə də gəzirdi ki, guya o, xudbin və ərköyün qızdır. Təbii ki, bu, paxıl adamların dedi-qodusudur. Onlar yaxşı adamlara böhtan atmaqla ürəklərini soyutmaq istəyirlər. Qladisin qızılgül ləçəyinə bənzər zərif, incə dərisi Şərq qadınlarında olduğu kimi mis rəngə çalırdı, saçları qapqara, gözləri iri və parlaq idi, qönçə dodaqları isə qəlbində atəşli bir ehtirasın yatdığını göstərirdi. Təəssüf ki, bu alovlu ehtirasın bağlı qapısına hələlik açar tapa bilməmişəm. Gözlədiyim məqam gəlib çatmışdı, neçə vaxtdan bəri məni narahat edən suala qəti cavab almalıydım. Əlbəttə, bu cavab “yox” da ola bilər, amma qardaş rolunu qəbul edib sakit yaşamaqdansa, nakam məhəbbətin odlu nəfəsində qovrulub-yanmaq daha yaxşıdır.

      Araya çökmüş cansıxıcı sükutu pozmaq istəyəndə gözlərini məndən çəkməyən Qladis cəld məni qabaqlayıb məzəmmətlə dilləndi:

      – Hər şey mənə aydındır, Hed. Ancaq gəl bu barədə danışmayaq, kefimizi pozmayaq.

      Stulumu ona yaxınlaşdırdım.

      – Qadınları belə şeylərlə təəccübləndirmək qeyri-mümkündür, onlar bunu qabaqcadan bilirlər. Ancaq, Hed, bizim dostluğumuz çox nümunəvi, həqiqi dostluq olub, odur ki gəl onu pozmayaq, qoruyub saxlayaq. Məgər oğlanla qızın bu cür sakit oturub dostcasına söhbət etməsi pisdir?

      – Bəlkə də, yaxşıdır, Qladis, bilmirəm, ancaq mən dəmiryol vağzalının müdiri ilə də bu cür oturub dostcasına söhbət edə bilərəm.

      Bu dövlət işçisi haradan ağlıma gəldi, bilmirəm, amma hər ikimizin kefini açdı, bizi güldürdü. Nəhayət, sözümə davam etdim:

      – Yaranmış vəziyyət məni qane etmir. Səni qucaqlamaq istəyirəm, saçlarını tumarlamaq və… ah… Qladis, istəyirəm ki…

      O, təkcə sözlərlə kifayətlənməyib əməli fəaliyyətə keçdiyimi görcək ayağa durdu.

      – Hər şeyi korladın, Hed, – dedi. – Münasibətlərimiz indiyə qədər yaxşıydı, indisə pozuldu. Təəssüflər olsun. Hərəkətlərinə nəzarət edə bilmirsən?

      – Bu, təbiətin hökmüdür, – deyə özümə bəraət qazandırmağa çalışdım. – Nə məndən asılıdır, nə də səndən. Bu, məhəbbətdir.

      – Məhəbbət qarşılıqlı olmalıdır, məndə isə belə bir hiss yoxdur.

      – Sən məhəbbət üçün yaranıbsan, Qladis! Sən sevməlisən! Sənin kimi qəşəng qız məhəbbətə biganə qalmamalıdır, hökmən sevməlidir.

      – Hər şeyin öz vaxtı var.

      – Sən məni niyə sevmirsən, Qladis? Düzünü de, yoxsa qəşəng olmadığıma görə?

      O yumşaldı, zərif barmaqları ilə saçımı darayıb başımı geri itələdi. Sonra üzümə baxıb təbəssümlə dedi:

      – Yox, Hed, məsələ bunda deyil. Sənə düzünü deyəcəyəm, səbəb başqa şeydir, odur ki narahat olma, sakitləş.

      – Bəlkə, xasiyyətim pisdir?

      Başının hərəkəti ilə sözümü təsdiq etdi.

      – Xasiyyətimi necə düzəldim? Xahiş edirəm, əyləş, söhbət edək. İnan ki, sakit duracam, artıq hərəkətə yol verməyəcəm.

      Deyəsən, onu inandırmışdım. Xeyli tərəddüddən sonra keçib yerində oturdu.

      – İndi de görüm, xasiyyətim niyə xoşuna gəlmir?

      – Mən başqasını sevirəm. Qorxma, – sifətimin əcaib şəklə düşdüyünü görüb güldü. – O mənim xəyalımdır. Hələ ki elə adama rast gəlməmişəm.

      – Mənə onun haqqında danış. Mümkünsə, zahiri görkəmini təsvir elə.

      – Zahirən sənə oxşayır.

      – Buna görə sənə öz minnətdarlığımı bildirirəm. Yaxşı, bəs mən nədə ona oxşamıram? Bəlkə, içki içmir, ət yemir, bəlkə, aeronavtdır, sufidir, supermendir, hər kimdir, de, Qladis, bəxtimi sınayım. Sən təki öz fikrini söylə, vəssalam, qalanı mənim boynuma…

      O ürəkdən gülüb:

      – Hər şeydən əvvəl, – dedi, – mənim idealım heç vaxt sənin kimi danışmaz. O olduqca güclü və qətiyyətli adamdır, ərköyün bir qızın şıltaqlığına uyub öz məsləkindən dönən deyil. Ölümün gözünə dik baxır, min bir əziyyətə qatlaşır, qəhrəmanlıq göstərir. Mən şəxsin özünü yox, qazandığı ad-sanı, şöhrəti sevmək fikrindəyəm. Riçard Bartonu yadına sal. Arvadı onun haqqında kitab yazıb. Kitabı oxuyandan sonra həmin qadına qibtə etdim. Belə kişiləri sevməyə dəyər, çünki onlar şücaət göstərəndə hamı bilir ki, onları bu şücaətə sevimli arvadları ruhlandırmışlar.

      O, ehtirasla danışırdı. Ehtirasla danışanda daha cazibəli və daha yaraşıqlı görünürdü, odur ki sözünü deyib qurtarsa da, bir müddət heyranlıqla ona baxdım. Lakin tezliklə özümü yığışdırıb mübahisəni davam etdirdim.

      – Hamı Barton ola bilməz, – dedim. – Bir də indi zəmanə başqadır. İmkan olsaydı, bəlkə də, bəxtimi sınayardım.

      – İstəsən, imkan taparsan. Fikrimdə tutduğum adam bu imkanı özü yaradır. Bu onun öz istəyidir, odur ki çalışır, vuruşur, özünü oda-közə vurur, başqa cür yaşayammır. İnan ki, hər zaman şücaət göstərmək olar. Kişilər şücaət göstərməli, qadınlar isə bunun müqabilində onları sevməlidirlər. Mən istəyirəm ki, hamı mənə həsəd aparsın. Ərim ucalsın ki, onun hesabına mən də ucalım. Ərimin səbəbinə ucaldığıma görə hamı mənə bəxtəvər desin.

      – Səni razı salmaqdan ötrü əlimdən gələni edəcəm.

      – Sən bunu məni razı salmaqdan ötrü etməməlisən. Sən özün istəməlisən ki, şücaət göstərib ad-san qazanasan, ucalasan, külli-aləmə nümunə olasan.

      – Sən haqlısan, min kərə haqlısan, – sövqi-təbii qışqırdım. – Sənin kimi qadınlar kişiləri hünər göstərməyə, ad-san qazanmağa ruhlandırırlar. Mənə möhlət ver! İnan, Qladis, sən mənim barəmdə hələ çox eşidəcəksən.

      O, həyəcanla danışdığımı görüb güldü.

      – İnanıram, – dedi, – bunun üçün lazım olan hər şey səndə var, odur ki niyə də şücaət göstərməyəsən. Şadam ki, məni düzgün başa düşübsən.

      – Əgər sən dediyin adam olsam…

      O, qar kimi yumşaq və incə barmaqlarını dodaqlarımın üstünə qoydu.

      – Daha heç nə lazım deyil, – dedi. – Mən istədiyim adam olanda yanıma gələrsən, söhbətimizi davam etdirərik.

      Mən bayıra çıxanda hava hələ tam qaralmamışdı. Dumanlı noyabr axşamı idi. Ara-sıra çiskinləyirdi. Təbiətin bu füsunkar mənzərəsi könlümü oxşamadı, çünki Qladisi düşünürdüm, düşünürdüm ki, məhəbbətini qazanmaq üçün hansı şücaətə əl atım. Nə edim? Haradan biləydim ki, qabaqda məni böyük-böyük qəhrəmanlıqlar, qeyri-adi və ağlasığmaz macəralar gözləyir.

      Həmin gecə əhəmiyyətsiz əməkdaşlarından biri sayıldığım “Deyli-qazett”in redaksiyasında oturub Qladisimə layiq şücaətlər barəsində fikirləşirdim.

      II FƏSİL

      PROFESSOR