Xiyabani. Pənahi Makuli

deyirsən, bu işdə Allah özü bizi bağışlasın…

      – Sənin tələbələrindən bir yaxşısına versək, necə olar? – deyə Səriyyə xanım ürəyindən keçənləri dilinə gətirdi.

      – Başqa yerdən istəyən yoxsa, mən sabah gələcəyinə ümid bağladığım bir oğlanı bura göndərəcəm ki, kitablarımın içindən birini mənə gətirsin. Bu vaxt qız da onu görər.

      Həmin günün səhəri Pişnamaz ağa mədrəsəyə gedəndən bir saat sonra qapı döyüldü.

      – Ay qız, gör kimdir! – Səriyyə xanım səsləndi.

      Dürdanə cəld qapıya getdi. Daha yadına düşmədi ki, çadranın uclarını açıb üzünü gələn adamdan gizlətsin.

      – Qapı döyən, kimsən? – deyə qız ahəstə və məlahətli bir səslə soruşdu.

      Qapının arxasından bir oğlanın titrək səsi eşidildi.

      – Məni Pişnamaz ağa göndərib. Evdə bir kitab var, onu aparacağam.

      Bu sözlərdən sonra Dürdanə qapını açıb kənara çəkildi. Gözündə qalın şüşəli eynək olan bu gənci haradasa gördüyünü dərhal xatırlaya bilmədi. Gənc içəri daxil oldu. «Adam da adama bu qədər oxşayar?!» – deyə o öz-özünə pıçıldadı. Oğlanın duruxduğunu qız görsə də, nə pıçıldadığını eşitmədi.

      – Kitablar evdə, dolabdadır, buyurun içəri.

      Bəli, gələn oğlan Məhəmməddən qeyrisi deyildi. O, həyətdən keçib evə tərəf addımladı. Pəncərə qabağında oturan Səriyyə xanım Məhəmmədə müştəri gözü ilə baxırdı. Oğlanın təzim edib ədəb-ərkanla salam verməsi, qızı görəndə utanması, bir sözlə, özünü həyalı aparması xanımın çox xoşuna gəldi.

      Oğlan gedən kimi Səriyyə xanım Dürdanəni yanına çağırdı.

      – Sənə bir söz demək istəyirəm, qızım.

      Dürdanənin ürəyinə damdı ki, bu adi sözə oxşamır, hər nə isə, kitab almağa gələn oğlan barədə olacaq. Qızın xəyalı Əlvənd dağlarının ətəklərinə uçdu. Evləri, elatları yadına düşdü. Bir vaxt onlarda qonaq qalan qəşəng oğlanı xatırladı. O bu oğlana necə də oxşayırdı! Dürdanə onu yamanca xoşlamışdı. Sonra Dürdanə o dəhşətli gecəni xatırladı və sifətinin rəngi dəyişdi, avazıdı, ürəyi qübar elədi.

      – Mənə de görüm, səni o oğlana versək, gedərsənmi?

      Dürdanə neçə il qabaq doğma anası Bahar xanıma verdiyi cavabı bu dəfə Səriyyə xanıma verdi:

      – Mən bilmirəm, ixtiyar sizindir. Başımı hayana kəssəniz, qanım da o yana axacaq…

      Sözünü bitirdikdən sonra Dürdanə xanım otaqdan çıxdı və öz otağına getdi.

      18

      Beləcə, Pişnamaz ağa ilə Səriyyə xanım arzularına çatdılar. Onlar Dürdanənin toyunu, ilk və ikinci övladını görə bildilər. Vəsiyyətlərinə görə Dürdanə onların yeganə varisi oldu.

      Qızı isə hər şeydən çox darıxdıran atasının taleyi idi. Onun meyidi tapılmamışdı, ölüb-qaldısı bəlli deyildi. Elə bil qəlbi ona deyirdi ki, qorxma, atan salamatdır. Qız bu fikirlər içində qovrulur, tez-tez ağlayırdı.

      19

      Bəs, görəsən, Paşa bəyin aqibəti necə olmuşdu? O, sudan çıxan kimi gözləri qaralmışdı, başı gicəllənmişdi. Ayaqları sözünə baxmadığından arxası üstə yerə yıxılmışdı… Bir azdan gecənin ayazı, soyuq külək onu ayıldanda başına gələn fəlakəti birdən-birə dərk edə bilmədi. Bədəninə üşütmə gəldi, bütün vücudu lərzəyə düşdü.

      Paşa bəy hayandan-hayana özünü toparladı, birtəhər gəlib öz yurduna çatdı. Gördüyü mənzərədən onun nə hala düşdüyünü təsvir etmək çox çətindir. Kişinin başına sanki hava gəldi. Elə bil ayağı altından yer qaçdı. Bir müddət yerində quruyub qaldı. Sonra isə uşaq kimi hönkürməyə başladı.

      1

      Lələ – keçmişdə kübar və varlı ailələrdə uşağın tərbiyəsi ilə məşğul olan adam

      2

      Şiələrin səkkizinci imamı olan İmam Rzanın məqbərəsi nəzərdə tutulur (red.).

      3

      Müctəhid – dini qanunları və ehkamları təfsir və şərh etmək səlahiyyətinə malik baş ruhani (red.)

      4

      Əcəm – keçmişdə ərəb olmayan xalqlara və onların nümayəndələrinə, xüsusən, iranlılara, İran əhalisindən olan adamlara verilən ad

      5

      Müdərris – mədrəsə müəllimi (red.)