Идегәй. Татар халык дастаны. Эпосы, легенды и сказания

– сын, фигура.

      164

      Үнән – уңган, җитез.

      165

      Сарнау – көйләү, җырлау.

      166

      Башлык хан, Абыл хан, Кара хан, Ала хан – бу ханнар тарихта билгеле түгел.

      167

      Томавыл – Чыңгыз дастаннарында күренгәнчә, бу – Томавыл мәргән. Чыңгыз ханның бабасы дип күрсәтелә.

      168

      Юклаусыз – траурсыз.

      169

      Яучы хан, Бәянду хан, Саен хан, Бәрки хан – биредә Алтын Урда ханнары турында сүз бара.

      170

      Үзбәк – Үзбәк хан. 1312–1341 елларда Алтын Урда ханы булып торган. Урданың иң төзек, күтәренке һәм данлы вакыты шул хан заманында булган.

      171

      Тыныйбәк – Үзбәк хан улы. Бик аз гына хан булып тора һәм үтерелә.

      172

      Асылбәк – аның турында мәгълүматлар табылмады.

      173

      Ябынча – яңгырдан бөркәнчек яки ат ябуы.

      174

      Шайман – корал һәм кием көбәләре.

      175

      Җанбәк – 1342–1357 елларда Сарай ханы булып торган.

      176

      Бирдебәк – Җанбәк улы. Тарихчылар аның явыз һәм холыксыз булуын хәбәр итәләр. Хан булгач, ул барлык кардәш-ыруларын үтертеп бетергән. Үзе 1360 елда Кулна мырза та-рафыннан үтерелә. Сарай чуалышлары шул хан заманында башлана.

      177

      Ыгына керү – ышыгына керү, баш салу.

      178

      Туктага, Туйгуҗа – Туктамыш ханның бабасы белән атасы.

      179

      Санай – җәянең бер төре.

      180

      Солан – салават күпере.

      181

      Энҗү, Бәнҗү – Амудәрья белән Сырдәрьяның борынгы исемнәре.

      182

      Гавер – кяфер.

      183

      Утчагыр – туп, пушка.

      184

      Беткән – үскән.

      185

      Корык – бер башы җеп элмәкле озын таяк, ат өереннән теләгән атны тотып алу өчен муенына шул ыргытыла. Сугыш вакытында сөңге сабында да шундый корыклар булып, дошманның муенына ыргытып, ат өстеннән ега торган булганнар.

      186

      Текәр – текәп, кадап утыртып куяр, ягъни үзәксез, байраксыз халыкларга байрак утыртыр.

      187

      Савыр – арт сан, бүлтәк.

      188

      Җайдак – иярсез, ягъни бер атыңны иярләп менәр, икесен запаска саклык өчен янга тагып алыр.

      189

      Нугайлының агыр йорт – Нугай мирзадан соң Алтын Урда дәүләте үз эчендә күбрәк «Нугай йорты» дип йөртелә. Агыр йорт – хөрмәтле йорт.

      190

      Айдынлы булак – якты чишмә, инеш.

      191

      Кузы – куй бәтие.

      192

      Табан телү – табанны пычак белән телеп, ярага ат кылы җибәрү. Ул чорларның иң рәхимсез җәзасыннан саналган.

      193

      Тиген – буш, түләүсез.

      194

      Саркыт – эчкәннән соң кәсәдә калган эчемлек. Ханның үзе эчкән кәсәдән бер-ике йотым калдырып кемгә дә булса эчәргә бирүе аның хөрмәте дип сан