Gruispad na Tóg Wat. Helene de Kock

’n holte is, waar die groot mense beduie ’n mens se hart veronderstel is om te wees. Dit was ’n knaende gevoel, byna soos honger, wat haar rusteloos en kortgebaker gemaak het. Wat sy nou juis in die veld kom soek het, het sy ook nie geweet nie, want die stilte en die ruimte en rustigheid het haar eerder ontstem. Dan maar spruit toe, wat, dáár kan sy onder die bome gaan sit en wens sy gaan liewer dood as om nog een dag so droewig min lus vir die lewe te wees!

      Sy het hom gehoor nog lank voordat sy hom gesien het. Soos wat dit geklink het, het sy gedink daar is minstens drie van hulle. Daar was ’n woeste geplas en gespat, en een keer ’n luide lag met ’n helder weerklank; tóé ’n geproes en borreltjies vol wanklank soos wanneer ’n mens laggend onder die water verdwyn. Sy het nuuskierig nader gestap, gesorg dat sy agter die stamme van die digte wilgers bly. Maar dit was onnodig, het sy besef toe sy amper by die wal was, want hy sou haar in elk geval nie sien kom het nie. Hy was so geheel ingestel op die intense genot van sy waterwêreld.

      En sy het met net soveel oorgawe na hom bly staan en kyk. Sy kon om die dood nie haar oë van die seun in die water afhou nie. Hy het soos ’n dolfyn gespeel, sy bruin lyf glimmend nat in die middagson, sy kop met die donkernat krulhare agteroor gegooi in ’n lag. Hy het met sy mond nog oop onder die water weggeraak en sy het aan die kragtige gekarring van die watervlak gesien dat hy heellyf uit die water gaan spring. Sy het in een beweging haar hande op gebring, oor haar oë geplaas en omgeswaai. Betyds om sy verbaasde gil te hoor toe hy druipnat uit die water skiet en haar opmerk.

      “Whaaaa . . .!” het hy kwaad geskreeu. “Gaan weg, vroumens!”

      “Toe maar . . .!” het sy nog met toe oë teruggeskreeu, die lag onmiskenbaar in haar stem. Toe dieper tussen die bome inbeweeg. Agter ’n stam gaan sit en wag. Dalk sou hy kom . . .

      Sy het natuurlik goed geweet wie dit is. Wie het nie geweet van oom Koot se Pierre wat op Bethlehem in die koshuis is nie? Hierdie skool was mos nie goed genoeg vir hom nie! In haar vreemde, soekende bui was sy sommer lus en konfronteer hom daarmee, net om te sien hoe hy reageer. Sy het die wye groen rokkie platgestryk oor haar bene en haar kop kwaai geskud sodat haar swart hare lank en los oor haar skouers gewaaier het.

      Sy het nie lank gewag nie. Met die handdoek ongeërg swiepend teen sy klam kuite, sy breë skouers waterpas in die handdoekhempie, het hy aangestap gekom na haar toe. Vlak voor haar op sy hurke kom sit en gesê: “Afloerder!”

      Sy het kalm in die songebruinde gesig met die fel blou oë opgekyk en onverstoord geantwoord: “Oortreder!”

      Oomblikke lank het hul oë mekaar gehou, gemeet. En toe het sy tot haar eie soete konsternasie gemerk dat daar ’n heel ander uitdrukking in sy blou oë kruip. ’n Byna onwillige glimlag het sy ferm mond versag.

      “Jy het mooi groot geword,” het hy lui gesê.

      Sy het haar oë met die dik swart wimpers neergeslaan en die kompliment op volwasse wyse gehanteer.

      “Baie dankie.”

      Toe sy weer opkyk, was daardie uitdrukking steeds op sy gesig, en ’n klein, klein bietjie skrik daarby.

      En sy het saam met hom geweet dat so vry as wat hy ’n paar oomblikke vantevore was, só gebonde was hy enkele sekondes later. Daarom het sy nooit in al die jare sedert daardie dag hom ooit laat voel dat sy hom in ’n rigting wil dryf nie. En allermins sal sy dit nóú doen.

      Nee wat, dink sy nou, en staan op van die bed af, strek haar arms in die lug, sy kom nie eens te veel op Tóg Wat nie, want hy moet nie die indruk kry dat sy dit al klaar as haar tuiste beskou nie. Toegegee, op universiteit was hulle onafskeidbaar, en sy het haar daarin verlustig dat hy dáár so geheel en al net hare was. Sy kon aanvoel dat daar ook by hom geen behoefte aan ander was nie. Maar dit was speeltyd, en nou het die skool begin.

      Die werklikheid, dááraan moes hierdie verhouding nog getoets word – noudat sy ’n onderwyspos vyftig kilometer hiervandaan met opset aanvaar het, en hy alleen die mas sal moet opkom tussen haar pa en sy pa.

      Sy bring haar hand met ’n swaai na haar gesig toe, en gaap liggies, kyk op haar horlosie. Amper tyd om haar te begin regmaak vir vanaand. Pierre het nie baie vrye tyd nou in die strooptyd nie, maar die twee skoolseuns wat oom Koot gehuur het om te help by die oond, maak darem dat hy soms ’n tydjie kan afknyp vir ontspanning. Vanaand is hy vry van ses tot middernag. Dan sal hy weer moet terug Tóg Wat toe om sy sessie by die ewige droogoond waar te neem.

      Sy neem haar kamerjapon uit die kas en glip stil deur die breë gang badkamer toe. Sy is sku om iemand raak te loop, want dis asof daar ’n ondertoon van spanning in die huis is vandat sy terug is van universiteit af met ’n graad en diploma agter haar naam – en dit vir almal op Sterk Water en Tóg Wat duidelik geword het dat sy en Pierre nog nie juis begin beplan het vir ’n huwelik nie. Die bom het amper gebars toe haar pa gehoor het dat sy gaan skoolhou en dit nie eens naby die huis nie. Sy moes behoorlik soos ’n plofstofdeskundige te werk gaan om ’n grootskaalse uitbarsting te voorkom. Net haar ingebore kalmte en haar ma se verstandigheid het gesorg dat ou Giel de Wet gemaak het of hy verstaan dat sy en Pierre tyd het. Sommer nog baie tyd . . .

      Lizette maak die ruim badkamer se deur met ’n suggie agter haar toe en stroop haar klere met verligting van haar af. Die dag was drukkend warm, byna asof daar reën op pad kan wees. Sy hoop tog nie so nie, want dis sommer behoorlik begrafnis op ’n koringplaas as dit reën in strooptyd. Haar pa is onhanteerbaar, en hy en oom Koot bel mekaar tydig en ontydig en maak almal wat die lyn deel binne ’n halfdag kwaad.

      Sy gaan staan onder die stort en draai net die koue kraan oop. Sy staan lank doodstil só met die stromende water oor haar, kom nie eens bewustelik agter dat daar ’n paar trane saam met die water wegspoel nie. Dis asof sy nie meer kan wal gooi teen die slepende droewigheid van die afgelope paar dae nie. Miskien is dit ook maar te wyte aan die hele verandering van leefwyse wat nou op haar wag. Of die afskeid van al die bekendes op universiteit . . .

      Maar Lizette is nugter, en sy weet dat dit nie een van hierdie dinge is wat haar hart so wring nie. Daar is iets wat sy sonder twyfel aanvoel – ’n rusteloosheid in Pierre, waarteen sy liefde vir haar nie eens bestand is nie; ’n soort ingebore wanderlust.

      Sy dink aan al die baie kere dat hy met rugsak en slaapsak die pad gevat het, nadat hy haar styf in sy arms kom hou het en woordeloos om begrip gesmeek het. En al die baie kere het sy dit onvoorwaardelik aan hom gegee, hom met haar seën weggestuur sodat hy keer op keer met stille dank na haar teruggekeer het. Juis hierdie hoeveelheid tou wat sy hom gegee het, het hom sterk aan haar gebind. En dit was ook nooit gegee in die hoop dat hy homself sal vasdraai nie. Nee wat, troos sy haarself terwyl sy haar vinnig afdroog, hierdie swygsaamheid van Pierre die afgelope paar dae is maar net weer ’n voorspel tot so iets. Net ná strooptyd sal hy stellig na haar kom en effens skuldig verneem of sy vreeslik gaan omgee as hy ’n rukkie lank die pad vat. Ná so ses weke sal hy terugkeer vol staaltjies en haar liewer hê as ooit. Dit is nou maar haar Pierre.

      Tog is dit nie háár Pierre wat ’n uur later voor die deur stilhou nie. O, dit is hy – ongelooflik aantreklik met sy ligte krulhare en songebruinde gesig, en sy lang liggaam in ’n netjiese swart hemp en broek, maar die vreemde, verbete trek om die mond ken sy nie. En toe sy hom tegemoet stap oor die grasperk, skerp bewus van die intensiteit van sy blik, weet sy dat iets in hul verhouding onherroeplik verander het. Ook toe hy sonder ’n woord sy arms na haar uithou en haar vasdruk, kan sy dit voel: Pierre wil ’n wending hê. Na die een of ander kant toe . . .

      Haar pa se kamma kwaai stem rasper oor hulle: “Haai-haai! Kyk hoe vat hy my meisiekind so onder my oë! A nee a!” Hy lag luid van die stoep af oor sy eie grappie, en toe hulle half verleë nader stap, sê hy met slegs ’n halwe spot: “Ag dis maar reg so, ou Koot sê my juis gister jy beplan om in die klofie te bou, Pierre?”

      Sy benadering kon skaars lomper gewees het, en sy voel beangs hoe Pierre se hand om haar vingers kramp. Sy kan nie verhelp om teen haar aard in sommer los te bars nie: “My jinne, Pa . . .! Los tog julle gekokery! Ons het nog glad nie oor so iets gepraat nie!”

      Pierre sien aan die rooi vlekke op haar wange hoe ontstig sy is, en red die situasie knap: “Moenie jok nie, Lizzie, ons baklei al jare oor daardie