Goue gerf. Tryna du Toit

is vanaand baie slim,” antwoord hy liggies. “Maar onthou, slim vang ook sy baas. Ons sal weer praat.”

      Sy antwoord nie, en ’n rukkie later hou hulle voor die losieshuis stil. Sy draai na hom toe. “Dankie, Oswald. Ek het die aand geniet.”

      “Is dit al?” vra hy. “Nie eens ’n goeienagsoentjie nie?”

      Sy aarsel ’n oomblik, dan lig sy haar gesig na syne. “Aangesien dit tog jou verjaardag is,” sê sy liggies, spottend.

      ’n Koel, vlugtige soentjie, dan glip sy uit sy omhelsing, maak die deur oop en klim uit.

      “Moenie saamkom nie,” sê sy, en liggies hardloop sy met die paadjie op en glip saggies die donker losieshuis binne.

      ’n Oomblik kyk hy haar agterna, dan swets hy ligweg, skakel die motor aan en met ’n diep gebrul ry hy in die maanlig weg.

      Hoofstuk 2

      Elizabeth is besig om ’n paar stukkies klere in ’n tassie te pak toe Ethel Fourie ná ’n ligte kloppie die kamer binnekom. Dit is agtuur in die oggend en Ethel het ’n kort, geblomde katoenkamerjas en pantoffels aan. Haar sagte bruin hare is netjies geborsel en met ’n rooi lint van haar gesig af weggebind, en sonder grimering lyk sy in die helder oggendlig ’n bietjie valer en ouer as gewoonlik.

      “Ek kom net kyk of ek kan help. Wanneer ry jy?”

      “Alles is onder beheer, dankie. Ek is feitlik klaar.”

      Ethel kyk hoe sy klaar pak en die tassie toemaak. Elizabeth het vanoggend ’n swart langbroek en ’n blou bloesie aan. Sy weet tannie Cora sal nie daarvan hou nie – tannie Cora dink dis vulgêr en onfatsoenlik vir ’n dame om in ’n langbroek op straat te verskyn – maar sy is haar eie baas en hoef haar nie aan Cora Bornman se eng, bekrompe idees te steur nie.

      “Het jy al geëet?” vra Ethel. “Kan ek nie gou vir jou ’n bietjie tee maak nie?”

      “Nee, dankie. Ek het ’n paar appels in die motor en ek kan altyd op pad iets drink as ek dors word.”

      “Is jy nie bang om alleen so ver te ry nie? Ek kan nou nog ’n plan maak om saam met jou te gaan.”

      “Jy is die derde persoon wat aanbied om saam met my te ry,” sê Elizabeth geamuseerd. “Ek het nie besef ek het soveel goeie vriende nie.”

      Ethel kyk onseker na haar. Dan sê sy liggies: “Ek weet nie van die ander nie, maar ek is beslis jou vriendin. En ek hou niks van die idee dat jy alleen so ver ry nie.”

      Elizabeth tel haar trui van die bed af op en trek dit aan. “Jy het nie die minste rede om onrustig te wees nie. Die son skyn, dis ’n heerlike teerpad, en as ek nie teëspoed kry nie, is ek netnou by die huis.”

      “En as jy teëspoed kry?”

      “Jy moet die lewe positief benader, nooit negatief nie.” Sy skud haar kop en sê met ’n spottende glimlaggie: “En jy is ’n onderwyseres wat moet help om die karakter van ’n nasie te bou.”

      Met ’n glimlaggie gee Ethel die saak gewonne. Elizabeth tel haar tassie en handsak op.

      “Tot siens, Ethel. Geniet die lewe. Vanaand is gelukkig Saterdagaand, nè, dan kom die professor weer kuier.”

      Die “professor” is Ethel se vriend, ’n jong lektor wat tans vir sy doktorsgraad studeer. Hy is ’n sober, hardwerkende man wat die lewe ernstig opneem en kuiertjies word streng tot die naweek beperk.

      Ethel stap saam met Elizabeth tot by die trap, waar sy vir haar tot siens sê. ’n Paar minute later ry die klein Fiat vinnig daar weg en dit word gou deel van die stroom verkeer wat stadwaarts vloei. ’n Halfuur later lê die stad agter haar, en sy trap die versneller dieper in. Die motortjie loop lekker, die pad is betreklik stil en sy kan dit waag om so ’n bietjie te ontspan en haar gedagtes vrye teuels te gee.

      Sy het haar pa meer as ’n jaar laas gesien, sestien maande gelede om presies te wees, en sy wonder nou of sy siekte hom verander het. Hy was altyd ’n sterk, gesonde man en die nuus van sy siekte het haar diep geskok. Haar pa ’n hulpelose invalide – dit bly vir haar ’n vreemde gedagte. ’n Hartaanval is nie speletjies nie, en sy word nou nog koud as sy dink hy kon gesterf het sonder dat sy hom ooit weer gesien het.

      Haar pa se siekte – haar aangenome pa om presies te wees, hoewel min mense, hier in die stad altans, dit weet – is die eintlike rede vir haar besoek aan Oudendal. Sy is baie verskuldig aan Jan Bornman en ten spyte van alles wat gebeur het, ten spyte van die bitterheid en steeds groeiende verwydering wat die jare tussen hulle gebring het, sal daar in haar hart tog altyd ’n gevoel van dankbaarheid en erkentlikheid teenoor hom wees. Sy dink met verlange aan daardie gelukkige jare toe Jan Bornman en sy mooi blonde vrou haar met hulle liefde en sorg omring het. En as Engela Bornman nie gesterf het nie, sou sy miskien vandag nog geglo het dat hulle haar eie ouers is en sou al die hartseer en bitterheid wat sy later deurgemaak het, haar gespaar gewees het.

      Sy was dertien jaar oud toe Engela Bornman skielik oorlede is ’n paar dae nadat sy ’n ernstige operasie ondergaan het. Daarna was dit nooit weer dieselfde nie. Engela was weg en haar verlies is op talle maniere by die verslae jong dogter tuisgebring. Sy was destyds in die koshuis op die dorp en kon slegs met langnaweke en vakansies Leeufontein toe gaan, waar Jan Bornman sonder die hulp en inspirasie van sy geliefde vrou alleen probeer aansukkel het. Ook vir hom was sy vrou se dood ’n verpletterende slag. Die jong Elizabeth het haar bes gedoen om die leemte te vul wat haar ma se heengaan in hulle huis en lewens gebring het, maar sy was die meeste van die tyd op die dorp. Die huishouding is verwaarloos en niemand was juis baie verbaas of het Jan Bornman dit kwalik geneem dat hy net nege maande ná sy vrou se dood weer getrou het nie. ’n Man kan nie so alleen lewe nie en veral op ’n plaas het hy ’n vrou se hulp en sorg nodig.

      Almal was blykbaar so iets te wagte, almal behalwe Elizabeth. Vir haar was dit ’n hewige skok en teleurstelling. Sy kon of wou eenvoudig nie aanvaar dat haar pa so gou haar geliefde ma kon vergeet en so gou en so maklik met ’n ander vrou kon trou nie. Later het sy beter besef hoe verlore Jan Bornman sonder sy geliefde Engela was. Sy was die sterk een, die spil waarom alles gedraai het, en toe sy wegval, was dit vir Jan Bornman asof die vaste grond onder sy voete padgegee het. Later kon sy sy eensaamheid beter begryp, die hulpeloosheid van ’n man vir wie daar met algehele oorgawe gesorg is, wat gesteun en onderskraag is in alles wat hy doen . . . en wat dan een oggend opstaan en ontdek dat hy nou alleen verder moet gaan. Dit alles kon sy later verstaan en vergewe. Maar dat hy met Cora van Breda van alle mense moes trou, vir haar in Engela se plek moes stel, dit kon sy nooit begryp of vergewe nie.

      Cora van Breda was een van Elizabeth se onderwyseresse. Haar man is ’n paar jaar ná die geboorte van hulle dogtertjie in ’n skietongeluk dood en sy was verplig om weer onderwys te gee. Elizabeth het nooit veel van die temerige, vrome juffrou gehou nie en hulle het dikwels gebots. Haar jonger suster, Ria, was in dieselfde klas as Elizabeth en Elizabeth en haar maats het haar altyd die witbroodjie genoem omdat hulle gedink het sy word voorgetrek. Elizabeth was van jongs af ’n klein waaghals wat vir niks of niemand gestuit het nie en omdat sy gewoonlik die voorbok in alles was, het Cora van Breda haar blameer vir haar suster se ongewildheid en die res van die klas se gevoel teenoor Ria. Cora het later sover gegaan om die saak persoonlik met Jan Bornman te bespreek, en dit was die begin van die einde. Cora het dadelik die moontlikhede wat die situasie inhou, besef. Sy het haar kaarte goed gespeel en Jan Bornman, nog verslae en verpletter deur sy vrou se skielike dood, was nie bestand teen die aanslae van die troulustige jong weduwee met haar vroom gesiggie en soetsappige maniertjies nie.

      Elizabeth het van die hele moord niks geweet nie en teen die tyd dat sy agtergekom het wat aangaan, was die troudatum reeds vasgestel en was daar niks meer aan die saak te doen nie.

      “Ek hoor jou pa gaan weer trou,” het ’n maat een Maandagoggend met pouse vir haar gesê. Sy het die meisie ’n oomblik aangestaar en toe koel en trots gesê: “Dis nie waar nie!”

      “My tannie sê so. My tannie sê hy kuier gereeld by juffrou Van Breda en juffrou Van Breda het vir haar gesê hulle trou sodra die skole sluit.”

      “Juffrou