Die winskopie. Sarah du Pisanie

ons jammer en hulle het ons nie een keer agternagesit nie,” verdedig die ou man homself.

      “Ja, maar slim het vanaand sy baas gevang.” Die seun is nou nors.

      “Ons sal aan iets anders dink. Moenie jou bekommer nie. Jy weet mos oom Jaap sal sorg.” Die ou man se stem raak stroperig en hy skuif nader aan die seun, wat vererg wegskuif.

      Dit is ’n rukkie stil en dan klink die ou man se stem sag, maar tog ook opgewonde op. “Jy weet, hier is mos nie juis vroumense nie ... veral ... veral hier bo in die noorde, en hier is so baie soldate ...”

      Gerhard sien hoe die seun se kop vinnig opruk en sy woorde is sissend en afgemete. “Wat bedoel jy, oom Jaap?”

      “Ek ... e ... ek dink maar net ... ’n mens sal ’n baie goeie prys kry vir ’n vrou ... ’n mooi, jong meisie.”

      “O! Jy ... jy is ’n nare, mislike ou man!”

      Gerhard hoor die noot van histerie in die seun se stem en hy bal sy vuiste.

      Vuilgoed! Hy gaan natuurlik nou die seun aantrek soos ’n vrou en hom dan hier verkoop soos ’n slaaf.

      “Dit is sommer net ... net vir die geld. Jy kan mos weer wegloop, man. Ek wag vir jou net hier buitekant die dorp. Jy loop weg hiernatoe, trek net weer jou klere aan wat jy nou aanhet, en hulle sal mos nooit weet nie.”

      “Waar gaan jy kamstig skielik ’n jong meisie vandaan kry? Hulle sal jou mos nie glo nie.”

      “Ek het mos vanaand vir hulle gesê ek het ’n klomp kinders. Dit is maar net my oudste dogter wat ek noodgedwonge moet verkoop. Dit is al!”

      “Is dit maar al? Dit is soldate met wie jy te doen het, oom Jaap. Hulle sal jou in die tronk sit.”

      “Juis! Dit is juis hoekom die plan sal werk. Die soldate is so verleë oor ’n vrou. As ... as hulle vir hulle ’n vrou gekoop het, dan kan hulle mos nêrens gaan kla wanneer sy wegloop nie.” Die ou man lag ingenome oor sy plan.

      “En as ek wegloop en hulle kom soek my hier? Hulle sal net ’n seun hier kry.”

      “Ek sal huil en hom beskuldig dat hy my kind iets aangedoen het. Ek sal dreig om sy offisier te vertel. Dit ... dit is nog ’n geleentheid. ’n Mens kan hom sommer dan afpers ook en sê jy gaan vir sy gesaghebbendes vertel.”

      “Nee! Nee, ek gaan dit nie doen nie. Ek is moeg vir hierdie skelmstreke. Moeg vir lieg en bedrieg, en vir altyd weghardloop en wegkruip. Ek sal gaan werk. Ek is seker daarvan ek sal hier by die hotel werk kry.”

      Die ou man spring vinnig op en gryp die seun voor die bors.

      “Jy sal maak soos ek sê. Verstaan jy my? Jou pa het met sy laaste asem gesê ek moet vir jou sorg en dit sal ek doen.”

      “Jy sorg nie vir my nie. Jy gebruik my om jou skelm planne deur te voer. Jy het nog nooit soveel sukses gehad soos die afgelope vyf jaar nie.” Die seun se stem is bitter en ongelukkig en Gerhard moet homself beteuel of hy gaan gryp die ou man aan sy keel en wurg hom.

      Iets hou hom egter terug en gespanne luister hy na die res van die gesprek.

      “Jy weet wat ek met jou sal maak as jy nie luister nie. Jy is nou groot genoeg. Ek vat jou net môre na daardie man op Swakopmund toe. Hy het my reeds ’n aanbod vir jou gemaak.”

      “Jy sal nie regtig so laag daal nie, oom Jaap. Nie nadat jy belowe het om na my te kyk nie.”

      “Ek het vyf jaar lank na jou gekyk. Dit raak hoog tyd dat jy begin terugbetaal vir al die opoffering en onkoste wat ek gehad het.”

      “Jy is gevoelloos en wreed, oom Jaap. Ek sal gaan werk en eerlike geld verdien. Ek is net moeg vir al hierdie skelmstreke.”

      “Watse geld kan jy verdien? Nie ’n kwart van wat ons nou saam kan maak nie.”

      Die seun besef dat hy geen vordering met die ou man maak nie en sy stem raak pleitend.

      “Asseblief, oom Jaap. Dink dan aan ’n ander plan, maar moet my nie daar in die kroeg gaan opveil soos ’n dier nie. Dit ... dit is so vernederend. Dit is die gemeenste plan wat jy nog bedink het.”

      “Alles sal goed uitwerk, jy sal sien. Net môreaand gaan ons terug.”

      “Hier?”

      “Ja, dit sal hulle oortuig van ... wel, van my desperaatheid. Ek sal hulle oortuig dat ek nie anders kan nie. Ek moet tog geld hê om die ander kinders mee te versorg.”

      “Oom Jaap, hulle sal hier by jou na die meisie kom soek en wanneer hulle hier kom en hier is net een seun, wat vertel jy dan vir hulle? Waar is die kastige klein Annie wat siek was en die ander?”

      “Hmm! Ja ... Daarmee sal ek ’n plan moet maak.” Hy vryf oor sy lang, grys baard en dink diep terwyl die seun hom gespanne dophou.

      “Ons sal die wa meer na die berg se kant toe trek, waar dit nie so sigbaar is nie. Dit behoort hulle dan ’n paar dae te neem om ons in die hande te kry. Jy sorg net dat jy eers ’n paar dae in die veld ronddwaal voordat jy terugkom hiernatoe. Intussen sal ek ’n hopie grond maak wat baie opsigtelik is, sodat ek kan sê die arme ou siek dogtertjie is dood.”

      “Dit ... dit is gemeen en laag! ’n Mens spot nie met sulke dinge nie.”

      “Basta met jou! Ek wil geen teëpratery meer hoor nie.”

      “Asseblief, oom Jaap, ek wil dit nie doen nie. Ek is bang! Oom sien tog dinge loop hier skeef. Dit voel vir my soos ’n voorbode.”

      “Ag, bog! ’n Mens kan ook nie te lank met een storie aanhou nie. Ons kan hierdie nuwe plan van my weer op ’n hele paar plekke gaan probeer. Ek sê jou, dit gaan werk! Die mans is so verleë oor ’n vrou, hulle sal enigiets doen.”

      Die seun laat sy kop op sy knieë sak en Gerhard sluip stil-stil weg.

      By sy kamp maak Gerhard ’n vuurtjie en stoot die keteltjie oor die vlamme.

      Hy gaan nie môreoggend terug nie. Hy wil môreaand by wees wanneer daardie nare, skelm ou man die seun daar in die kroeg gaan opveil soos ’n dier.

      Die slaap bly hom ontwyk en lank lê en staar hy na die blink sterre bokant hom wat so helder en met soveel oorgawe hulle liggies oor die donker aarde laat skyn.

      Die sterre laat hom altyd aan vrolike, laggende kinders dink en sy hart gaan uit na die arme seun wat seker niks ouer as dertien of veertien kan wees nie. Hy is skraal en lyk so verlore en verdwaal in die groot baadjie en broek wat hy seker van die ou man geërf het.

      “Arme kind!” Gerhard sug hardop en praat met die sterre. “Hy moes nog sorgeloos rondgehardloop en met sy maats gespeel het. Nou is hy net ’n kandidaat vir die tronk. Wanneer daardie ou man met hom klaar is, sal hy elke skelmstreek in die boek ken.”

      Sy broer Stefaans se kinders word so vry en onbekommerd groot. Hulle is juis nou weer op die plaas en die groot ou plaashuis lewe weer en ouma Estelle, sy ma, blom behoorlik.

      Gerhard se gedagtes raak rustiger toe hy aan sy broer en sy gesin dink. Op die oomblik is hy en sy vroutjie Gretha in Duitsland.

      Klein Estelle, Stefaans se jongste spruitjie, het baie moeilikheid met haar bors en op aandrang van ouma Estelle het hulle toe besluit om al drie kinders op die plaas agter te laat. Die Europese winter sou haar dood beteken het. Die seuns is natuurlik in die wolke, want hulle het tog geen begeerte om in Duitsland rond te kuier terwyl al die heerlikhede van die plaas hulle ontsê word nie.

      Stefaans se oudste seun, Fanie, was ook nou die dag veertien. Karl, die blondekoppie wat so baie na sy Duitse moeder lyk, is ook al elf jaar oud en klein Stellie word binnekort vyf. Sy is die oogappel en word tot in die afgrond toe bederf.

      Sy pa, groot Stefaans Fouché, het hulle baie goed agtergelaat. Hy het ’n groot aandeel in die kopermyn gehad en daardie deel van die erfenis val hoofsaaklik in sy broer Stefaans se hande. Hy wat Gerhard is, is maar ’n ou vir die plaas. Die familieplaas is groot en uitgebrei en eis die meeste van sy tyd en aandag