Katryn van die klipdassies. Maretha Maartens

tevergeefs, alles in sy maai in.

      Pa wou ’n klomp werklose Zimbabwiërs as kontrakwerkers in diens neem om die ou etikette te verwyder en die nuwes met die gedokterde bewoording aan te bring. Die vorige week het hy telkens gesê: “Vandag ry ek en Josué met die trok townships toe. Hulle sê dit wemel daar van Zimbabwiërs wat onwettig in die land is. Vir hulle sal dit net werk wees: geen vrae oor waarom ons die etikette afgehaal wil hê nie. Ons kan hulle selfs snags in een van die motorhuise laat slaap. Ek is bereid om die kans te waag. Ons kan die afleweringslorrie saans onder die afdak parkeer. As ons die motorhuis as ’n slaapsaal inrig, kan hulle tot laatnag werk sonder dat ons hulle in die middel van die nag moet terugneem townships toe.”

      Pa het toe nie werklose Zimbabwiërs in die townships langs die Dewetsdorppad gaan haal nie. Hy het siek geword – keelseer, ontydige griep, koorsblare, die lot. Psigosomaties, het Ma gesê. Pure senuwees, die óú storie.

      So het ’n hele week verbygegaan. Uiteindelik moes ons noodgedwonge self inspring, want die bloedhonde was op LeanRLeanest se spoor. Ons moes die datumgestempelde etikette wat as verswarende getuienis teen Pa-hulle kon dien, onverwyld van die LeanRLeanest-botteltjies afkry.

      Ek het baie omtrent myself en elke lid van die gesin geleer in daardie tyd, tipies Katryn.

      Ek wil dit nie weet nie, maar dalk is ek nogal baie soos Pa. Dalk word ’n swart aantekeningboekie soos dié wat Hemingway, Matisse en Picasso oral met hulle saamgepiekel het, ook een of ander tyd deel van mý mondering. Dis deel van Pa se mondering, seker sewe of agt jaar lank al. Ek veg nog daarteen, want ek wil ék bly. Maar ek weet die swart aantekeningboekie met die oliekleedomslag is onafwendbaar: Pa gaan in die nabye toekoms vir my so ’n aantekeningboekie gee, of ek gaan een vir myself aanskaf.

      Een geluk in die stryd om my eie mens te bly: Pa kom regtig humorloos en oer-Duits oor in sý swart boekie, en ek het die Grovés se sin vir humor in my gene. Ma is ’n draer: sy behoort tot die ongelukkige generasie wat die dominante stres-geen geërf het. Ek het die wroeg-geen vrygespring. In my swart boekie sal ek my dus daarop toespits om soos ’n Grové te skryf, nie soos ’n Müller nie.

      Bert is die Fremdkörper van die gesin. Hy en Pa kom nie klaar nie, en hy en Ma stamp van die oggend tot die aand kop, al bederf sy hom tot in die afgrond. Hoe ouer hy word, hoe meer buit hy haar verknogtheid aan hom uit. Hy mag dislekties wees, maar hy lees haar soos ’n woordeboek. Hy tel elke vibe tussen hulle twee op en dan kapitaliseer hy daarop.

      Die enigste een wat hom op sy plek gesit kry, is Ouma Grové. Op die nag van die etikette kon Bert sy Harrods-speelgoed dawerend en met mening uit sy bababed gooi, want Ma het Ouma se aanbod om ons te kom help ferm van die hand gewys. Sy het Ouma vroeër as gewoonlik met die nuwe Cosmopolitan en ’n ou Time in die bed laat klim.

      Haar plan het nie so waffers uitgewerk nie, want toe ek vir Ouma gaan nagsê het, het sy met die Bybel oor haar gesig op haar rug gelê en slaap. Ek het die Bybel en haar bril afgehaal en op die bedkassie neergesit. Ouma het met waterige ogies opgekyk en half deurmekaar geprewel: “Onthou, Ouma bid vir julle, kindjie. Veral vir jou pa. Veral vir jou.”

      Dit was vir my opvallend dat Ouma dié een keer in haar lewe nie juis bekommerd oor Bert geklink het nie. In die lewe volgens Bert klap ’n dude sy vingers een keer, dan verskyn die oplossing in die vorm van ’n personeellid wat hom in opdrag van Ma tegemoetsnel, ’n sielkundige, iemand anders om te blameer of ’n kredietkaart. Só, weet my broer, word ongerief en obstruksies uit die weg geruim. Dat ons daardie nag eiehandig soveel duisende etikette van soveel duisende botteltjies moes afhaal en die taaiste gom wat nog ooit in die Ooste vervaardig is, eiehandig van die botteltjies moes afskuur, moes vir hom ’n kultuurskok gewees het.

      Ma, het ek uit ondervinding geweet, was omgekrap oor Pa se psigosomatiese aandoening. Of nee, “omgekrap” is ’n mediawoord, soos wat sy in die onderhoud met KOP sou gebruik het. Die waarheid is: my ma was die duiwel in. Só die duiwel in was sy dat sy die nag van die etikette soos ’n staalveer uit haar selfbejammering gespring het.

      “Gate grawe?” het sy op Bert se tantrum oor die etikette gereageer. “Vars grondhope is die eerste ding wat aandag trek. Jy kyk genoeg televisie om dit te weet.”

      Nare prik met ’n inspuitingnaald, boetie, het ek gedink.

      Ma se nekvelle hang, was my volgende gedagte. Dit was asof sy weefsel op al die verkeerde plekke verloor het.

      Bert het sy oorfone afgehaal en sy ore oopgekry vir die groot baklei – wat hy tereg voel aankom het. Ons het albei voor die ouderdom van ses jaar operasies aan ons oorskulpe ondergaan vir ons voorkoms. Bert se operasie was meer suksesvol as myne: hy het perfekte ore – aan die buitekant, altans. Myne is oukei, maar nie veel vir die oog nie.

      Die mens bly ’n tradisiedier. As jy met iets grootword, as jou ouers se firma so deel van jou menswees soos jou eie hare en ore is, is dit vir jou ondenkbaar dat enigiets in dié welvaartsryk permanent kan verander.

      Plaas ’n skuur vol pakkers, kruieblare, kruiegeure, sakke vol meelagtige mengsels, emmers vol gom en berge goud-en-blou etikette in ’n kind se leefwêreld, lê ’n geplaveide pad van die toegangshek na die nuwe kompleks, en jy graveer ’n aanleg en ’n geplaveide pad in jou kind se kop. Leer ’n kind om drie, vier keer per week koffie, tee en karringmelkbeskuit vir besoekers van oor die hele land én oorsee aan te dra, en die kind begin glo dat dit altyd so sal wees. Dat dié wêreld-in-’n-wêreld op pilare sonder krake in die middel van die heelal staan.

      Ten spyte van die feit dat die firma in groot moeilikheid was, ten spyte van die feit dat my ouers se empire gesteier het onder hofbevele en skadevergoedingseise, ten spyte van die feit dat ek Ouma Grové so dikwels op haar knieë in haar kamer gesien het, het ek daardie nag gedink: Ma se nekvelle kan nog ’n spyker in LeanRLeanest se doodskis wees. Ma moet weer ’n slag ernstig raak oor haar kollageen-inspuitings, volgende nekontrimpeling en botoksprogram. Los nekvelle werk nie in die verslankingsbedryf nie.

      Bert het nie ’n saak met Ma se voorkoms gehad nie. Hy het immers nie ’n saak met sy eie voorkoms nie. In die magspel tussen hom en Ma moes hy egter tot elke prys as wenner uit die stryd tree.

      “Hoe de duiwel moet ons maak om nié aandag te trek nie, Ma?” het hy gevra.

      “Dank die Vader dat Müllerhof in die munisipale gebied val,” het Ma eers haar voetwerk in die hoek van die kryt gedoen. Toe vlieg sy vorentoe: “Ons weet mos almal dat die vullislorries van die munisipaliteit wat hier verbykom, toegerus is met verpulpingsmasjiene. Alles is klaar verpulp voordat die lorrie by die stortingsterrein aankom.”

      “Ma, Ma, Ma,” het Bert gesê. “Ons weet mos almal hoeveel vullistrollies met vullissakke elke week vir elke perseel toegelaat word. Ma het mos self by die Glaspaleis gaan praat oor hoeveel trollies ons hier by Müllerhof mag uitstoot. Het Ma vergeet hoe die snobbe wat hier om ons bly oor alles gemoan het?”

      Snobbe. Nogal ’n beskrywende woord, al weet Bert nie eens dat dié meervoudsvorm nie bestaan nie.

      “Ek weet,” het Ma gesê. “Maar hierdie een keer sal –”

      “Ma,” het Bert haar in die rede geval, “kry dit nou in Ma se kop: dis nie ’n fabrieksgebied waar Ma sommer enigiets mag dump nie. Dis ’n … dis ’n plotgebied.”

      “Residensiële area,” het ek ingegryp, want Ma haat die woord “plot”.

      “Dis mos wat ek sê,” het Bert hom opgeruk.

      “Bert is reg,” het ek kant gekies sonder om te weet vir wie. “Dis ’n residensiële area waar mense met hulle honde loop en die kinders op die paaie perdry en verbykom skool toe. Dis hoekom die munisipaliteit verlede week geweier het om ekstra vullistrollies aan ons te voorsien.”

      “Ons het in al die jare nog nie ’n voet verkeerd gesit nie,” het Ma volhard. “Ek dink nie dit kan van baie firmas gesê word wat internasionaal handel dryf nie. Daar staan die stoorkamers vol verpakkingsmateriaal en geskenkprodukte en oefenklere en kruie en kapsules: oop en bloot vir enigeen om te kom besigtig. Kyk hoe lyk die terrein, die blomme, die grasperke. Dit tel alles in ons guns.”

      “Nou