Terapia schematów w zaburzeniu osobowości typu borderline. Arnoud Arntz

nie to próbuję ci powiedzieć. Chodzi mi o to, że próbujesz zmusić mnie do tego, żebym zgodził się z twoim punktem widzenia, a robisz to w taki sposób, że nie mam śmiałości, by wyrazić moje prawdziwe zdanie na ten temat. Jeśli tak dalej będzie, to wytworzy się między nami dystans, a nie chcę, żeby do tego doszło.

      PACJENTKA: [Po krótkiej chwili… ze smutkiem] Może nie miałeś takiego zamiaru, ale teraz czuję się tak, jakbyś ty też mnie opuszczał!

      TERAPEUTA: Tak, rozumiem to, i sądzę, że to, co się w tej chwili dzieje między nami, często zdarza się w sytuacji, kiedy ludzie się z tobą nie zgadzają. Przyjmujesz postawę obronną, zaczynasz czuć się odrzucona i zanim się obejrzysz, przeskakujesz na dobre w tryb Karzącego Rodzica. Znajdując się w nim, uważasz, że każdy, kto się z tobą nie zgadza, uważa cię za idiotkę i cię odtrąca. Ja jednak rozumiem twoją reakcję. W przeszłości nigdy nie pozwalano ci mieć własnego zdania, a kiedy się odzywałaś, twoja matka robiła z ciebie głupka. Musisz jednak zrozumieć, że w tej chwili jesteś w zupełnie innej sytuacji. Ja nie uważam cię za idiotkę ani za głupka. Uważam, że z jednymi rzeczami radzisz sobie lepiej, z innymi gorzej, i chciałbym móc ci o tym mówić, nie czując się przy tym zmuszony do zgadzania się z tobą we wszystkim. Dlatego proszę cię, abyś się nie izolowała i nie odcinała mnie od siebie, ale spróbowała porozmawiać ze mną o sprawie na spokojnie.

      Często po empatycznej konfrontacji u pacjentów dochodzą do głosu emocje i mogą oni odbierać konfrontację jako karę. W ostatnim przykładzie Nora początkowo odczuwała złość, która później ustąpiła – na jej miejsce pojawił się smutek. Terapeuta powinien najpierw zwrócić uwagę na te emocje. Potem trzeba wyjaśnić, dlaczego poddał empatycznej konfrontacji dane zachowanie. Po empatycznej konfrontacji powinna się pojawić okazja do przeanalizowania, dlaczego to się przytrafia pacjentce tak często i jaki jest związek danego zachowania z leżącymi u jego podstaw schematami. Można analizować dalej, dlaczego i w jaki sposób doszło do stworzenia tych przekonań, a następnie zacząć zastępować je bardziej funkcjonalnymi poglądami i schematami. Norze udało się w końcu wytworzyć nowe przekonanie: „Jeśli ktoś się ze mną nie zgadza, oznacza to, że nie zgadza się z moim zdaniem, ale nie ze mną jako osobą”. W ten sposób można było stopniowo rozbić jej ukryty schemat nieufności wobec ludzi i zastąpić go schematami bardziej funkcjonalnymi.

      Odgrywanie ról i odwrócenie ról

      Inny sposób na skonfrontowanie pacjentki z następstwami jej zachowania to odgrywanie ról z ich jednoczesnym odwróceniem. Jest to metoda szczególnie efektywna w sytuacji, gdy terapeuta próbuje wyjaśniać pacjentce, jakie skutki ma dla niego jej zachowanie, ale nie przynosi to żadnych rezultatów. Wówczas specjalista proponuje, aby odwrócić role, po czym wstają i fizycznie zamieniają się z pacjentką miejscami. Terapeuta może wtedy odgrywać na przykład tryb Odłączonego Obrońcy, mówiąc, że nie ma o czym mówić i wszystko jest w najlepszym porządku. Pacjentka (teraz w roli terapeuty) próbuje wymyślić jakiś sposób na skłonienie terapeuty (odgrywającego ją samą w trybie Odłączonego Obrońcy), by zechciał porozmawiać o swoich problemach. Zazwyczaj większość pacjentów bardzo dobrze spisuje się w roli terapeuty i uświadamia sobie, co się dzieje na sesji i dlaczego terapeuta utknął – w tym przypadku w trybie Odłączonego Obrońcy pacjenta.