Βέρροιαν.
217
Beroa (Beroja, obecnie Veria w północnej Grecji), miasto położone u stóp góry Bermios w prowincji Macedonia I, 73 km na południowy zachód od Tesaloniki – cf. E. Oberhummer, Beroia, [in:] RE, Bd. III, kol. 304–306.
218
Filostorgiusz, IX, 8, s. 119.
219
Sokrates, V, 10, s. 284; Sozomen, VII, 12, s. 315–316.
220
Literatura poświęcona osobie Jana Chryzostoma jest bardzo bogata, stąd pozwolę sobie odesłać Czytelników jedynie do dwóch monografii jemu poświęconych: Ch. Baur, Der heilige Johannes Chrysostomus und seine Zeit, Bd. I–II, München 1929–1930 (nadal podstawowe opracowanie) oraz J.N.D. Kelly, Złote usta. Jan Chryzostom – asceta, kaznodzieja, biskup, tłum. K. Krakowczyk, Bydgoszcz 2001.
221
Palladiusz, Dialog o życiu Jana Chryzostoma, 8, s. 230; Focjusz, Biblioteka, 59, s. 52–57; Sokrates, VI, 15, s. 336–338; Sozomen, VIII, 17, s. 371–373. Cf. I. Milewski, Depozycje i zsyłki biskupów…, s. 151–154; J.N.D. Kelly, Złote usta…, s. 225–240.
222
Sokrates, VI, 16, s. 338–339; Sozomen, VIII, 18, s. 373–374.
223
Palladiusz, Dialog o życiu Jana Chryzostoma, 3, s. 39. 11, s. 14–17; Sozomen, VIII, 22, s. 379; Teodoret, Historia kościelna, V, 34, s. 335.
224
Pityus, na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego, położone ok. 75 km na północny zachód od Suchumi w Abchazji, ponad 1100 km drogą morską od Konstantynopola – cf. E. Diehl, Pityus, [in:] RE, Bd. XX, kol. 1883–1884.
225
Palladiusz, Dialog o życiu Jana Chryzostoma, 11, s. 120–156; Sokrates, Historia kościelna, VI, 21, s. 344–345; Sozomen, VIII, 28, s. 389; Teodoret, Historia kościelna, V, 34, s. 335–336.
226
O losach Nestoriusza cf. E. Wipszycka, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994, s. 204–218; R. Kosiński, Dzieje Nestoriusza, biskupa Konstantynopola w latach 428–431, [in:] U schyłku starożytności. Studia źródłoznawcze, t. VII, red. P. Janiszewski, R. Wiśniewski, Warszawa 2008, s. 30–63.
227
Sokrates, VII, 29, s. 377–378; Barhadbesabba z Arbaïa, Historia kościelna, 20–21, s. 521, 529–531.
228
ACO, t. I, 1, 2, s. 54–64; cf. A. de Halleux, La première session du concile d’Éphèse (22 juin 431), ETL 69, 1993, s. 79–81.
229
Nestoriusz, Księga Heraklidesa, s. 374–384.
230
ACO, t. I, 1, 7, s. 71, a także Nestoriusz, Księga Heraklidesa, s. 387; Nestoriana, s. 194, Barhadbesabba z Arbaïa, Historia kościelna, 25, s. 555–556.
231
Cf. G.A. Bevan, The Last Days of Nestorius in the Syriac Sources, JCSSS 7, 2007, s. 40. Inaczej chociażby J. McGuckin (Saint Cyril of Alexandria and the Christological Controversy. Its History, Theology, and Texts, New York 2004, s. 106), który niesłusznie uważa, że cesarz nie tylko deponował, ale i skazał Nestoriusza na wygnanie.
232
ACO, t. I, 1, 7, s. 164–165.
233
ACO, t. I, 4, s. 170 oraz Kallinik, Żywot Hypacjusza, 39, 1, s. 232.
234
CTh, XVI, 5, 66 oraz CJ, I, 5, 6. Cf. także tekst grecki w ACO, t. I, 1, 3, s. 68.
235
ACO, t. I, 1, 3, s. 67 oraz ACO, t. I, 4, s. 66. W czasach Nestoriusza Petra leżała na terenie Palestyny Trzeciej, której była stolicą – cf. W.E. Kaegi, A. Kazhdan, Petra, [in:] ODB, vol. III, s. 1642–1643.
236
Szczegółowe omówienie wątpliwości odnośnie do datacji wygnania Nestoriusza in: G.A. Bevan, The Case of Nestorius: Ecclesiastical Politics in the East, 428–451 CE, Toronto 2005, s. 274–278 (dysertacja doktorska).
237
Wielka Oaza (obecnie Khargêh), położona na Pustyni Libijskiej w Egipcie, ok. 200 km na zachód od Nilu – cf. J. Ball, Khargah Oasis. Its Topography and Geology, Cairo 1900.
238
Według fragmentu listu Nestoriusza do namiestnika Tebaidy, miał on zamieszkiwać w Oazie zwanej Oazą Ibisa, cf. Ewagriusz Scholastyk, I, 7, s. 14, 25 i 15, 23.
239
ACO, t. II, 1, 1, s. 191.
240
ACO, t. II, 2, s. 78.
241
Nestoriusz, Księga Heraklidesa, s. 494–495; Liberatus, XII, 75, s. 118; Marcelin Komes, s.a. 449, s. 19: in Epipam exulatus est. Cf. H. Chadwick, The Exile and Death of Flavian of Constantinople. A Prologue to the Council of Chalcedon, JTS 6, 1955, s. 19–20; K. Ilski, Sobory w polityce religijnej Teodozjusza II, Poznań 1992, s. 22–23, przyp. 71. Cf. I. Milewski, Depozycje i zsyłki biskupów…, s. 362. Hypaipa, miasto i biskupstwo w Lidii położone na drodze wiodącej z Efezu do Sardes, u stóp góry Aipos – cf. L. Bürchner, Hypaipa, [in:] RE, Bd. VIII, kol. 195–196.
242
Już Eduard Schwartz w pracy Publizistische Sammlungen zum acacianischen Schisma, München 1934, s. 174, przyp. 3 doszedł do wniosku, że Flawian zmarł w lutym 450 r. Teza ta, długo pomijana milczeniem, została gruntownie rozważona przez H. Chadwicka, The Exile and Death of Flavian of Constantinople…, s. 19–34, który chociaż odrzuca argumenty Schwartza i wyraźnie nie opowiada się za tym, to jednak wydaje się popierać wysuniętą przez niego datę śmierci Flawiana i wspiera ją nowymi argumentami.
243
O Akacjuszu i jego konflikcie z Bazyliskosem cf. R. Kosiński, Dzieje Akacjusza, patriarchy Konstantynopola w latach 471–489, USS 9, 2010, s. 63–97.
244
O Eufemiuszu cf. R. Kosiński, Euphemios, Patriarch of Constantinople in the Years 490–496, JÖB 62, 2012, s. 57–79.
245
Pseudo-Zachariasz, Historia kościelna, VI, 4, s. 5–6; Teofanes, AM 5981, s. 133. Według Pseudo-Zachariasza Eufemiusz miał kształcić się w Aleksandrii. Liberatus, XVIII, 127, s. 132, podaje z kolei Aleksandrię jako miejsce jego urodzenia, co wynika zapewne z pomieszania przez niego informacji zawartych u Pseudo-Zachariasza.
246
Teodor Lektor, 440, s. 122. Ewagriusz Scholastyk, III, 23, s. 121, wspomina z kolei o czterech miesiącach biskupich rządów Frawity. Cf. E. Schwartz, Publizistische Sammlungen zum acacianischen Schisma, s. 213, zwłaszcza przyp. 2; Ph. Blaudeau,
