Poznański Czerwiec 1956. Отсутствует

wystąpić z żądaniem zwolnienia z więzień swoich kolegów.

      6 lipca 1956 r. Informator ps. „Kosicki” meldował swoim mocodawcom: „W okolicy Drawskiego Młyna leciał samolot bez znaków rozpoznawczych rozrzucający ulotki (drukowane) o treści antypaństwowej, nawiązującej do wydarzeń poznańskich z 28.6.1956. Egzemplarz takiej ulotki do raportu dołączam”.

      Sierżant MO M. Chwiasiuk i st. sierż. MO K. Kucza meldowali, że na masówce w ZNTK robotnicy zagrozili wyjściem na ulicę w dniu 9 lipca, jeżeli ich postulaty nie będą respektowane.

      7 lipca 1956 r. Meldunek tych samych funkcjonariuszy o masówce w HCP, gdzie przedstawiono podobne żądania i upominano się o wypuszczenie uwięzionych. Niektórym pracownikom W-2 zwrócono nadpłacony podatek w wysokości 1,50 do 10,00 zł, co wywołało nowe rozgoryczenie. Niektórzy zanieśli te pieniądze dyrektorowi, „który ma pensję 6000 zł”.

      8 lipca 1956 r. Raport dzienny KD MO: „W dniu 29/30.6.56. z dachu posesji przy ul. Chudoby 6 strzelała kobieta lat około 18 na teren wojskowy przy ul. Artyleryjskiej”.

      9 lipca 1956 r. Kapral MO Fechner donosił, że w ZISPO na W-2 i W-3 doszło do zamieszek – robotnicy domagali się wypuszczenia aresztowanych i grozili, że ich odbiją z więzienia przy ul. Młyńskiej.

      10 lipca 1956 r. Część załogi HCP otrzymała podwyżkę płac. Stale jeszcze na podstawie nowych donosów trwały aresztowania wśród przedstawicieli różnych warstw społecznych.

      11 lipca 1956 r. Informator ps. „Janka” donosił, że w ZISPO robotnicy przygotowują nową manifestację pod Prezydium Miejskiej Rady Narodowej „o załatwienie ich postulatów i wypuszczenie więźniów, m.in. Bogdana Marianowskiego”.

      Plenum KW PZPR z udziałem Edwarda Gierka próbowało ocenić wydarzenia poznańskie. Zdymisjonowano I sekretarza [KW PZPR] Leona Stasiaka63.

      12 lipca 1956 r. Plutonowy MO I. Szaj meldował, że pracownicy ZISPO planują głodówkę oraz że wspólnie z ZNTK wyjdą ponownie z protestem na ulice.

      13 lipca 1956 r. Informator ps. „Kamiński” donosił, że „wielu ludzi przychodzących do warsztatu mówi, że sam rząd przygotował im tę manifestację (28 VI 1956), aby pokazać gościom zagranicznym, że w Polsce też panuje wolność – ale sparzyli się, bo sprawa wzięła inny obrót. Teraz w ZISPO jest milicja, aby robotnikom nie pozwolić wyjść ponownie na ulice”. Podobnie donosił „Włodek”.

      14 lipca 1956 r. Informator ps. „Władek” (taksówkarz) donosił także o tych żądaniach i zamiarach wyjścia na ulice w dniu 22 lipca. Dodawał: „są zgrani […] nie zaprzestaną protestów aż przyjedzie jaki przedstawiciel ONZ […]”.

      Tramwajarka Stanisława Sobańska po dwutygodniowym „śledztwie” w UBP przeszła 14 lipca 1956 r. zmasakrowana do „szpitalki” więziennej przy ul. Młyńskiej, skąd została zwolniona po 2 miesiącach (19 IX 1956) jako inwalida I kategorii z opieką, mając lat 18 i pół.

      16 lipca 1956 r. Plutonowy MO I. Szaj meldował o planowanym ponownym wyjściu ZISPO i ZNTK na ulice w dniu 22 lipca. Wyjście organizowało „sześciu głównych prowokatorów z W-3”. Informator ps. „Kaziu” donosił, że w lokalu „Przystanek” 4 pracowników ZISPO, m.in. Bzowy, naradzało się, czy 22 lipca wyjść na ulice, czy zostać przy maszynach i założyć strajk głodowy. W tym samym dniu pod presją załogi ZISPO wypuszczono S. Matyję.

      17 lipca 1956 r. VII Plenum KC PZPR. W przemówieniu I sekretarza KC PZPR Edwarda Ochaba widać próbę odejścia od tez z przemówienia J. Cyrankiewicza z 29 czerwca 1956 r.

      1

      A. Garlicki, Dokument czasu gniewu, „Kultura” (Warszawa) 1981, nr 32, s. 3.

      2

      Łac.: „książki mają swoje losy”. Tą sentencją swój wspomnieniowy szkic opatrzyła Z. Trojanowiczowa, Jak powstawała książka »Poznański Czerwiec 1956?«, „Kronika Miasta Poznania” 2006, nr 2, s. 217–222.

      3

      A. Touraine, Przedmowa do wydania polskiego [w:] A. Touraine, J. Strzelecki, F. Dubet, M. Wieviorka, Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980–1981, przełożył A. Krasiński, posłowiem opatrzył P. Kuczyński, bmw, 1989, s. 9.

      4

      B. Baczko, Polska czasów „Solidarności”, czyli eksplozja pamięci [w:] tegoż, Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, przełożyła M. Kowalska, Warszawa 1994, s. 213.

      5

      Wstępny kontekst opisywanych tutaj wydarzeń został zarysowany w jednym z podrozdziałów mojej książki. Zob. P. Grzelczak, Poznański Czerwiec 1956. Walka o pamięć w latach 1956–1989, Poznań 2016, s. 415–425, 465–471.

      6

      Zob. P. Grzelczak, Poznański Czerwiec 1956 w partyjnym dyskursie czasów gomułkowskich na przykładzie poznańskich struktur PZPR [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011. Referaty, red. P. Gasztold-Seń, Ł. Kamiński, Warszawa 2012, s. 133–142.

      7

      Już na tak wczesnym etapie prac przyszłą książką na bieżąco interesowała się poznańska SB. Jeden z jej szefów, płk A. Trzebiński, nie miał wówczas wątpliwości, że „wspomniane opracowanie będzie miało tendencyjny wydźwięk polityczny”. Zob. Pismo zastępcy komendanta wojewódzkiego MO ds. SB płk. A. Trzebińskiego do I sekretarza KW PZPR w Poznaniu J. Kusiaka, 18 II 1981 r., Archiwum Państwowe w Poznaniu (dalej: APP), KW PZPR w Poznaniu, sygn. 3186, k. 113.

      8

      Zob. Z. Trojanowiczowa, Jak powstawała książka…, s. 217–220.

      9

      J. Maciejewski, Po dwudziestu pięciu latach [w:] Poznański Czerwiec 1956, red. J. Maciejewski, Z. Trojanowiczowa, Poznań 1981, s. 19.

      10

      Szerzej na ten temat zob. P. Grzelczak, „Nie żałuję tego przemówienia”. Józef Cyrankiewicz w Poznaniu 28–30 VI 1956 r., „Kronika Miasta Poznania” 2012, nr 2, s. 202–210.

      11

      Z.

63

Do odwołania L. Stasiaka ze stanowiska I sekretarza KW PZPR w Poznaniu doszło ostatecznie dopiero 12 września 1956 r.