Noce i dnie Tom 1-4. Maria Dąbrowska

człowieka niema trwałość przedmiotów.

      Gdy Lucjan wrócił, siedzieli długą chwilę w milczeniu przerywanym półsłówkami, nie umiejąc podjąć rozmowy w tak zmienionych okolicznościach. Na koniec pani Barbara rzekła:

      – Mówiłeś coś, że miałeś do nas pisać?

      – A tak – przypomniał sobie Lucjan – i w strasznie ważnej sprawie. Przenosimy się do Częstochowy.

      – Ale niemożliwe!

      – Owszem. Rzuciłem posadę. Zakładam wielką cementownię. Spółka, ma się rozumieć. A sam osobiście będę prowadził biuro w Częstochowie. W ogóle postanowiłem się całkowicie przerzucić na tego rodzaju interesy.

      – Zawsze miałeś do tego pociąg – szepnęła pani Barbara – ale czy nie za wiele ryzykujesz?

      – Ha, może – odparł, roześmiawszy się krótko, bez wesołości. – Jestem ryzykantem, to mój żywioł. Mam dość tego gnuśnego życia, tego biura, klubu, kart, picia u Peszkego i drobnych pokątnych transakcji handlowych, dobrych dla dam, jak Michasia. Potrzebuję realnych, na wielką skalę przedsięwzięć.

      – Terenia może by ci to odradzała.

      – Na pewno – potwierdził – Terenia zawsze mnie zawracała z tej drogi. Nienawidziła interesów. I ja byłem jej o ile możności posłuszny, gdyż było to jedyne, czego ode mnie żądała. A spełnić jej żądanie… no, nie mówmy o tym. Ale teraz widzę, że źle robiłem. I że martwiłem ją, przez to właśnie, że jej słuchałem. Bo miałem za dużo energii i to szło na hulanki, które ją dręczyły, o, ja wiem, że dręczyły, choć nigdy nie powiedziała mi słowa…

      Lucjan mówił teraz obficie, jakby się w nim jakaś tama przerwała. Był zawsze człowiekiem pełnym życia, ale w takim ogniu, w takim prawie natchnieniu pani Barbara jeszcze go nigdy nie widziała. Roztaczał przed nią swe plany, niby program zupełnego przeobrażenia świata. Cementownia nie oznaczała bynajmniej samego tylko cementu. Wchodziły w to jeszcze cegielnie, gips, jakieś szczególnie ogniotrwałe dachówki, zwane eternit. Lucjan mówił też coś o domieszkach szybko wiążących cement, o papie, żelazie, drzewie, a biuro w Częstochowie miało być szeroko pomyślanym biurem budowlanym.

      – Ale czy to nie trzeba być inżynierem czy architektem? – odważyła się powiedzieć pani Barbara.

      – Mam właśnie świetnego inżyniera – zapewnił Lucjan. – Ale tu przede wszystkim nie inżynier jest najpotrzebniejszy, lecz organizator. Być organizatorem, to jest fach, którego nikt u nas nie docenia, a bez tego, bez tego ani rusz. Otóż ja nim jestem. Z urodzenia. Tak jest. Ha!

      – Doktorzy – ciągnął z wypiekami na twarzy – nie dają mi pić. Głupcy! Ja pić nie będę, jak będę miał co robić. Straszą mnie, że coś tam w środku nie tak. A ja ich wszystkich przeżyję. Przeżyję ich. To, że późno zabieram się do takich wielkich rzeczy, świadczy, że będę żył długo. Kto ma wcześnie umierać, wcześnie też wypełnia swoje zadania, a ja dotychczas wegetowałem tylko. Zresztą czuję się zdrów jak nigdy.

      Mówiąc to, chodził wielkimi krokami po pokoju i kolejno to przygładzał tęgą ciemną czuprynę nad niskim czołem, to brał w garść brodę, ciągnąc ją w taki sposób, jakby ją z wody wyciskał.

      – Daj Boże… – zaczęła pani Barbara, lecz on nie słuchał.

      – Mam pewność – snuł dalej swoje – że mi się wszystko uda. Po prostu pewność – no! I nie tylko dlatego, że wierzę w siebie. Wiem, że Teresa mi pomoże.

      Usiadł i ciszej nieco, ale żarliwie mówił:

      – Wyobraź sobie, ja wierzę, że ludzie po śmierci mają większą siłę oddziaływania niż za życia. Może dlatego właśnie odchodzą czasem tak nagle, że chcą lepiej nam pomóc.

      – Wierzysz w życie pośmiertne? – rzekła pani Barbara z nadzieją i powątpiewaniem.

      – Tak… to jest – nie. Rozum oczywiście mówi mi, że go nie ma. Ale mimo to nie mogę się oprzeć przekonaniu, że śmierć… czy umarli… tak, umarli, przeobrażają wszystko z większą siłą niż żywi. Ja na przykład czuję się dzisiaj innym człowiekiem, zdolnym do Bóg wie nie czego. Aż czasem myślę – o, gdyby Terenia mogła mnie teraz widzieć, a potem sobie urągam – bałwanie, przecież po to odeszła, by cię takim uczynić.

      – Jakże… jakże ona może ci pomóc… mogła cię takim uczynić, kiedy mówisz, że była tym rzeczom przeciwna – usiłowała zrozumieć coraz bardziej przejęta, ale i oszołomiona pani Barbara.

      – Ba! Będąc tu, nie mogła wszystkiego zrozumieć. Ale teraz ma ten wyższy rozum, który my, żyjący… h-ha! żyjący – powtórzył z politowaniem – ledwo że przeczuwamy. Teraz ona wie, że ja do tego jestem stworzony. Jasne – nie?

      – A czy nie zrazisz się? – próbowała pani Barbara bronić się przed ogarniającym ją podziwem. – Mnie się zdaje, że ty lubisz tak zacząć coś, a potem rzucić.

      – A broń Boże! A broń Boże! – oburzył się. – Ja? Skąd? A zresztą owszem. Do mnie należy puszczać rzecz w ruch. Mam świetne pomysły i energię, a cierpliwość, żeby dłubać w szczegółach, muszą mieć inni. Podział pracy, moja kochana, jasne – nie? Zresztą, mówię ci, odkąd wiem, że Teresa tego chce, nic mnie już nie powstrzyma. Teresa mi pomoże. I ja tylko w ten sposób mogę z nią dalej obcować. Bo nikt z was nie wie, czym jest dla mnie jej strata – zaszlochał krótko bez łez. – Mogłem ją zaniedbywać, mogłem jej całymi dniami nie widzieć, a jednak… Nie, wy, kobiety, tego nigdy nie zrozumiecie.

      Pani Barbara była wstrząśnięta. Znała tak dawno tego swojego szwagra i nie miała, jak się okazuje, pojęcia, co to za człowiek. Iluż on rzeczy był pełen, jaką bogatą miał naturę! Pani Barbara też nie cierpiała wszelkich tak zwanych interesów, ale to, że można je pojmować nie jako robienie grosza, ale jako tętniącą życiem i pracą działalność, było dla niej czymś nowym i bardzo pociągającym. I ta wiara Lucjana w życie zagrobowe Teresy, w jej obecne znaczenie, ta prawie bajka, którą tu rozpowiadał, nie raziła jej wcale. Przeciwnie, mistyczna wiara w połączeniu z na wskroś życiową praktyczną energią była bardzo na miejscu, można powiedzieć, że jedynie w tym połączeniu wydała jej się rzeczą do zniesienia, a nawet usprawiedliwioną. W ogóle Lucjan postawił sprawy w taki sposób, że zadrgała w niej coraz rzadziej się odzywająca żyłka poetycka, bezcenna skłonność do zespalania się ze wszystkim, co nam zachodzi drogę, stan, kiedy duch nasz pluszcze się zachwycony w nurcie życia, nie przeciwiąc się, nie wątpiąc, nie krytykując.

      – Dobrze, ale czy musisz się wynieść? – pytała zasmucona, że utraci z oczu tego człowieka, którego tak jakby w ogóle po raz pierwszy ujrzała, którym została oczarowana i który w dodatku wywnętrzał się przed nią, jak rzadko mężczyzna wywnętrza się przed kobietą. – Czy musisz się wynieść? – powtórzyła. – Nie możesz tu w Kalińcu tego biura czy tam tych fabryk założyć?

      – Nie – uśmiechnął się do tego naiwnego stawiania sprawy. – Kaliniec to jakby zamknięte senne jezioro, mnie potrzeba takiego miejsca, co jak rzeka dokądś się toczy. Częstochowa leży na wielkim szlaku kolejowym, tam się zaczyna kraj hut, węgla, przemysłu…

      – Tu również mają budować podobno kolej – przerwała pani Barbara.

      – E-e, nie wierzę. Danielowa też ciągle o tej kolei majaczy. Ale to, jak mówią, nim słońce wzejdzie, rosa oczy wyje[171].

      Lucjan spojrzał nagle na zegarek.

      – Przypomniało mi się – powiedział – że dziewczęta miały iść z miasta do Ostrzeńskich i że ja się tam też obiecałem na kolację. Chodź ze mną,