İnsanı Tanıma Sanatı. Alfred Adler

karşı kaygı duymaktan çok uzaktırlar. Hataları için aldıkları kötü eğitimi oldukça hararetli bir şekilde suçlarlar. Göstermeyi diledikleri müddetçe bu onlar için etkin bir mazerettir. Bir deneyimin olası birçok yorumu ve bunlardan herhangi birinden çeşitli sonuçlar çıkarabilme olasılığı, kişinin neden davranış örüntüsünü değiştirmeyip bunu deneyimlerine uygun hale getirene dek eğdiğini, büktüğünü ve biçimini değiştirdiğini anlamamızı sağlar. İnsanoğlu için yapılması en zor şey kendisini bilmek ve değiştirmektir.

      İnsan doğası ilminin kuram ve tekniklerinde uzman olmayan birisi insanları daha iyi olmak üzere eğitme girişiminde büyük zorluklar çeker. Tamamen yüzeysel bir düzlemde çalışacak ve sırf bazı şeylerin dış görünüşünde değişiklikler gerçekleşti diye önemli bir şeyler başarmış olduğuna inanma hatasına düşecektir. Pratik hayattaki koşullar böyle bir tekniğin bir bireyi ne kadar az değiştireceğini ve aslında davranış örüntüsünün kendisi değişmediği müddetçe görünüşteki tüm bu değişikliklerin sadece gözle görünür ve değersiz değişiklikler olacağını göstermektedir.

      Bir insanı dönüştürme işi kolay bir süreç değildir. Belirli ölçüde iyimserlik, sabır ve her şeyin ötesinde kişisel kibrin bir kenara bırakılmasını gerektirir. Çünkü dönüştürülecek olan kişi bir başkasının kibrinin nesnesi olmak zorunda değildir. Üstelik bu dönüştürme süreci değiştirilecek kişi adına haklı görünecek biçimde olmalıdır. Bu durumu kolayca şu şekilde örneklendirebiliriz: Bir yemek her ne kadar birinin hoşuna gidebilecek lezzette hazırlanmış olsa da eğer o kişi için uygun biçimde servis edilmediyse, yemek kabul edilmeyecektir.

      İnsan doğası biliminin sosyal boyutu olarak adlandırabileceğimiz bir başka yönü daha vardır. İnsanlar şayet birbirlerini daha iyi anlasalardı birbirleriyle daha iyi anlaşırlardı ve daha yakın olurlardı. Böylesi şartlar altında, birbirlerini hayal kırıklığına uğratmaları ve aldatmaları imkânsız olurdu. İşte bu aldatma olasılığında toplum için çok büyük bir tehlike mevut. Böyle bir tehlikenin bu çalışmayı sunmakta olduğumuz meslektaşlarımıza gösterilmesi gerekir. Becerilerini üstlerinde uyguladıkları insanların, içimizdeki bilinmeyen ve bilinçdışı güçlerin değerini anlamalarını sağlayabilecek kapasitede olması gerekir. Hastalarına yardımcı olabilmek için insan doğasının örtülü, çarpıtılmış, kılık değiştirmiş hileleri ve aldatmacalarının farkına varmaları gerekir. Bu düşünceyle insan doğası ilmini öğrenmeli ve bu ilmi bariz sosyal amacıyla bilinçli bir şekilde uygulamalıyız.

      Bu ilmin malzemelerini toplayıp uygulamak için en uygun kişi kimdir? Bu ilmi salt kuramsal olarak uygulamanın imkânsız olduğundan zaten bahsetmiştik. Sadece tüm verileri ve kuralları bilmek yeterli değildir. Çalışmalarımızı uygulamaya dönüştürmek ve bunları daha önce mümkün olandan daha net ve derin bir görüş edinecek biçimde ilişkilendirmek gerekir. İşte bu, insan doğası ilminin kuramsal yönünün asıl amacıdır. Bu bilimi ancak dışarı çıkıp hayatın içine girerek ve edindiğimiz kuramları test edip kullandığımızda canlı kılabiliriz. Sorumuzun önemli bir nedeni vardır. Eğitimimiz esnasında insan doğası üzerine çok az bilgi ediniriz ve öğrendiklerimizin çoğu yanlıştır çünkü güncel eğitim sistemi hâlâ bize insan ruhu hakkında geçerli bilgiler sunmaya uygun değildir. Her çocuk kendi deneyimlerini düzgün bir biçimde değerlendirmek ve kendisini sınıf çalışmasının ötesinde geliştirmek konusunda tamamen kendi başına bırakılmaktadır. İnsan ruhu hakkında gerçek bir bilgi edinilmesine dair herhangi bir gelenek bulunmaz. İnsan doğası bilimi, bugün kendisini kimyanın simya dönemindeki konumunda bulmuştur.

      Eğitim sistemimizin çetrefilli düzensizliği yoluyla sosyal ilişkilerinden koparılmamış kişilerin insan doğası üzerine bu incelemeleri sürdürmeye en uygun oldukları sonucuna ulaştık. Son tahlilde, ister iyimser olsun isterse karamsarlıkları tarafından teslimiyete sürüklenmemiş savaşçı karamsarlar olsun kadın ve erkek tüm insanlarla uğraşıyoruz. Ancak insanlıkla temas tek başına yeterli değildir. Deneyim de olmalıdır. Günümüzün yetersiz eğitimi dikkate alındığında, insan doğasının gerçek değeri yalnızca tek bir sınıf insan tarafından anlaşılacaktır. İster ruhsal hayatın girdabına kapılıp tüm hataları ve yanlışlarına düşmüş olsun isterse kendisini bu hayata kapatıp sadece girdabın akıntısını etrafında hissedenler olsun bu grubu pişman günahkârlar oluşturur. Diğerleriyse bunu doğal olarak öğrenebilirler. Özellikle özdeşleşme kabiliyetine ve empati yeteneğine sahip olduklarında. İnsan ruhunu en iyi bilen kişi tutkularıyla yaşayan kişidir. Pişman günahkâr, günümüzde ve yaşadığımız çağda büyük dinlerin geliştiği zamanlarda olduğu kadar değerli bir türdür. Kendisi bin dürüstten daha yücedir. Peki, bu nasıl olur? Kendisini hayatın güçlüklerinin üstüne çıkarabilmiş, hayatın bataklığından kurtarmış, kendisinde kötü tecrübelerden faydalanma gücünü bulmuş ve bunların sonucu olarak kendisini yücelten birey hayatın iyi ve kötü yanlarını anlar. Hiç kimse, özellikle dürüst olanlar, bu anlayış konusunda onunla kıyaslanamaz.

      Davranış örüntüsünün onu mutlu bir hayata karşı yetersiz kıldığı bir bireyle karşılaştığımızda, insan doğası hakkındaki bildiklerimizden, o bireyin hayat boyunca yanında bulundurduğu yanlış bakış açılarını yeniden düzenlemede ona üstü kapalı biçimde yardım etme görevi ortaya çıkar. Kendisine daha iyi bakış açıları sunmamız gerekir. Topluma uyarlanmış bakış açıları, mutluluğu bu fiziksel durumda elde etmeye daha müsait bakış açıları. Kendisine yeni bir düşünce sistemi vermeli, ona içinde sosyal duygu ve toplumsal bilincin önemli bir rol oynadığı başka bir örüntüyü göstermeliyiz. Amacımız onun ruhsal hayatının ideal yapısını yaratmak değil. Kendi içinde yeni bir bakış açısının, kafası karışık olan için büyük değeri vardır çünkü bundan, hatalarını yaparken nerede yanlış yaptığını öğrenir. Bakış açımıza göre tüm insan aktivitelerini bir neden sonuç ilişkisi silsilesi olarak değerlendiren katı belirlenimciler (determinist) hiç de haksız değillerdir. Nedensellik ilkesi farklı bir nedensellik halini alır. Kendini tanıma ve özeleştiri gücü hâlâ canlı olduğunda deneyimin sonuçları tamamen yeni değerler kazanır ve canlı bir motif olarak kalır. Kişi, eylemlerinin kaynağını ve ruhunun dinamiklerini saptayabildiğinde, kendini bilme becerisi daha da artar. Bir kez bunu anladığında farklı bir insana dönüşür ve bilgisinin kaçınılmaz sonuçlarından artık kurtulamaz.

      Birinci Kitap

      İNSAN DAVRANIŞI

      Birinci Kısım

      RUH

      I. Ruhsal Hayat Kavramı ve Öncülü

      Ruhun sadece hareket eden, yaşayan organizmalarda olduğunu düşünürüz. Ruh serbest hareketle yakın ilişki içindedir. Güçlü kökleri olan organizmaların bir ruha ihtiyacı yoktur. Duyguları ve düşünceleri, kökleri derinlerde olan bir bitkiye atfetmek ne kadar doğaüstü olurdu! Bir bitkinin muhtemelen kesinlikle kaçamayacağı bir acıyı çektiğini ya da daha sonra kaçınamayacağı bir acının içine doğduğunu düşünmek! Bir bitkinin iradesinden yararlanmadığı sonuca vararak ona akıl ve özgür irade atfetmek! Bu gibi koşullar altında, bitkinin akıl ve iradeye ihtiyaç duyduğu düşüncesi ister istemez neticesiz kalacaktır.

      Hareket ile ruhsal hayat arasında mutlak bir doğal sonuç vardır. Bu da bitki ile hayvan arasındaki farkı oluşturur. Bu nedenle ruhsal hayatın evriminde hareketle ilişkili olan her şeyi hesaba katmalıyız. Yer değişikliğiyle bağlantılı bütün zorluklar, organizmanın hayatın meselelerine daha iyi ayak uydurabilmesi için ruhu öngörüde bulunmaya, deneyimler toplamaya ve bir hafıza geliştirmeye zorlar. O halde, en başından beri ruhsal hayatın gelişiminin hareketle ilişkili