Samet Vurgun. Ali Kafkasyalı
Читать онлайн.| Название | Samet Vurgun |
|---|---|
| Автор произведения | Ali Kafkasyalı |
| Жанр | |
| Серия | |
| Издательство | |
| Год выпуска | 0 |
| isbn | 978-625-6981-64-5 |
Biz köçürük bu dünyadan, onlar qalır yadigar,
Hər vərəqə nəqş olunmuş neçə insan duyğusu;
Min kamalın şöhrətidir, min ürəyin arzusu…
…
Söyle, sənmi xor baxırsan mənim şeir dilimə?
Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli!
Sənmi “türkəxər” deyirsən ulusuma, elimə?
Dahilərə süd vermişdir Azərbaycan gözəli…
Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli!
…
Nədir o dar ağacları, de, kimlərdir asılan?
Oyuncaqmı gəlir sənə vətənimin haqq səsi?
Dayan!.. Dayan! Oyaq gəzir hər ürəkdə bir aslan,
Boğazından yapışacaq onun qadir pəncəsi.
Oyuncaqmı gəlir sənə vətənimin haqq səsi?
…
Sür atını, dördnala çap! Meydan sənindir… ancaq,
Mən görürəm al geyinib gələn bahar fəslini…
Qoca Şərqin günəşidir yarandığım bu torpaq,
Mən yetirdim al bayraqlı inqilablar nəslini.
Mən görürəm al geyinib gələn bahar fəslini!
Samet Vurgun bununla kalmaz. Güney Türklüğünü bu vahim günlerinde yalnız bırakmaz. Gazetelerde yazar, konferans salonlarında, radyolarda konuşur. Gazete, dergi ve kitap sayfalarında defalarca yayımlanan “Qəhrəmanlara Eşq Olsun!” adlı makalesinde olayları şöyle yorumlar:
“Şaxta 13 kǝsirdi, qar yağırdı, canilǝr isǝ Azǝrbaycanın qǝhrǝman oğullarının cǝnazǝlǝrini küçǝlǝrin daşları vǝ xiyabanın asfaltı üzǝrindǝ sürüyürdülǝr (Abbas Cǝfǝri).
İnsan bu qanlı, bu dǝhşǝtli sǝhnǝni göz önünǝ gǝtirdiyi zaman ürǝk adi 14 vǝziyyǝtini itirir, keçirdiyimiz tǝlatüm 15 vǝ hǝyǝcan köksün qǝfǝsinǝ sığmır. Bu qanlı, faciǝli sǝhnǝ bizǝ orta ǝsr vǝhşǝtlǝrini, nǝhayǝt, bütün insani hisslǝrdǝn mǝhrum olan alman faşizminin insanları diri-diri odlara-alovlara atmasını xatırlatmırmı?
…
Öz müqǝddǝs qanları ilǝ Tǝbrizin daşlı küçǝlǝrini 16 , meydanlarını, bütün İran Azǝrbaycanı torpağını, elǝcǝ dǝ bütün İran torpağını suvaran, dar ağacı ayağına mǝrdanǝ gedǝn qǝhrǝmanlar kimdir? Onlar nǝ kimi amal vǝ mǝqsǝd uğrunda öz canlarını, gǝnc vǝ qoca ömürlǝrini qurban verirlǝr?
Biz bu suala öz dilimizlǝ deyil, İran Azǝrbaycanı demokratlarının sǝdaqǝtli ǝsgǝrlǝrindǝn olmuş Dadaş Tağızadǝnin vǝsiyyǝtnamǝsilǝ cavab verǝk; ‘Mǝn, Azǝrbaycanın lǝyaqǝtli oğluyam, budur, Azǝrbaycan xalqının azadlığı uğrunda başı uca can verirǝm. Güman etmǝyin ki, mǝnim vǝ yoldaşlarımın ölümü ilǝ azadlıq boğulacaqdır. Şübhǝsizdir ki, bizi mühakimǝyǝ çǝkib dar ağacına tǝrǝf aparan cinayǝtkarlar millǝt mǝhkǝmǝsindǝ cavab vermǝli olacaqlar.
Qǝhrǝmanın bu qadir 17 sǝsi bütün milli hüquqlardan mǝhrum edilmiş, öz ana dilindǝ mǝktǝbdǝn belǝ mǝhrum edilmiş beş milyonluq 18 İran Azǝrbaycanı xalqının İran müstǝbidlǝrinǝ qarşı, Rza xan üsulunun alçaq sǝlǝflǝrinǝ qarşı apardığı milli azadlıq hǝrǝkatının sǝsidir! Onlar gözǝl bilirlǝr ki, milli azadlıq olmayan bir torpaqda nǝ iqtisadi, nǝ ictimai, nǝ dǝ siyasi bir azadlıq ola bilǝr!” (Vurğun, 2005: V/214 vd.)
Bu felaketli günlerde Samet Vurgun’a Tebriz Şairler Meclisi Başkanı Mir Mehdi E’timad Natiqî’den bir mekup gelir. Samet Vurgun, cevabını kimsenin zarar görmemesi için Tebriz’in Şairler Meclisine gönderir. Ancak meclis başkanının ve dostlarının adlarını manzum mektubun mısralarına serpiştirir.
Əzizlǝrdǝn gǝlǝn mǝktub dil açdı mehrü-ülfǝtlǝ
Onun hǝr sǝtrinǝ mǝn dǝ baş ǝydim hüsnü-hörmǝtlǝ.
Nǝlǝr gǝldi, nǝlǝr keçdi mǝnim sevdalı qǝlbimdǝn,
Bir ah çǝkdim, ahım yandı sinǝmdǝ daği-hǝsrǝtlǝ…
Uçub sǝyyar xǝyalımla dolaşdım xaki-Tǝbrizi.
Hǝr üzdǝ bir boran gördüm, döyür eflakı hiddǝtlǝ.
Nǝdir şahin baxışlarda qopan tufan, çaxan şimşǝk?
Alovlar, odlar övladı barışmaz yerdǝ zülmǝtlǝ…
Var olsun mǝslǝk20 eşqilǝ qılınca qurşanan ǝrlǝr,
Vǝtǝn dünyası fǝxr eylǝr bu gün bir şanlı millǝtlǝ
Bir anlıq ömrǝ dǝymǝzmiş yüz illik nalǝnin ömrü,
Hünǝrdir varlığa zinǝt… günǝş parlar cǝsarǝtlǝ.
Görün nazǝndǝ bir mǝclis öz eşqim, “E’timadımla”21,
Mǝnim dǝ, “Biriya”22, qǝlbim dil açdı bir mǝhǝbbǝtlǝ.
Əzǝldǝn loğman olmuşdur sual et: “Azǝrin oğlu”23
Günǝş Zǝrdüşt diyarından ucalmış ǝrşǝ “Fitrǝtlǝ”24
Düşǝr bir gün yolum şǝksiz, düşǝr Tǝbrizǝ qardaşlar,
Salamlar Vurğunun qǝlbi sizi min sazla, söhbǝtlǝ. (1946) (Vurğun, 1986: 1/50: 2005: II/155)
3.4. Özgürlük
Vüqarına and içdiyim bu azadlıq bayrağı, Sǝnin ölmǝz adını da aparacaq sabaha…
Uğur olsun! Uğur olsun azadlığın karvanına! Min eşq olsun! Min eşq olsun şǝhidlǝrin al qanına. Uğur olsun, bu qurtuluş ordusunun sǝfǝrinǝ, Hǝr bugünkü çağrışına, hǝr sabahkı zǝfǝrinǝ…
Vuruş öz haqqın uğrunda, hünər bir ehtiyac olsun, Köçüb getsən də dünyadan adın başlarda tac olsun!
Samet Vurgun, Azerbaycan, Kafkasya, İran, Turan tarihinin halk nezdinde efsaneye, destana çevrilmiş
Şaxta: Kış, ayaz, soğuk.
Adi: Normal.
Təlatüm: Tufan, dalgalanma.
Küçələrini: Caddelerini, sokaklarını.
Qadir: Kudretli, güçlü.
2022 yılı itibariyle 35 milyon (A. K.)
Şairler Meclisi: 1941-1946 yıllarında Tebriz’de yayımlanan “Vətən Yolunda” adlı gazetenin maiyetinde kurulan bir meclistir. Şiirde adları geçen Əli Fitrət, Ebül Qasım, Kəmalî, Səid Mehdi, E’timad, Bilal Nəsirî bu meclisin üyeleridir.
Məslək: Ülkü, ideal.
Mir Mehdi İtimad Natikî (Tebriz 1900 -Tahran 1981), 21 Mart 1945’te kurulan Tebriz merkezli Azerbaycan Muhtar Hükûmeti, 12 Aralık 1946’da Avrupa, Rus ve Şah kuvvetleri tarafından yıkıldıktan sonra tutuklanarak hapsedilmiş ve iki yıl ağır mahkûmiyet çekmiştir. Rıza Şah zulmüne rağmen, kitaplarını Azerbaycan Türkçesiyle yayımlamış, bunun için de kitapları hem çok okunmuş hem de çok baskı yapmıştır. Uzun bir süre şairler meclisinin başkanlığını yapmıştır.
Mehemmed Biriya (Tebriz 1914- Tahran 1989): Mir Cafer Pişeveri’nin 1945’te Tebriz’de kurduğu “Azerbaycan Muhtar Hükûmeti”nde kültür bakanı olmuştur. İran Azerbaycanı’nda okullarda ilk defa Türkçe eğitim öğretimi uygulamalı olarak başlatmıştır. Bu sebepten “Settar Han” madalyası verilmiştir. 12 Aralık 1946’da, Azerbaycan Muhtar Hükûmeti yıkıldığında Bakü’ye sığınmıştır. Moskova’nın emri ile 1947 yılında Bakü’de hapsedilmiştir. 1956 yılında hapisten çıkan Biriya, 1957 yılında tekrar hapsedilir. On yıl daha hapiste yatmıştır. Tebriz’e dönmek istediği için iki yıl daha hapsedilmiştir. Daha sonra Tambov şehrinin Yaroslav köyünde mecburî ikamete tabi tutulur. Tambov’dan firar eder ve kaçak olarak yoksullluk ve derbederlik içinde Bakü’de, Şuşa’da, Şamhor’da yaşar. Nihayet 29 Eylül 1980 günü yorgun, düşkün ve bitkin hâlde Tebriz’e döner. Beş yıl sonra bu defa da Tahran yönetimi onu hapseder. Ömrünün son günlerinde hapisten çıkarılır. Hapisten çıktıktan kısa bir süre sonra 1989 yılında vefat eder.
Balaş Azəroğlu: (Bakü 1921 – Bakü 2011) Aslen Güney Azerbaycan’ın Erdebil şehrindendir. Tebriz’de Millî Hükûmet tarafından Azerbaycan Devlet Radyo Komitesi’nin ve Şairler Cemiyeti’nin idare heyetinin üyesi seçilmiştir. İran’da çağdaş Türk edebiyatının gelişmesinde büyük hizmeti olmuştur. 1948 yılında yeniden faaliyete geçen Güney Azerbaycan Yazarlar Cemiyeti’nin başkanlığına getirilmiştir. Onun şiirlerinde, bütün Azerbaycan Türkü’nün bağımsızlık mücadelesi, gelecekten beklentileri her yönüyle ve çok renkli tasvirlerle işlenmiştir.
Ali Fıtrat (Tebriz 1890 – Tahran 1948) : Ünlü bir gazeteci olan Ali Fıtrat 1945 yılında Tebriz’de “Veten Yolunda” gazetesinin bünyesinde kurulan “Şairler Meclisi”nin kurucularından olmuştur. 1945’te İran Azerbaycan’ında yürütülen hürriyet ve bağımsızlık hareketlerine katıldığı için Tahran hükûmeti tarafından takibe alınmış, “Azerbaycan Muhtar Hükûmeti” yıkıldıktan sonra da Tahran hükûmeti tarafından zindana atılmıştır. 1948’de serbest bırakılan Fıtrat kısa süre sonra ölmüştür.