Ҳаёт қайиғи (3 китоб). Тохир Хабилов

ўйлаб кўрганмисан?

      – Қани, гапиравер-чи?

      – Фарқимиз билимда эмас. Истасанг, мен билган нарсаларни сен ҳам билиб оласан, калланг жойида. Бизни бир-биримизга яқинлаштирмайдиган бир нарса бор – сен виждонингни сотишинг мумкин, мен, қиймалаб ташласанг ҳам, бундай қилолмайман.

      – Ҳў, ошнажон, сал осмондан тушинг…

      – Тушолмайман, ошнажон, тушолмайман. Ерда сиздақалар билан яшасам, нафасим қайтиб ўламан.

      Тўхтамиш конвертни дивандан олиб, кафтига уриб-уриб қўйди.

      – Шу одатингни яхши кўраман, ўғил бола гапни гапирасан. Тилёғламалик қилаётганим йўқ, ишонавер. Сен хавфли одам эмассан, кўнглингда киринг йўқ. Лекин дангаллигинг ўзингга зиён. Одамга ўхшаб яшашинг қийин бўлади. Пулни олмай чакки қиляпсан. Бу ўғирлик пул эмас. Майли, ўзинг биласан. Сейфда тура туради. Ўйлаб кўр.

      – Бошқа фикрга келган куним – ўлган куним.

      – Шунақами? – Тўхтамиш конвертни сейфга қўйиб, эшигини қулфлади-да, калитни чўнтагига солди. – Унда бугун сен билан кўришганимиз йўқ. Иккаламиз ёмон туш кўрдик, тўғрими?

      – Кошки эди, туш бўлса…

      – Қани, юр, қовурдоқ тагига олмасин.

      Комил унинг айёрона боқиб турган кўзларига тикилди.

      – Ҳайронман, сен билан ҳеч уришиб бўлмайди. Балиқсан, қўлда турмайсан. Ҳа, ҳа, балиқсан. Бир шоир айтган: “Думингни ликиллатасан, олға кетасан”, дегани балиқнинг фалсафаси экан.

      Тўхтамиш бошини орқага ташлаб, яна кулиб, Комилни орқасига шапатилаб қўйди.

      – Мен билан тўғри гаплашавер, уришишни ўйлама.

      – Балиқсан, деганимга розимисан?

      – Балки…

      – Балиқнинг кўзи бор-а? Унда нимага қармоққа илинади? Шуни ўйлаб кўр. Бўпти, мен кетдим.

      Комил шундай деб чиқиб кетди. Тўхтамиш унинг ортидан ғазаб билан тикилиб турди-да: “Аҳмоқ, падарлаънат-аҳмоқ!” деб ғудранди.

      Баъзан одамнинг у ер-бу ери лат еса, қизиғида билинмайди. Сал фурсат ўтгач, оғриқ азоби исканжасида тўлғанади. Комил ҳам шу куйга тушди. Тўхтамишнинг пул узатгани аввалига оғир ботмади. Шунинг учун ўзини тутди, пичинг билан Тўхтамишга ханжар ургандай бўлди, назарида. Кейин мотоцикл уни идорадан уч-тўрт чақирим нарига олиб кетгач, чинакам дил оғриғи бошланди. Шу пайтгача уни биров бу даражада ҳақорат қилмаган, булғамаган эди. “Нимага башарасига солмадим? Уриб-уриб хумордан чиқсам бўлмасмиди? Ифлос… ифлос… Мени ҳам ўзидай ифлос деб ўйладими? Бошқалар-чи? Ёзин-қишин тупроқ ялаб, офтобда куйиб ишлаётганлар-чи? Улар ҳам мени олчоқ деб ўйлайдими? Оқ ит, қора ит – барибир ит, дейди. Пулни олмаганимни, виждоним поклигини ким билиб ўтирибди? Ифлосликни кўра-била туриб индамаслик, “қўрқинчли туш кўрганини” тан олиб чиқиб кетиш – покликка кирадими? Ҳамма ёғим булғаниб кетди…”

      Ёмғир юзларига дўлдай урилди. Комилнинг уст-боши ивий бошлади. Томчилар кипригига ёш каби қўниб, нигоҳини хиралаштирди. У мотоциклни тўхтатди. Чуқур нафас олди. Рулни маҳкам ушлаганча, бошини эгиб ўтираверди. Ёмғир тезлашди. Буни сезмади.

      Донишмандлардан бири: “Агар ақлинг қўли нафсинг жиловини ушласа, сени ёмон йўллардан