Өлүү-тиллии икки ардынан. Прокопий Чуукаар

Саланалларын мэһэйдиэ диэн тохтоотум.

      – Уста сатыыр «дьон» буолуо ээ.

      – Ээ, үөрэнээ инилэр.

      – Мин Котельнай диэки булчут кутаатын көрдүм. Хайа эрэ киһи ыттара быстан хонно дуу, хайа үөдэн.

      – Ээ, ол уот биһиги кэлиэхпититтэн умайар. Арааһа, Байанай биэрээри гыннаҕына, уоттанар-күөстэнэр эбит буоллаҕа.

      – Бай даа?! Мин ол уокка баран иһэн таба этигэр түбэстим.

      – Баалаан, Байанайыҥ өлүүтүн аҕаллыҥ эрэ, хайа үөдэн…

      – Сарсын ханан умайарын көрдөрөөр эрэ. Туох дьикти уота умайар баҕайыный. Иккиэн, баҕар, биир уоту көрбүппүт буолуо.

      Сарсыныгар оһохторун туттарар боробулуохаларыгар илимнэрин аҥаар уһугун баайан туундара диэки субуйа тардан тимир турбаларга иилэ быраҕаллар. Бу турбалары Тиксииттэн мээнэ соһуспатах эбит, син көдьүүстээн эрдэхтэрэ. Куруппааскылар хойуутук иҥиннэхтэринэ, бу быстарыктан чахчы быыһыа этилэр.

      Бүгүн Уйбаан өрүүр, үчүгэйдик сынньанар санаалаах аа-дьуо киирэ-тахса ону-маны өрө тарда сырыттаҕына, эмискэ оҕолор үөмэхтэһэ түстүлэр:

      – Табалаар-табалар!

      Арыы үөһүн диэки налыы хотоол туундараҕа табалар арҕам-тарҕам мэччийэ сылдьаллар эбит. Киһи ханна да үөмэн чугаһыыр сирэ суох. Таах ымсыырдар быһыылаахтар, эрэйдэммиккэ остуойута суох буолууһу.

      – Оҕолоор, баҕар, чугаһыахтара, мээнэ сүүрэкэлэһимэҥ. Хараххытын быраҕа сылдьыҥ. Хас таба баарын билэ сатааҥ.

      Ол эрээри ээр-сэмээр бары табалартан харахтарын араарбакка кэтэһэ-манаһа сырыттылар. Кэмниэ-кэнэҕэс аҕалара тулуйбата:

      – Доҕор, саабын, батарантааспын таһаар эрэ. Тоҕо кыһыытай, үөмсэн көрбүт киһи.

      – Уйбаан, бастаан туоһапкалаан көрбөккүн дуо? Биэрэстэни кыайбат сири ылыа дуо?

      – Ити ымсыырбыт санааҕар чугас курдуктар. Хотоол сир хоннохтоох буолааччы.

      – Чэ, оттон боруобалаа ээ, баҕар, биир эмэ табыллаарай.

      – Таах кыыллаан кэбиһэбит эрэ, хайдах эрэ. Боруобалыахха даҕаны. Эн бинокулунан хайдах хамсаналларын көрөн этэн биэрэн иһээр.

      Били сирэр буулдьа сааларын кытта туоһапканы Шура холбуу тутан таһаарар.

      – Бар, аҕаҥ хайыһарын, быатын бэлэмнээ, – диэн уолугар соруйар.

      – Наһаа бэлэмнэнимэ эрэ…

      – Чэ, таһаардын-таһаардын. Оол өрө чолоҥнооччу, арааһа, буур быһыылаах, онтон арыый бэттэх турары ытан көр.

      – Хайа? – Уйбаан биирдэ «чус» гыннаран баран ыйытар.

      – Хамнаабатылар. Өссө ыт.

      – Ити аата биэрэстэттэн ордук эбиттэр. Арыый чугаһыах эрэ. Эн чолоҥноһоллоро элбээтэҕинэ сибис гынаар.

      Иккиэн сүүсчэ хаамыы иһирдьэ киирэллэр.

      – Уйбаан, ыт-ыт! Хамсыах курдуктар. Һок! Били тыһы эмискэ ходьох гынна!

      – Төбөтүн хайа диэки хайыһыннарда?

      – Иннин диэки биирдэ ойдо.

      – Ол аата буулдьа кэннинэн чуһууран ааспыт. Бэйи, ити буоллаҕына…

      – Һок! Тобуктуу түһээт, ойон турда. Атыыры тула сүүрэкэлиир. Атыттар букатын кыһаллыбаттар.

      – Итиччэтигэр, ыппахтыы түһэрбит буолуо. Дьэ, доҕор, туоһапкабыт