Тумаҥҥа симэлийбиттэр. 2 чааһа. Иван Андросов-Айанньыт

даҕаны сатыыбыт, ханна эрэ айанныы сатыыбыт. Маска-окко сыбаныахпыт, үрдүк дьааҥыттан сууллуохпут диэн, айаммыт бытаана сүр. Кимнээҕи кытта айаннаан иһэрбин бу диэн билбэппин, бары күлүк курдук күлүкүчүһэллэрэ. Арай, ханна эрэ Тыгын Тойон бүтэн хаалбыт күөмэйэ кыыкынаан иһиллэргэ дылыта…

      Дьэ туран, биллиргиир тыас субу иһиллэр буолла, чугаһаатыбыт бадахтаах эрээри, туох даҕаны көстүбэт. Ким эрэ аллара суулунна быһыылаах, аймалҕан, ньамалаһыы быыһыгар: «Тохтооҥ! Биир сиргэ мустуҥ!» – диэн хаһыы иһилиннэ. Мин тула көрө сатыыбын эрээри, тугу даҕаны көрбөппүн, дьон саҥата, долгун охсуллан биллиргииригэр балыйтаран, иһиллибэт буолла. Үүт туман ортотугар суос-соҕотоҕун хаалбыт курдукпун. Ыксаан, куттанан бардым. Ыһыытыы сатыыбын, хаһыыбын бэйэм истибэппин. Өлөр буоллум диэн, Аан ийэ дойдубун кытта тиһэхпин кэпсэтэн, быыһыгар Үрүҥ Аар Тойонтон көрдөһөн-ааттаһан бардым. Өйүм-санаам түмүллүбүтэ, тылым-өһүм чочуллубута сүрдээх курдуга. Соһуйуом иһин, сирэйбэр сөрүүн салгын билиннэ, ону даҕаспытынан тыал куугунуурга дылы гынна. Өтөр буолбата, инним хойуу тумана сыыйа арыллан, Эбэ киэҥ иэнэ субу нэлэһийдэ. Хопто үөрэ мустубутунуу, үрүҥ күүгэн өрө оргуйа ыһыахтанар. Аллара өттүттэн хара далай уу өрүтэ үөмэхтэнэн, олору сабыта охсо сатыырдыы, биллиргии дьалкыҥныыр. Ыанньыйбыт ыас хара былыты кытта эбэ долгуна силбэһэн, уйаара-кэйээрэ көстүбэт байҕалга кубулуйбут. Эмискэ хара далай иһиттэн долгуҥҥа көтөҕүллэн, сөҕүмэр улахан дүлүҥ тыы күөрэйэ-күөрэйэ аллара тимирбэхтии, икки өттүнэн ууну өрө күдээритэ, субу багдайан таҕыста! Иһигэр уот кугас баттахтарын инчэйбит сүүмэхтэрин быыһынан күөҕүнэн сардыргыырга дылы харахтаах, уу салахайын курдук таҥастаах, үҥүү оннугар көҥдөй тимирдэри туппут бөдөҥ-садаҥ дьоннор адаарыҥнастылар. Долгун саба ыстаҕын аайы, араҕас бытыктарын быыһынан, салгын ылардыы, айахтара оппоҥнуур. «… Өллөҕүм! Уу иччилэрэ илэ көстөн, ыла кэллэхтэрэ» диэн куттанан, эт-этим барыта титирэстээтэ. Көрбөтөхпүн көрөн, тоһоҕоломмут курдук туран хааллым. Биир иччи дуу, илиэһэй дуу, көҥдөй тимири өрө тутан эрэрэ да, этиҥ тыаһа сатараата, чаҕылҕан курбууланна. Төбөм үрдүнэн, орулуос кус кынатын тыаһыныы, күүстээх сирилэс тыас куугунаан ааста…

      Ыһыытаабытынан уһуктан кэлбитим… Өр уоскуйан биэрбэтэҕим, илэ-бааччыта сүрэ бэрдэ. Иччилээх түүл курдук ылыммытым. Инньэ гынан, эбэбиттэн дьиксинэ, кыраҕыйа саныыр буолан, биир үксүн эйигин батыһан кэллэҕим… Уу сута дуу, уот кураан дуу буолбатах буоллаҕына, атын алдьархай эбэбитинэн кэлэр эрэ хайыыр…

      Иккиэн уоту одуулуу иһийэ чуумпурдулар. Күөдьүйүөхчэ күөдьүйбэккэ наллаан умайа сыппыт уот эмискэ таһыгыраччы тыаһаат, өрө үөмэхтэнэ түстэ. Лүксүрээннээх санааларын ситимэ быһа ыстанан, саҥа аллайа, тэйэн биэрдилэр.

      – Бээрэ, Хаан Илбис чахчы баардаах этэ дуо, ханна тиийэн быстаахтаата буолла. Үнүр эппитиҥ курдук, туһалаан барбыта дуу? – Туоҕа Боотур куһаҕан түүлтэн Лүксүрээни аралдьытаары ыйытта, имиллибит бэргэһэтин сахсыйбахтаата.

      – Хаан Илбис диэ… Ээ, туһалаабытын, алдьаппытын