1986. Аргыардаах саас. Иван Сысолятин

элбиир быhыылаах… Чэ, ону үөрэх-хаар бөҕөтүн үрдүгэр сылдьар киhи бэйэҥ даҕаны бэркэ билэн-көрөн, өйдөөн сырыттаҕыҥ буолуо ээ!

      – Кырдьык, билэн бөҕө буоллаҕа… Ардыгар, бэйэҥ билиэххин да баҕарбатаххына даҕаны олох обургу бэйэтэ биллэрэр, үөрэтэр-такайар, өйдөтөр. Биhиги, орто сааспытыгар тиийэн эрэр дьон, хонон турдахпыт ахсын харахпыт аhыллара элбээн иhэр. Ону барытын таскар таhааран иhитиннэрэриҥ даҕаны сатаммат, – Иван Данилович, өрө тыына-тыына, киириэхтээх кэбиниэтин диэки көрөн кэбистэ.

      Ол күн: «Кэтэhэргитигэр эрэ тиийэҕит. Саҥа дьиэ үлэҕэ киириитэ олус аҕыйах», – диэн харданы ылан тахсыбыт Иван Таксин кэргэнигэр ол сырыытын кэпсээбитэ Саргылаанаҕа соhуччу буолбата. Арай Иван куобахтыы таарыйа аймахтарбар быйыл күhүн дьиэ маhын кэрдэрбэр көмөлөhүҥ диэҕим диир санаалаах Орто Эбэҕэ тахсабын диэн кэпсээн, кэргэнин ордук сэргэхситтэ, дьиктиргэттэ даҕаны.

      – Дьэ, хата, сөп толкуйу булбуккун, лаппа хойутаан да буоллар, – диэбитэ Саргылаана, кэргэнин диэки да хайдах эрэ аhыммыттыы, эмиэ да мунчаарбыттыы көрөн олорон.

* * *

      Оттон РФМШ тохсус кылааhын үөрэнээччитэ буолбут Степа Таскиҥҥа балаҕан ыйын күннэрэ бииртэн биир көтөн‑ааhан истилэр. Саҥа сиргэ-уокка, быhыыга-майгыга барыта ураты, сонун, умсугутуулаах.

      Ильятыныын биир субуоталаах өрөбүлгэ дойдуларыгар Орто Эбэҕэ тахсан киирбиттэрэ. Степа ийэлээх аҕата, уоллара куоракка үөрэххэ киирбит дьон, үөрүүлэрэ улахан этэ.

      – Эн физмат оскуолаҕа киирбиккин истэн баран, манна сорохтор, учууталлар да соhуйаллар, кыахтаах баҕайы киhини биhиги хаайа сылдьыбыт эбиппит дэhэллэр, – диэн ийэтэ, уолун сылаастык көрө-көрө, күө-дьаа буолан кэпсээбитэ.

      Балта Вера: «Эчи хаарыаны! Куоракка да үөрэнэр буолбаппын ээ! Мин эhиил эмиэ РФМШ-ҕа киириэҕим», – диэмэхтээбитэ. Ону ийэтэ сөбүлүү истибэтэҕэ.

      Степа мин үөрэххэ ылылларбар таайым аах көмөлөстүлэр быhыылаах, бэйэлэрэ ол туhунан тугу даҕаны эппэтэхтэрэ диэн дьонугар анаан-минээн кэпсээбитэ. Дьоно учуонай аймахтарыгар уон куhу уонна сибиэhэй тайах этин ыыппыттара.

* * *

      Уол арахсыспат атаhа Ильятыныын Сэргэлээх иккитигэр уон төрдүс куорпуска биир хоско төрдүө буолан олороллор. Дьукаахтара онус кылааска үөрэнэллэр, онон физмат оскуола, Сэргэлээх иккитин олохторун, куорат быhыытын-майгытын үчүгэйдик билбит дьон быhыытынан, быдан сытыытык-хотуутук, чобуотук тутталлар-хапталлар. Кинилэргэ холоотоххо, Степалаах Илья быдан сыппах, муҥкук да курдук көстөллөр. Ол эрээри Илья Бояров хара маҥнайгыттан тылынан-өhүнэн күлэн-оонньоон, уҥа‑хаҥас бэрсиhэн, хардарсан, сорохторго балай да сытыы-хотуу уол курдук көстүбүт буолуохтаах. Оттон Степа, төhө даҕаны аҕыйахтык саҥардар, хоhун уолаттарыгар олус сирдэрбэтэ. Доҕоро Илья күлэн-оонньоон: «Күүстээх киhи аҕыйах саҥалаах буолааччы. Мин табаарыhым оннук киhи», – диэн «рекламалаан», Степа Таскин бэйэтин кыанар уолунан кылааhыгар биллибитэ.

      Ханна да олоҕурбут үгэhинэн көhөн кэлэллэрин кытта хосторун уолаттара «сууйууну» туруоруохтаахтарын туhунан тыл-өс бырахпыттара. Ону Степа маҥнай