Bomba. Абдурагим-бек Ахвердов

başmaqçı, lapçınçı100, papaqçı, lavaşçı, səngəkçi101, kömür satandır. Yerdə qalan baqqal, əttar və parçaçıdır.

      Dükanların qabağında Şah Abbas vaxtından qalma böyük-böyük çinarlar var, hər çinarın üstündə 200 qarğa yuvası var, qarğa qırıltısından qulaq tutulur. O saat öz ürəyimdə dedim ki, bu ağacların altından ötən gərək başına çadır tutsun və ya bir çuval geysin, yoxsa gərək paltarından əl çəkə. Meydandan ötən vaxt gördüm, çox adam bir yerə cəm olub, ortalıqda iki müsəlman bir-biri ilə bərk vuruşur, camaat nə qədər eyləyir, bunları araşdıra bilməyir. Faytonçuya dedim:

      − Dayanma, tez ol, sür.

      Faytonçu soruşdu:

      − Bəs haraya düşəcəksən?

      Dedim:

      − Sür müsəlman qəsdinlərinin birinə.

      Beş dəqiqədən sonra faytonçu Zərrabi102 küçəsinə çönüb bir qədər gedəndən sonra bir evin qabağında faytonu saxladı. Bura “Tehran” nömrələri idi.

      Gəncədə əvvəl getdim məscidə və gördüm ki, mövluddur103. Bir yerdə xeyli məktəb uşaqları və camaat yığılıblar, mövlud oxuyurlar. Bəzi cavanlar da istəyirlər ki, nitqlər oxusunlar. Bir molla qoymayır, deyir ki, bəsdir, vaxt yoxdur, xörək vaxtı keçir.

      Bir küncdə də bir neçə molla yığılıblar, molla Yusif gətirdiyi fitvaları oxuyub şadlıqlarından ləzgihəngi oynayırlar. Fitvada yazılmışdır ki: “Şəriət elmi az və qeyri-elmlər çox oxuyan məktəblər haramdır, xilafi-şərdir. Halvanın və xeyrət plovlarının səvabı və lazım olmağını dananlar kafir və mürtəddirlər…”

      Oradan çıxdım meydana. Gördüm, bir hambal car çağırır ki, üç gündür, Hacı Seyid Ağanın qızıl quşu qaçıbdır, ağa gündüzlər də ağlayır, gecələr də. Hər kəs tapsa, cənab Ağa cənnətin 6-cı qapısının açarını ona bağışlayacaqdır. Oradan da gəzə-gəzə getdim əllafxanaya. Gördüm ki, əllaflar104 hamısı yığılıb bir qaraçı arvadın başına, talelərinə növbətlə baxdırırlar. Daha axşam yaxınlaşırdı. Başladım kluba getməyə. Yolum düşdü bir əllaf dükanının qabağından. Gördüm, dükanın dalında bir yaxşıca uşaq oturubdur.

      Dedim:

      − Ağa, bu kimdir?

      Dedi:

      − Elə-belə, sənin nə işin var, balam?!

      Qərəz, getdim kluba. Gördüm, bir neçə əməlli adamlar, əllərində birinci cərgə bilet, qapının ağzında boyunları çiynində durublar.

      1

      Bu barədə ətraflı məlumat üçün TEAS Press Nəşriyyat evinin “3 alma” əmtəə nişanı ilə nəşr etdiyi Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Ac həriflər” kitabını oxuya bilərsiniz.

      2

      Xudanəkərdə – Allah eləməsin! Uzaq olsun!

      3

      Məriz – burada: xəstə

      4

      Abru – abır, həya, şərəf

      5

      Şevro – keçi dərisindən hazırlanan yumşaq, zərif dəri növü

      6

      Xəmidə – əyri, əyilmiş

      7

      Pür – dolu, çoxlu

      8

      Kəsrət – çoxluq

      9

      Nəsim – xəfif külək, yel, meh

      10

      Mövclənmək – dalğalanmaq, ləpələnmək

      11

      Ərər – ardıc ağacı

      12

      Övza – vəziyyətlər

      13

      Əqdəm – daha əvvəl, lap qabaq

      14

      Müsəlləh – silahlı, silahlanmış

      15

      Binəva – yazıq

      16

      Çərçi – keçmişdə gəzərək xırda alver edən adam, gəzərgi alverçi

      17

      Qaziyülhacat – hər kəsin ehtiyaclarını yerinə yetirən, yəni Allah

      18

      Pərəstar – kömək

      19

      Müntəzir – gözləyən; ümid bəsləyən

      20

      İmdi – indi

      21

      İrəşt – atın başına bağlanan nazik ip

      22

      Bəni – burada: nəsil, tayfa, sülalə

      23

      Xüləfa – xəlifələr

      24

      Əshab – burada: müsahiblər, həmsöhbətlər

      25

      Təng etmək – dar etmək

      26

      Mübin

100

Lapçınçı – uzunboğaz ayaqqabı növü tikən

101

Səngə – səngək çörək çeşidi, səngəkçi – səngək bişirib satan

102

Zərrab – metal pula sikkə vuran. Görünür, bu küçədə zərrablar varmış.

103

Məhəmməd peyğəmbərin təvəllüd günü

104

Əllaf – taxıl, un, yaxud yem, ot və s. alverçisi