Сират күпере / Мост над адом. Ринат Мухаммадиев

пошаманга салды: гүя әлеге дә баягы җәрәхәтенә янә тоз сиптеләр…

      Казанга барып җиткәнче шундый катлаулы кичерешләр белән газапланып килде ул. Үсмер еллары узган, дүрт кыш дәвамында укып белем алган, аерылгач та caгындырып төшләренә кергән калага кайтып килә иде югыйсә. Кырмыскалыдан укырга дип килүче шәкерт булып түгел, бу юлы инде башкаладан – Питерның үзеннән кайтышы. Кесәсендә – мандат, итек кунычында – өр-яңа браунинг.

      VII

      1917 елның 12 июнь көнендә хәрәкәттәге һәм тылдагы һәммә армиягә, гарнизоннарга Казаннан телеграмма юлланыла. Анда Бөтенроссия мөселман хәрбиләренең съезды уздырылу һәм шуңарга делегатлар сайлау зарурлыгы хәбәр ителә.

      Вакытлы хөкүмәтнең хәрби министры Керенскийга да сугыла телеграмма: «Питерга. Хәрби министр А. Ф. Керенскийга. Сезгә түбәндәге үтенеч белән мөрәҗәгать итәбез. Ошбу елның 17 июлендә Казанда Бөтенроссия мөселман хәрбиләре съездга җыела. Урыннарда делегатлар сайлау вә сайланган иптәшләрне Казанга җибәрү эшендә ясалма киртәләр тудырылмасын иде.

      Хөрмәт белән, Хәрби шура рәисе Ильяс Алкин».

      Вакытлы хөкүмәт әлеге үтенечкә җавап биреп торуны кирәк эш санамый. Әмма съездга әзерлек инде тәмамланып килгән көннәрдә Казан Хәрби округы командующие Коровиченкога яшерен телеграмма китереп тоттыралар. Без капчыкта ятмый. Керенскийдан була ул. «Җыелып сүз сөйли торган заман түгел. Мөселман хәрбиләренең сугышканы хәерлерәк. Шуңардан чыгып, андый съезд үткәрергә рөхсәт ителми. Әгәр килүчеләр булса, үзләрен дезертир дип санап кулга алырга һәм хәрби частьларына кайтарырга», – дигән боерык бирә хәрби министр.

      Дәшмәүне ризалык билгесенә санап, съездга меңнән артык делегат менә-менә килә башлар диеп көткән хәрби шуралылар өчен бу хәбәр аяз көнне яшен яшьнәгәндәй була.

      Хәрби министрга икенче телеграмма юлланыла, монысы инде шактый кырыс була:

      «Питерга. Керенскийга. Мөселманнар һәрчак руслар белән кулга-кул тотынышып сугыштылар. Шул бердәмлекнең өзелүе өчен җаваплылык тулысынча хәрби министрга йөкләтелә. Съезд үз вакытында узачак.

      Хәрби шура рәисе Ильяс Алкин».

      Ул арада инде украин хәрбиләренең съезды узган була, финнар да җыелышырга әзерләнеп йөри. Вакытлы хөкүмәтнең, шул рәвешле, мөселманнарга бармак аша каравы хәрбиләр арасында ризасызлык һәм буйсынмау кебек күренешләр генә китереп чыгара.

      Вакыйгалар барышын дикъкать белән күзәтеп торган Казан большевиклары әлеге ризасызлыкны үз максатларында файдаланырга исәпли.

      «Мөселман хәрбиләре, зур һәм оешкан көч. Аларны Вакытлы хөкүмәткә каршы бору өчен – бер очкын чыгару җитә», – дип, куанып сөйли Олькеницкий яшерен киңәшмәләрнең берсендә.

      Карл Грасис та килешә моның белән. Әмма әлеге мәсьәләгә аның үз карашы бар: «Аралары бозылу – яхшы нәрсә, – дип кул чәбәкли ул. – Тик дилбегәнең безнең кулда булуы хәерле. Вакытлы хөкүмәткә нәфрәтләре куандырса, мөселманнарның шулай берләшүе сагайтырга тиеш безне…»

      Байтак бәхәсләрдән соң татар революцион-демократлары да «әлеге съездда