İfşa edilmiş fırıldaqçı. Франц Кафка

danışdığınız hadisə, əslinə qalsa, maraqlı deyil. Belə hadisələri çox görmüşəm, çox eşitmişəm, hətta bəzilərində iştirak da etmişəm. Bu adi bir şeydir. Elə bilirsiniz ki, eyvanda olsam, mən də eyni sualı verə və o cavabı ala bilməzdim? Adi bir haldır!

      Mən belə dedikcə, o çox xoşbəxt görünürdü. Qəşəng geyindiyimi və qalstukumu çox bəyəndiyini söylədi. Dərim də çox zərif imiş! Etiraflar sonradan inkar edildikdə, daha çox aşkarlıq qazanır.

      c) İbadətkarın hekayəti

      Sonra yanımda oturdu, çünki bir az qorxmuşdum, başımı yana əyərək ona yer verdim. Bununla belə onun da utancaq halda oturduğu, mənimlə öz arasında olan kiçik məsafəni qorumağa çalışdığı gözümdən qaçmadı. Çətinliklə danışırdı:

      – Görün, necə günlər keçirirəm! Dünən axşam qonaq getmişdim. Fənərin işığından bir xanıma təzim edib dedim: “Qışa az qaldığını üçün sevinirəm”. Elə bu sözlər ağzımdan çıxmışdı ki, sağ ayağımın dizdən burxulduğunu hiss edib məyus oldum. Diz qapağım da bir az böyümüşdü. Buna görə də, oturdum və cümlələr arasındakı əlaqəni pozmamağa çalışaraq davam etdim: “Qışda insan az əziyyət çəkir, özünü daha sərbəst aparır, dediyi sözlərə görə təşviş keçirmir, elə deyilmi, xanım? Məncə, bu məsələdə haqlıyam”. Bu zaman sağ ayağım daha şiddətlə ağrımağa başlamışdı. Əvvəlcə mənə elə gəldi ki, dizim yerindən çıxıb, sonra diz qapağımı yavaş-yavaş ovxalayaraq, əlimlə sıxıb buraxaraq, ağrını bir az sakitləşdirdim. Bu zaman mənə yazığı gəldiyi üçün yanımda əyləşən qız sakitcə dedi:

      – Yox, siz məni qətiyyən cəlb etmirsiniz, çünki…

      – Dayanın, – məmnun və ümidli halda sözünü kəsdim, – xanım, mənimlə söhbət etmək üçün heç beşcə dəqiqə də vaxt sərf etməyəcəksiz, həm də xahiş edirəm, yeyə-yeyə danışın.

      Əlimi uzadıb, bürünc bir mələyin yuxarı qaldırdığı meyvə qabından bir salxım üzüm götürdüm, salxımı bir az əlimdə tutub göy naxışlı boşqaba qoydum və incə bir hərəkətlə qıza verdim.

      – Siz məni qətiyyən cəlb etmirsiniz, – o dedi, – danışdıqlarınızın hamısı darıxdırıcı və anlaşılmaz şeylərdir, üstəlik doğru da deyil. Məncə, cənab, – mənə nə üçün “xanım” dediyinizi bilmirəm, – məncə, həqiqət sizə çox ağır gəldiyi üçün ondan qaçırsınız.

      İlahi, sevincimdən az qala atılıb-düşəcəkdim!

      – Bəli, xanım, bəli, – az qala qışqıraraq dedim, – nə qədər haqlısınız! Xanım, insan gözləmədiyi halda birdən-birə başa düşüldüyünü gördükdə, bilirsiniz, nə qədər sevinir!

      – Bəli, həqiqət sizin üçün çox ağır və yorucudur, cənab, bir halınıza baxın, görün nə gündəsiniz! Elə bil, başdan ayağa papiros kağızından eşilibsiniz, sarı papiros kağızından; siluetdən fərqiniz yoxdur, yerisəniz xışıldayacaqsınız. Buna görə də sizin davranışınız, ya da düşüncəniz məni maraqlandırmır; axı, otaqda yelçəkənin qarşısında dayansanız, o saat əyilib-büküləcəksiniz.

      – Bunu anlamıram. Bax, burada, bu otaqda müxtəlif insanlar var. Onlar qollarını qaldırıb stulların arxasına qoyur, ya da pianoya söykənir, ya da qədəhi yavaş-yavaş dodaqlarına aparır, yaxud çəkinə-çəkinə qonşu otağa keçir və qaranlıqda sağ çiyinlərini bir şkafa çırpıb əzdikdən sonra açıq pəncərə qarşısında dərindən nəfəs alaraq düşünürlər: “Bax, o axşam ulduzu Veneradır. Mənsə burada qonaqların arasındayam. Əgər burada bir əlaqə varsa, mən bunu anlamıram. Hətta burada bir əlaqə olub-olmadığını da bilmirəm”. Və baxın, xanım, tərəddüd içində olduqları üçün belə qətiyyətsiz, hətta gülünc davranan bu insanlar arasında özü haqqında aydın bir fikir eşitməyə layiq olan yalnız mənəm sanki. Bu sözlər xoşagəlimli olsun deyə, siz onları zarafatla deyirsiniz; necə ki, tamamilə yanmış bir evdən ən azı əsas divarlar sağ qalırsa, siz də istəyirsiniz ki, söylədiyiniz sözlərdən nə isə yadda qalsın. Baxışlar burada heç bir maneə ilə qarşılaşmır, böyük pəncərə boşluqlarından gündüzlər göy üzündə buludlar, gecələr isə ulduzlar görünür. Buna təşəkkür üçün sizə xəbər verim ki, gün gələcək, yaşamaq istəyən bütün insanlar mənim kimi görünəcək; siz dediyiniz kimi, sarı papiros kağızından eşilmiş siluetlərə bənzəyəcək və yeriyəndə xışıldayacaqlar. İndikindən fərqli olmayacaqlar, amma dediyim kimi görünəcəklər. Hətta siz də əzizim…

      Birdən gördüm ki, qız mənim yanımda oturmayıb. Yəqin, dediyi son sözlərdən sonra çıxıb getmişdi, çünki indi məndən xeyli uzaqda bir pəncərənin qarşısında dayanmışdı; ağ və hündür yaxalıqlı üç gənc onu əhatəyə alıb gülə-gülə nə isə danışırdı.

      Sonra məmnuniyyətlə bir qədəh şərab içib, pianoçuya yaxınlaşdım. O təklikdə oturub, başını yırğalaya-yırğalaya qəmli bir musiqi çalırdı. Qorxmasın deyə, ehtiyatla qulağına tərəf əyilib, musiqinin ahənginə uyaraq sakitcə dedim:

      – Lütf edin, möhtərəm ağa, icazə verin, mən də bir az çalım, axı xoşbəxt olmaq istəyirəm.

      Sözlərimə qulaq asmadığı üçün bir müddət nə edəcəyimi bilmədən çaşqın halda dayandım; sonra utancaqlığıma qalib gələrək, bir-bir qonaqların yanına gedib bilaixtiyar dedim:

      – Bu gün mən piano çalacağam. Bəli.

      Deyəsən, hamı bilirdi ki, piano çalmağı bacarmıram, amma söhbətlərinin bu cür xoşluqla kəsilməsinə görə nəzakətlə gülümsəyirdilər. Lakin pianoçuya ucadan səsləndikdə bütün diqqətləri mənə yönəldi:

      – Lütf edin, möhtərəm ağa, icazə verin, mən də bir az çalım, axı xoşbəxt olmaq istəyirəm. Bu mənə zəfər qazandıracaq.

      Pianoçu məni dinləsə də, oturduğu qəhvəyi rəngli skamyadan qalxmadı, üstəlik deyəsən məni anlamamışdı; köks ötürüb uzun barmaqlarıyla üzünü örtdü.

      Ona yazığım gəldi və könlünü alıb, piano çalmağa davam etməsini demək istəyirdim ki, evin xanımı bir dəstə qonaqla bizə yaxınlaşdı.

      – Bu gülməli fikirdir, – dedilər və sanki ağlasığmaz bir iş görmək istəyirmişəm kimi bərkdən güldülər.

      Qız da yaxına gəldi və mənə istehza ilə baxıb dedi:

      – Xanım, qoyun çalsın. Bəlkə bizi əyləndirmək istəyir. Əslində bu tərifəlayiq hərəkətdir. Xahiş edirəm, xanım.

      Bunu hamı bəyəndi; bərkdən sevindilər, çünki onlar da mənim kimi bu sözlərin istehza ilə deyildiyini düşünürdülər. Yalnız pianoçunun səsi çıxmırdı; o başını aşağı əymişdi və sol əlinin şəhadət barmağını, qumların üstündə nə isə cızırmış kimi, oturduğu skamyanın üstündə gəzdirirdi. Titrəməyə başlamışdım və bunu biruzə verməmək üçün əllərimi şalvarımın ciblərinə soxdum. Aydın danışa bilmirdim, bütün sifətim ağlamağa hazır vəziyyətdə idi. Buna görə də sözlərimi elə seçməliydim ki, ağlamaq istəyirmişəm fikri məni dinləyənlərə gülünc görünsün.

      – Xanım, – dedim, – mən indi pianoda çalmalıyam, çünki…

      Səbəbini