İfşa edilmiş fırıldaqçı. Франц Кафка

mənə yalnız üzüm gilələrini qoparmaq qalmışdı, amma qız gözlərimin düz içinə baxırdı.

      Mənimlə belə yaxşı davrandıqları üçün yenidən pianoya tərəf yönəlmək istəyərkən, əlbir olub mənə olmağa çalışdıqda, şübhəsiz ki, təəccübləndim.

      – Yetər, bu qədər bəsdir, – bu vaxta qədər görmədiyim ev sahibi dedi. Sonra dərhal otaqdan çıxıb, qəribə bir silindr papaq və qəhvəyi rəngli güllü paltoyla geri qayıtdı. – Alın paltarlarınızı!

      Doğrudur, bunlar mənim paltarlarım deyildi, amma onu yenidən zəhmətə salmaq istəmədim. Ev sahibi paltonu mənə özü geyindirdi; palto düz əynimə idi, arıq bədənimə kip oturmuşdu. Gülərüz bir qadın əyilib paltomun düymələrini bir-bir bağladı.

      – Salamat qalın, – ev sahibəsi dedi, – tez-tez gəlin, çox ara verməyin. Bilirsiniz, həmişə gözümüzün üstündə yeriniz var.

      Bu zaman orada olanların hamısı təzim etdi, sanki belə lazım idi. Mən də əyilib təzim etmək istədim, amma palto çox dar olduğu üçün bacarmadım. Buna görə də papağımı götürüb, yəqin ki, çox yöndəmsiz halda qapıdan çıxdım.

      Lakin ürkək addımlarla qapıdan çıxar-çıxmaz Ayı və ulduzlarıyla, böyük qübbəli göy üzü, bələdiyyə sarayi, Məryəm sütunu və kilsəsiylə Dəyirmi meydan bir anda üstümə çökdü.

      Sakitcə kölgədən kənara çəkilib, ay işığına çıxdım; paltomun düymələrini açıb, isindim; sonra əlimi qaldırıb gecənin uğultusunu susdurdum və düşünməyə başladım.

      “Nə üçün elə görünməyə çalışırsınız ki, guya həqiqətən varsınız? Məni inandırmaq istəyirsiniz ki, yaşıl səki üzərində gülünc vəziyyət dayanmış mən əslində mövcud deyiləm? Amma sənin həqiqətən mövcud olduğun dövrlər çoxdan arxada qalıb, ey səma; Dəyirmi meydan, sənsə heç vaxt həqiqətdə var olmayıbsan.

      Doğrudur, sizin hələ də mənim üzərimdə üstünlüyünüz var, amma yalnız sizi rahat buraxdığım zaman.

      Ay, Allaha şükür ki, sən artıq ay deyilsən, amma bir vaxtlar ay dedikləri üçün səni ay adlandırmağım, bəlkə də mənim tərəfimdən diqqətsizlikdir. Sənə “qəribə rəngli kağız fənər” dedikdə niyə əvvəlki kimi lovğalanmırsan? “Məryəm Ana sütunu” desəm, nə üçün geri çəkilirsən? Ey Məryəm Ana sütunu, sənə isə “sarı işıq saçan Ay” dedikdə niyə əvvəlki təhdidkar duruşunda əsər-əlamət də qalmır?

      Mənə elə gəlir ki, sizin haqqınızda düşünmək xeyrinizə deyil, çünki cəsarət və sağlamlığınızı itirirsiniz.

      İlahi, düşünən adam sərxoşdan dərs alsaydı, bu nə faydalı olardı!

      Niyə hər yan səssizliyə qərq olub, görəsən? Yəqin, külək dayanıb. Və çox vaxt sanki kiçik təkərlər üzərində meydanda oyan-buyana gedən daxmalar indi yerə mıxlanmış kimi səssiz-səmirsiz dayanıb… Başqa vaxt onları yerdən ayırdan incə və qara xətt indi qətiyyən seçilmir”.

      Bunları ağlımdan keçirmişdim ki, qaçmağa başladım. Maneə ilə qarşılaşmadan böyük meydanın ətrafına üç dəfə dolandım və heç bir sərxoşa rast gəlmədiyim üçün sürətimi azaltmadan və yorğunluq hiss etmədən Karl küçəsinə sarı götürüldüm. Çox vaxt məndən qısa olan kölgəm sanki evlərlə səki arasındakı çuxurla irəliləyirək, divar boyunca mənimlə yanaşı qaçdı.

      Yanğınsöndürmə idarəsinin yanından keçərkən, kiçik meydan tərəfdən bir səs eşitdim, o yana döndükdə fəvvarə barmaqlığının qarşısında bir sərxoşun dayandığını gördüm; qollarını yana açıb, taxta başmaqlı ayaqlarını yerə vururdu.

      Nəfəsimi dərmək üçün bir az dayandım, sonra ona yaxınlaşıb silindr papağımı çıxardım və özümü təqdim etdim:

      – Axşamınız xeyir, alicənab ağam, mənim iyirmi üç yaşım var, amma hələ adım yoxdur. Siz isə heyrətli, hətta melodik bir adla, şübhəsiz ki, o böyük şəhər Parisdən gəlirsiniz. Sizdən Fransanın əxlaqsız sarayının qoxusu gəlir. Siz yəqin ki, paltarlarının ətəkləri pillələrin üstünə yayılan və bir ucu da bağçadakı qumların üstünə sərilən, amma özləri çoxdan hündür və açıq heyvanda dayanmış, incə belləri ilə dönüb lovğa-lovğa arxaya baxan o möhtəşəm xanımları öz gözlərinizlə görübsünüz, elə deyilmi; boz rəngli dar frak və ağ şalvar geymiş nökərlər nizamla basdırılmış uzun dirəklərə çıxır, ayaqlarını dirəklərə dolayıb bellərini arxaya ya da yana əyirlər ki, yoğun kəndirlərlə nəhəng və boz pərdələri yerdən qaldırıb yuxarıya çəksinlər, çünki möhtəşəm xanım dumanlı bir səhər arzu etmişdir.

      O gəyirdiyi üçün demək olar ki, qorxa-qorxa soruşdum:

      – Ağam, doğrudanmı, o bizim Parisdən buraya gəlibsiniz? Doğrudanmı, o fırtınalı Parisdən, romantik xəyallar qasırğasından buraya gəlibsiniz?

      O yenə gəyirdikdə sıxıla-sıxıla dedim:

      – Bilirəm, sizə rast gəlmək mənim üçün böyük şərəfdir.

      Paltomun düymələrini tələsə-tələsə bağlayaraq, hərarətlə, amma çəkinə-çəkinə davam etdim:

      – Bilirəm, məni cavaba layiq görmürsünüz, amma bu gün bunları sizdən soruşmasaydım, daim qəmgin bir həyat yaşayacaqdım. Qəşəng geyimli ağam, xahiş edirəm deyin, bu danışılanlar doğrudurmu? Sadəcə bər-bəzəkli geyimlərdən ibarət adamlar varmı Parisdə? Sonra küçə qapısından başqa qapıları olmayan evlər varmı? Doğrudanmı, yay günlərində şəhərin səması açıq mavi rəngdə olur və hamısı ürək formasında olan ağ və sıx buludlarla bəzənir? Bəs, içərisində ağaclardan başqa bir şey olmayan və ziyarətçilərlə dolub-daşan bir muzey varmı orada? Doğrudanmı, bu ağaclara vurulmuş lövhələrdə ən məşhur qəhrəmanlar, cinayətkarlar və sevgililərin adları yazılıb? Hə, bir də bu xəbərlər! Açıq-aşkar yalan olan bu xəbərlər! Doğrudanmı, Parisin küçələri qəfildən bir neçə küçəyə ayrılır və bu küçələr səs-küylüdür, hə? Hər şey həmişə öz qaydasında getməz ki, axı bu mümkün deyil! Bəzən bədbəxt bir hadisə olur və səki daşlarına xəfifcə toxunan iri paytaxt addımlarıyla qonşu küçələrdən axışan insanlar bir yerə toplanır; hamısı maraq içindədir, amma məyus olmaqdan da qorxurlar. Tez-tez nəfəs alır və kiçik başlarını irəli uzadırlar. Amma bir-biriləri ilə toqquşduqda baş əyib, üzr istəyirlər. “Çox təəssüf edirəm… bilmədən oldu… basabasdır, bağışlayın, xahiş edirəm… mənim təqsirimdən oldu… boynuma alıram. Mənim adım… adım Jerom Faroşdur, Ryu de Kaboten küçəsində dükanım var… icazə versəniz, sizi sabah günorta yeməyinə dəvət etmək istəyirəm… arvadım da çox sevinər”. Bax, beləcə dayanıb danışırlar; küçə uğultu içindədir, bacalardan çıxan tüstü isə evlərin arasına çökür. Yəqin ki, belədir. Bəs, ola bilərmi ki, zadəganlar məhəlləsinin adamla dolu bulvarında birdən iki araba dayansın; ciddi görkəmli nökərlər qapıları açsınlar? Səkkiz cins qurdbasan it arabalardan aşağı tullanıb, hürə-hürə səki ilə qaçsın? Və sonra da deyilsin ki, bunlar Parisin lovğa, qiyafələrini dəyişmiş ədabaz gəncləridir?

      Gözlərini yummuşdu. Mən susduqda, əllərini ağzına soxub alt çənəsini dartmağa başladı. Paltarı başdan-ayağa kir içindəydi. Bəlkə də, pivəxanadan qovmuşdular