Hər tərəf yaşıl idi. Энн-Луиз Лэмберт

vacib idi, çünki ağzından iyrənc iyi gəlirdi. Ağzında çox diş qalmamışdı, amma Elof haradasa gənc olanda necə göründüyünü bilirdi. Saçları uzun və ağ idi, səhərlər onları bir-birinə bağlayır, müxtəlif düyünləri yaxşı bilirdi. O, Helsinkidəki von Troilarsda xidmət etmişdir.

      “Böyük bir mərtəbə idi, bunu görməli idin. Hər tərəfdən pəncərələr. O, Aleksandrsqatanda, demək olar ki, kilsə ilə üzbəüz idi.

      Və belə bir kilsə, o, cənnətə qədər çatdı! Və bütün dünya naxışlarında parçalar olan yumşaq stullar. Ola bilsin ki, həyatınızda nə vaxtsa Helsinkiyə gedəcəksiniz. Amma sən o qədər balacasan və o qədər acınacaqlısan ki, görək Kurkbunə də çata bilərsənmi?

      "Əlbəttə, mən Helsinkiyə gedəcəm!"

      Elof iddiasını necə təqdim edəcəyini bilmirdi.

      "Qamb-Hanes haradadır?"

      – Mənə bir şey de, Liza-Qreta, Helsinkidə qulluqçusu ilə orada baş verənləri danış?

      "Ah, kabuslar gecələr gəlir."

      "Onlar nə edir."

      "Yaxşı, həyat həyat kimidir, hər dəfə o qədər də gözəl deyil."

      Lisa-Qreta gənc olanda iş axtarmaq üçün Helsinkiyə qədər getmişdi. O, hər dəfə ona fürsət veriləndə 500 kilometrə yaxın məsafəni qət etdiyini, aclığını, pis ayaqqabılarını, anbarlarda yatarkən hər gecənin nə gətirəcəyi qorxusunu danışdı. Yağış. Bəli, lənət olsun o yay nə yağış yağdı. Amma ona elə gəlirdi ki, o, zəhmətkeşdir, dərhal işə düzəldi. O qədər də imkanlı olmayan bir ailə ilə qalırdı, lakin qısa müddətdən sonra ailə köçdü və Lisa-Qreta qocalana qədər fon Troil ailəsi ilə birlikdə işlədi. Onların qəribə bir xidmətçi kolleksiyası var idi. Ən qəribəsi Liza-Qretanın otaq yoldaşı idi: Porvoodan olan Fina. Fina qablara, onların düzgün yerdə və düzgün qaydada olması və qapaqların ölçü sırasına görə qoyulması ilə məşğul idi. İştirak edən digərləri üçün Finanın bunu necə istədiyini başa düşmək tamamilə mümkün deyildi. Ancaq Fina ən kiçik səhvə görə qapaq və ya qazan qoyan hər kəsi danlayırdı. Mətbəx tərəfindəki atmosfer Finanın davranışına görə dəhşətli idi və daha da pisləşdi. Nəhayət, qazanlar çatmadı, həm də boşqablar, bıçaqlar, çiçəklər və insanlar, hər şey və hər kəs Finanın dünyasında yanıldı. İş o qədər getdi ki, Liza-Qreta ayağa qalxdıqdan sonra özünü otağa bağladı və bütün günü çölə çıxmaqdan imtina etdi. Liza-Qreta və digər mətbəx işçiləri ev sahibi ilə danışmalı olduqlarını başa düşdülər, amma eyni zamanda Finaya yazıqları da gəlirdi, o, yetim idi və şəhərdə tək qalırdı.

      Lakin bir səhər Liza-Qreta səhər işlərini görəndən və xanım fon Troil üçün səhər kofesi gətirəndən sonra Finada nəyinsə səhv olduğunu hiss etdi. Liza-Qreta onun oyaq olduğunu hiss etsə də, o, bütün gecə yatağında tamamilə hərəkətsiz uzanmışdı. Liza-Qreta ayağa qalxıb-qalxmayacağını soruşduqda, o, ümumiyyətlə, heç nə cavab verməmişdi.

      Qızın otağına gələndə qapı içəridən bağlı idi. Lisa-Qreta əvvəlcə qapını döydü.

      "Yaxşı, qapını aç!"

      Liza-Qreta ev sahibinin qapısını döyərək vəziyyəti izah etdi. Liza-Qretaya qapını itələməyə kömək etdilər və xidmətçi otağında qarşılaşdıqları mənzərə Lisa-Qretanın bütün həyatını təqib etdi.

      Hər yerdə qan var idi, Fina arteriyasını kəsmişdi və qan sızmış, axmış, bütün bucaqlara, bütün çatlara və bucaqlara axışmışdı, qan hər yerdə idi.

      “Həyatım boyu ancaq qan haqqında düşünmüşəm ki, canlı insanda bu qədər qan haradandır.

      "Atanın qanı qaradır" dedi Elof.

      "Qan qırmızıdan qırmızıdır." Liza-Qreta boğazını təmizlədi, amma tüpürməyi unutdu. "Mənimlə nəsə şiniz var idi?"

      “İvar üçün çörək istəyəcəkdim. Ya da un, özüm bişirə bilərəm.

      “İnsanda nə qədər qan olduğunu təsəvvür etmək mümkün deyil ki,” – Liza-Qreta bildirdi.

      İndi Rubenin otağından heç nə eşidilmirdi. Elof uzun müddətdir ki, qapının kənarında dayanıb dinləyirdi. O, dərsdən evə gəlmişdi, ocağı söndürmüşdü, nə yeyəcəyini bilmirdi. Ümid edirdi ki, Liza-Qreta İvara nəsə verib, o qədər balaca idi, elə bil anaları öləndən sonra heç böyüməmişdi. O, həmyaşıd qonşu oğlandan xeyli kiçik idi.

      Bütün böyük ev susmuşdu. Son həftələrdə evin bütün səslərini əbədi öskürək bürümüşdü. Gecə-gündüz, gecə-gündüz ataları öskürür, öskürürdü. Bütün digərlərini əvəz edən bir səsə çevrilmişdi. Elof nə küləyin, nə kündələrin tıqqıltısını, nə də sobada yanan odunun səsini eşidirdi.

      O, atasının yanına getməyə cəsarət edərmi? İvar kottecə girdi, giriş qapısını çırpdı, amma kifayət qədər sərt olmadı. Soyuq payız havası sulu bağçaya tökülürdü.

      "Qapını bağlayın" deyə Elof qışqırdı və İvarın boynundan tutdu. “Qapını bağla, yoxsa heyvanlar gəlib səni aparacaqlar!” İvar qorxmuş görünürdü, nə düşünəcəyini bilmirdi. Tez dönüb qapını bağlamaq üçün qaçdı. Elof dərhal peşman oldu. Niyə o, həmişə İvara qarşı belə pis davranmalıdır?

      İvar tamamilə ağlamağa hazır görünürdü, sanki yıxılacaqmış kimi.

      "Mən bayaq dedim, görürsən, elə dedim." Elof özünü və İvarı sakitləşdirməyə cəhd etdi.

      "Ata" dedi İvar. O, sözü ucadan və aydın şəkildə söylədi. "Kağız karton?"

      Elof və İvar birdən bir-birinin gözlərinin içinə baxdılar. Elof İvarın gözlərində fərqli bir şeyə baxdı, gözlərinin içində çox yaşlı görünürdü. Bəlkə də indi baş vermişdi, atalarının onlara dediyi baş verəcək.

      Elof tərəddüd etdi. Yaşlı birini çağırmalı deyilmi? Zamanında çoxlu ölü görən Qamb-Hanes, bəlkə də Rubenin yanına gəlməli idi. Amma Elof dəqiq bilmirdi, bəlkə Ruben hələ də sağ idi? Öskürməsə də? Ancaq döş şəkəri fikri Elofu başqa düşüncələrə cəlb etdi. Döş şəkərini itirmək istəmirdi. Qamb-Hanes bunu başa düşməzdi. Döş şəkəri onun və İvarın idi.

      Yavaş-yavaş Elof qapını itələdi. Rubenin otağında sakitlik hökm sürürdü. Gördülər ki, ata çarpayıda uzanıb, bütün bədəni görünür, yorğanı atıb, elə bil ayağa qalxacaq. Amma o, ölmüşdü, bütün varlığı üzə çıxdı ki, artıq onda həyat yoxdur. Üzündə sual ifadəsi ilə ölmüşdü. Oğlanlar ona baxdılar.

      "Ölü?" İvar dedi.

      "Ölü" dedi Elof.

      Uzun müddət susdular, nə edəcəklərini bilmədilər.

      “Atamın döş şəkəri haqqında mənə dediklərini xatırlayırsan. Sən xatırlayırsan?"

      İvar gözlərini iri açaraq başını tərpətdi. "İndi onu götürüb yemək vaxtıdır."

      Elof mətbəxdən tabureni götürüb şkafın yanına qoydu. Taburenin üstünə qalxdı, amma şkaf çox hündür idi, ayaq barmaqlarının üstündə dayanıb əlindən gələni uzatsa da, çatmırdı.

      – İvar, gəl bura,