Hekayələr. Эрнест Сетон-Томпсон

“Tüfəngi mənə ver!” – və lüləsindən yapışdı, mən isə tüfəngin lüləsini yuxarı yönəltdim deyə güllə qeyri-iradi açıldı.

      İlxı diksindi. Qara mustanq kişnəyib fınxırdı və çaparaq ilxının ətrafına dolanmağa başladı. Madyanların hamısı bir-birinə sıxıldı və çaparaq başçılarının dalınca düşdü. Yerdən qalxan toz dumanı atları görünməz etdi.

      Ayğır dəstənin gah bu, gah da digər tərəfində çapırdı. Hər madyana ayrılıqda göz qoyurdu. Mustanq atları lap uzaqlara apardı.

      İlxı tamam yox olana kimi gözümü onlardan çəkmədim və söyləyim ki, deyəsən, ayğır yorğasına bir dəfə də haram qatmadı.

      Cek, təbii ki, mənim ünvanıma atdığı sərt sözlərdə xəsislik etmədi, mən isə bu qara ayğırın gözəlliyi və gücü barədə sevinc içində düşünürdüm. Yox, qaçırdığı madyanlara görə mən onun atlaz dərisini korlaya bilməzdim!

3

      Vəhşi atları tutmaq üçün bir neçə üsul mövcuddur. Həmin üsullardan biri bundan ibarətdir ki, gərək gülləni elə atasan, heyvanın peysərini yalayıb keçərək onu bir anlıq huşdan etsin və həmin dəqiqə kəməndi tez boynuna salasan. Bu üsula “atı əzmək” deyirlər.

      – Hə, hə! Bunu etmək istəyən adamların öz boynunu sındırmasının, azı, yüz dəfə şahidi olmuşam, amma bir dənə də mustanq görməmişəm ki, belə üsulla əzilsin, – Vəhşi Co kinayə ilə deyirdi.

      Hərdən şərait imkan verirsə, ilxını bəndə salırlar. Əlində yaxşı atlar olsa, bəzən ilxıya çatmaq da mümkündür, amma ən sadə üsul, ilk baxışdan nə qədər qəribə görünsə də, mustanqı əldən salmaqdır, yəni yorulanadək qovmaq.

      Yorğa qaçışını bircə dəfə də dördnala yürüşə dəyişməmiş məşhur mustanqın şöhrəti getdikcə genişlənirdi. Onun özü, sürəti, addımını atması və inkişaf etmiş duyuqluğundan ən ağlasığmaz əhvalatlar danışırdılar. Üçbucaq rançosundan olan qoca Montqomeri Uelsin Uleytondakı yeməkxanasına gələrək şahidlərin yanında deyəndə ki qıfıllı furqona salınmış bu mustanqa görə min dollar verməyə hazırdır, on nəfərədək cavan çoban iş müqavilələrinin vaxtı bitən təki bəxtlərini sınamaq arzusu ilə alışıb-yandı.

      Vəhşi Co onların hamısını qabaqlamaq qərarına gəldi. Daha vaxt itirmək olmazdı. Hərçənd ki hələ xidmət müddəti başa çatmamışdı, o, bütün gecəni ova hazırlıqda keçirdi.

      Dostlarından bir qədər borc götürüb iyirmi yaxşı minik atından, mətbəx furqonundan və üç nəfər – özü, yoldaşı Çarli və aşpaz – üçün ikihəftəlik ərzaq ehtiyatı da daxil olmaqla ekspedisiya təşkil etdi.

      Hazırlığı başa çatdırıb Kleytonu bu yorğa, ecazkar mustanqı əldən salmaq əzmi ilə tərk etdi. Artıq səfərinin üçüncü günü Antilop bulağına çatdı və günortaya yaxın olduğundan qara mustanqın bütün dəstəsi ilə bir yerdə su içməyə enməsi onu təəccübləndirmədi.

      Co gizləndi və atların hamısı sudan içib doyana kimi özünü büruzə vermədi, çünki susuzluq hiss edən heyvanın içdiyi sudan ağırlaşmış heyvana nisbətən daha yaxşı qaçdığını gözəl bilirdi.

      Bundan sonra Co pusqudan çıxaraq sakitcə irəlilədi. Mustanq həyəcan siqnalını onun ilxıya çatmasına təxminən yarım mil qalmış verdi və o dəqiqə də dəstəsini cənub-şərq tərəfdəki meşəliyə apardı. Co da atını ilxının dalınca çapdı və onları yenidən görən kimi geri qayıdıb həm də arabaçılıq edən aşpaza tapşırdı ki, cənuba, Alamozo Arroyo çayına tərəf yollansın. Özü isə yenə də cənub-şərqə, mustanqın dalınca getdi.

      İki mil gedəndən sonra yenidən yorğanı gördü. Atını addım-addım sürüb ilxıya o qədər yaxınlaşdı ki, atlar qorxub cənuba tərəf qaçdılar. Lakin Co kəsə yolla getdi və bir saatdan sonra təzədən ilxını gördü. Ehtiyatla atlara yaxınlaşdı və hər şey yenidən təkrar olundu: yenidən həyəcan və qaçış. Bütün gün belə keçdi.

      Mustanqlar dövrə vura-vura cənuba tərəf hərəkət edirdilər və artıq günəş üfüqə enəndə ilxı yenə də Alamozo Arroyo çayının yaxınlığında idi, elə Co da buna ümid bəsləyirdi. Mustanqlar yenə də əlinin altında idi və Co onları bir də qorxudub furqonun yanına döndü. Həmin vaxta kimi yaxşıca dincələn yoldaşı təqibi başqa atla davam etdirdi.

      Şam yeməyindən sonra furqon, əvvəlcədən qərarlaşdırdıqları kimi, Alamozonun üst keçidinə tərəf hərəkət etdi və Co orada gecələməyə qaldı.

      Həmin vaxt isə Çarli ilxının dalınca gedirdi. Artıq vəhşi atlar təqib başlayanda olan kimi sürətlə qaçmırdılar, çünki onların dalınca düşmüş atlı hücuma keçmək istədiyini heç büruzə vermirdi və heyvanlar yavaş-yavaş onun yaxınlıqda olmasına öyrəşməyə başladılar. İlxını alaqaranlıqda tapmaq daha asan idi, çünki dəstədəki madyanların birinin rəngi başqalarından xeyli açıq idi, aydın seçilirdi. Təzə çıxmış ay da ilxını təqib etməkdə bir kömək idi və Çarli öz atının duyğusuna əminliklə cilovu buraxdı və heyvan açıqrəngli madyanın bir kabus kimi seçildiyi ilxının dalınca çaparaq getdi. Nəhayət ki, ətrafdakı hər şey gecənin zülmətində qərq oldu. Onda Çarli də atdan endi, yəhərini çıxarıb onu otlamağa buraxdı, özü isə yorğanına bürünərək tezliklə yuxuya getdi.

      Dan yeri söküləndə Çarli də artıq ayaqda idi və həmin açıqrəngli madyanın köməyi ilə ilxını tez tapdı; aralarında heç yarım mil də məsafə yoxuydu. Onu görən kimi yorğa ucadan kişnədi və ilxı qaçmağa başladı.

      Lakin elə ilk təpədə atlar ayaq saxladılar ki, onları belə israrla təqib edənin kimliyinə baxsınlar. Bir dəqiqədən sonra mustanq artıq özünə lazım olan hər şeyi öyrəndiyini düşünərək yalını yelə verdi və özünün yorulmaz, nizamlı yorğası ilə qara meteor kimi irəli cumub bütün ilxını dalınca apardı.

      Atlar qərbə tərəf çöndülər və həmin oyunun – qaçış, təqib, görüş və yenə də qaçış – bir neçə təkrarından sonra günortaya yaxın qədim hindu qülləsinə çatdılar. Co ilxını orada gözləyirdi. Çarli yüksəklərə qalxan nazik tüstüdən bildi ki, yolunu gözləyən var və elə həmin dəqiqə günəş şüalarını əks edən cib aynası ilə cavab siqnalı verdi. Co at belinə qalxıb təqibə başladı, Çarli isə yemək, dincəlmək üçün oturdu.

      Bütün ertəsi gün Co mustanqları tən ortasında furqon hərəkət edən böyük bir çevrə ətrafında saxlamağa çalışaraq qovurdu. Gün batana yaxın o artıq Çarlinin təzə at və yeməklə gözlədiyi keçidə yaxınlaşdı. Co təqibi bütün axşam, hətta gecənin bir qismi də davam etdirdi. Vəhşi ilxı, görünür ki, tanımadığı, amma onlara ziyansız gələn adamlara alışırdı. Bundan başqa, yorğunluq da özünü göstərirdi. İlxı artıq yaxşı, sulu otlu çöllərdə deyildi, təqibçilərin atları isə yulaf yeyirdi. Daimi əsəb gərginliyi də özünü büruzə verirdi. Bu gərginlik vəhşi atların iştahasını küsdürür, yanğısını isə artırırdı. Təqibçilər atların tez-tez, uzun-uzadı su içməsinə imkan verirdilər. Bolluca su içmiş at isə çətin qaçır: onun ayaqları sanki ağaca dönür, nəfəsi təngiyir. Elə buna görə də Co öz atına, demək olar ki, su vermirdi. Nəhayət ki, gecələmək üçün dayananda nə özü, nə də atı yorulmuşdu.

      Dan