Krzyżacy. Henryk Sienkiewicz

nie mógł. Jeszcześmy ich nabili i nałapali niemało. Ja sam pięciu ułowiłem, których z sobą do Zgorzelic prowadzę. Obaczycie po dniu, jakie mają psie mordy.

      – W Krakowie powiadali, że i na Królestwo może przyjść wojna.

      – Albo to Edyga głupi. Wiedział ci on dobrze, jakie u nas rycerstwo, a i to też, że najwięksi rycerze ostali doma, bo królowa nierada była, że Witold na swoją rękę wojny wszczyna. Ej, chytry on jest – stary Edyga! Zaraz pomiarkował u Tawani⁷⁵⁴, że kniaź w siłę rośnie, i poszedł sobie precz, hen, za dziewiątą ziemię!…

      – A wyście wrócili?

      – A wróciłem. Już tam nie ma co robić. I w Krakowie dowiedziałem się o was, żeście mało co przede mną wyjechali.

      – To dlatego wiedzieliście, że to my?

      – Wiedziałem, że to wy, bom się wszędzie o was na popasach pytał.

      Tu zwrócił się do Zbyszka:

      – Hej, mój Boże, to ja cię małego ostatni raz widział, teraz zasie choć i po ciemku miarkuję, żeś chłop jak tur. A zaraz gotów był z kuszy dziać!… Widać, że na wojnie bywałeś.

      – Mnie od małości wojna chowała. Niech stryjko powie, czyli mi doświadczenia brak.

      – Nie potrzebuje mi stryjko nic mówić. Widziałem w Krakowie pana z Taczewa, który mi o tobie rozpowiadał… Ale pono ów Mazur nie chce ci dziewki dać, a ja bym ta nie był taki zawzięty, boś mi się udał… Zapomnisz ty o tamtej, jeno zobaczysz moją Jagienkę. To ci rzepa!…

      – A nieprawda! Nie zapomnę, choćbym i dziesięć takich jak wasza Jagna obaczył.

      – Za nią pójdą Moczydoły, gdzie jest młyn. Było też na łęgach⁷⁵⁵, jakem wyjeżdżał, dziesięć świerzop dobrych ze źrebięty… Niejeden mi się jeszcze o Jagnę pokłoni – nie bój się!

      Zbyszko chciał odpowiedzieć: „Ale nie ja!” – lecz Zych ze Zgorzelic począł sobie znów pośpiewywać:

      Ja wam się do kolan nagnę,

      A wy za to dajcie Jagnę,

      Bogdaj was!

      – Wam zawsze wesołość i śpiewanie w głowie – zauważył Maćko.

      – Ba, a cóż błogosławione dusze w niebie robią?

      – Śpiewają.

      – No, to widzicie! A potępione płaczą. Wolę ja iść do śpiewających niż do płaczących. Święty Pieter też powie tak: „Trzeba go puścić do raju, bo inaczej będzie jucha⁷⁵⁶ i w piekle śpiewała, a to nie przystoi”. Patrzcie – świta już.

      I rzeczywiście czynił się dzień. Po chwili wyjechali na szeroką polanę, na której było już wcale widno. Na jeziorku zajmującym większą część polany jacyś ludzie łapali ryby, ale na widok zbrojnych mężów porzucili niewód⁷⁵⁷ i wypadłszy z wody, pochwycili co prędzej za osęki⁷⁵⁸, za drągi i stanęli w groźnej postawie, gotowi do bitki.

      – Wzięli nas za zbójów – rzekł śmiejąc się Zych. – Hej, rybitwy⁷⁵⁹! a czyiście wy?

      Tamci stali jeszcze czas jakiś w milczeniu, spoglądając nieufnie, na koniec jednak starszy między nimi, rozpoznawszy rycerzy, odrzekł:

      – Księdza opata z Tulczy.

      – Naszego krewniaka – rzekł Maćko – który Bogdaniec w zastawie trzyma. To muszą być jego bory, ale chyba niedawno je kupił.

      – Bogać kupił – odpowiedział Zych. – Wojował on o nie z Wilkiem z Brzozowej i widać wywojował. Mieli się nawet rok temu potykać konno na kopie i na długie miecze o całą tę stronę⁷⁶⁰, ale nie wiem, jako się skończyło, bom był wyjechał.

      – No, my swojaki – rzekł Maćko – z nami się nie będzie darł, a może jeszcze co z zastawu odpuści.

      – Może. Z nim byle po dobrej woli, to jeszcze ze swego dołoży. Rycerski to opat, któremu nie nowina hełmem głowę nakryć. A przy tym pobożny i bardzo pięknie odprawia nabożeństwo. Musicie przecie pamiętać… Jak ci huknie przy mszy, to aż jaskółki pod pułapem z gniazd wylatują. No, i chwała Boża rośnie.

      – Co nie mam pamiętać! Przecie o dziesięć kroków świece tchem w ołtarzu gasił. Zajeżdżałże on choć raz do Bogdańca?

      – A jakże. Zajeżdżał. Pięciu nowych chłopów z żonami na karczunkach osadził. I u nas, w Zgorzelicach, też bywał, bo jako wiecie, on mi krzcił⁷⁶¹ Jagienkę, którą zawsze bardzo nawidzi⁷⁶² i córuchną ją zowie.

      – Dałby Bóg, żeby chciał mi chłopów ostawić – rzekł Maćko.

      – O wa! co tam dla takiego bogacza pięciu chłopów! Wreszcie, jak Jagienka go poprosi, to ostawi.

      Tu rozmowa umilkła na chwilę, albowiem znad ciemnego boru i znad rumianej zorzy podniosło się jasne słońce i rozświeciło okolicę. Powitali je rycerze zwykłym: „Niech będzie pochwalony!”, a następnie, przeżegnawszy się, poczęli ranne pacierze.

      Zych skończył pierwszy i uderzywszy się po kilkakroć w piersi, ozwał się do towarzyszów:

      – Teraz się wam dobrze przypatrzę. Hej, zmieniliście się obaj… Wy, Maćku, musicie wpierw do zdrowia przyjść… Jagienka będzie miała o was staranie, bo to w waszym dworze baby nie uświęci… Ano, znać, że wam szczebrzuch⁷⁶³ tkwi między żebrami… I dobrze nie bardzo…

      Tu zwrócił się do Zbyszka:

      – Pokażże się i ty… Oj, mocny Boże! Pamiętam cię maleńkim, jakoś przez ogon źrebakom na grzbiet łaził, a teraz, wciornaści, co za rycerzyk!… Z gęby czyste paniątko⁷⁶⁴, ale chłop pleczysty… Takiemu się choć i z niedźwiedziem brać…

      – Co mu ta niedźwiedź! – rzekł na to Maćko. – Toć młodszy był niż dziś, gdy go ów Fryzyjczyk⁷⁶⁵ nazwał gołowąsem, a on, że to nie całkiem mu się spodobało, zaraz mu garścią wąsy wydarł…

      – Wiem – przerwał Zych. – I potykaliście się potem, i wzięliście ich poczet. Wszystko mi rozpowiadał pan z Taczewa:

      Wyszedł Niemiec z wielgim⁷⁶⁶ zyskiem,

      Pogrzebli go z gołym pyskiem,

      Hoc! hoc!

      I począł spoglądać na Zbyszka rozbawionymi oczyma, on zaś patrzył także z wielką ciekawością na jego długą jak tyczka postać, na chudą twarz z ogromnym nosem i na okrągłe, pełne śmiechu oczy.

      – O! – rzekł – przy takim somsiedzie, byle Bóg stryjkowi wrócił zdrowie – to i nie będzie smutku.

      – Lepiej mieć wesołego somsiada, bo z wesołym nie może być zwady – odrzekł Zych. – A teraz posłuchajcie, co wam po dobremu i po krześcijańsku powiem. Doma dawnoście nie byli i porządków nijakich w Bogdańcu nie zastaniecie. Nie mówię: w gospodarstwie – bo opat dobrze gospodarzył… lasu szmat wykarczował i chłopów nowych osadził… Ale że sam jeno czasem dojeżdża, więc w spiżarni będą pustki, ba, i w domu ledwie tam ława jaka jest – albo i wiązka grochowin⁷⁶⁷ do spania – a choremu potrzeba wygody. Więc wiecie co? – jedźcie ze mną do Zgorzelic. Zabawicie jaki miesiączek albo dwa, to mi będzie po sercu⁷⁶⁸, a bez ten czas Jagienka o Bogdańcu pomyśli. Tylko się na nią zdajcie i niech was głowa o nic nie boli… Zbyszko będzie dojeżdżał gospodarki pilnować, a księdza opata też wam do Zgorzelic sprowadzę, to się z nim zaraz porachujecie… O was, Maćku, będzie dziewka miała taki starunek⁷⁶⁹ jak o ojcu – a w chorobie babski starunek od innego lepszy. No! Moiście wy! uczyńcieże tak, jako was proszę.

      – Wiadoma rzecz,