Piekfyn Afrikaans Graad 12 Leerderboek Huistaal. Henk Viljoen

bydrae tot ’n redenasie ten spyte daarvan dat dit nie ’n afleiding as waar bewys nie.

       Dit kan emosies in ’n redenasie bewerkstellig. Skrywers gebruik graag emosionele taal (emosiebelaaide woorde) om ’n emosionele reaksie te ontlok of ’n teikengroep te oorreed dat wat hulle oor ’n saak sê, die korrekte en aanvaarbare standpunt is.

       ’n Analogie kan ’n afleiding vir die leser/hoorder/kyker aanvaarbaar maak of nie.

      9. Kyk na die analogieë in die onderstaande sinne. Is die analogieë vir jou aanvaarbaar of nie? Verduidelik telkens.

      a. McDonald’s is skoon en klinies, amper soos ’n apteek.

      b. KFC is afgerem en moeg soos die ou kolonel.

      c. ’n Big Mac laat jou nie só vol voel dat jy iewers agter ’n boom wil gaan skuinslê nie.

      d. Die pad na ’n man se hart loop deur sy maag.

      10. “Twee stukke ontbeende hoender, omhul deur die Kolonel se spesiale mengsel speserye met twee skywe kaas tussenin en ’n pikante sous, als toegevou in ’n rolletjie.”

       Beantwoord die vrae gebaseer op die aangehaalde sin.

      a. Is “mengsel” ’n versamelnaam of ’n maatnaamwoord? Verduidelik.

      b. Wat is die betekenis en funksie van die premorfeem in “ontbeen(de)”?

      c. Is “omhul” ’n skeibare of ’n onskeibare werkwoord? Verduidelik.

      d. Skryf “skuinslê” oor om te toon dat ontronding kan plaasvind.

      e. Watter klankverskynsel kan moontlik voorkom by die uitspreek van “hoender”?

      f. Gee twee woorde waar palatalisasie voorkom wanneer dit uitgespreek word. Onderstreep die palatale klank in elke die woord.

      g. Is “pikante” ’n predikatiewe of attributiewe byvoeglike naamwoord? Gee ’n rede vir jou antwoord.

      11. Gee sinonieme en antonieme vir die skuinsgedrukte woorde:

      a. Die tjips is bros, nie vetterig nie.

      b. Die diens is vriendelik ongeërg.

      c. Die natuurlike geur word aangevul deur die dikte van die vleis.

      12. Skryf die volgende woorde in goeie Afrikaans.

      a. “patties”

      b. “buns”

      13. Gee die betekenis van die volgende woorde:

      a. kitskosemporiums

      b. skalieklip

      Selfassessering

      Sien die antwoorde na aan die hand van die onderwyser se memorandum.

      Nou is dit tyd om weer jou kennis van taalstrukture en -konvensies in te skerp. Jy moet onder andere let op die volgende:

       ’n verskeidenheid spelpatrone, -reëls en -konvensies

       simplekse en komplekse

       punktuasie

       verskillende woordsoorte

       enkelvoudige en saamgestelde sinne

       woordeskatuitbreiding:afleiding, samestelling en samestellende afleidingidiomatiese uitdrukkings.

      Lees in die onderstaande tydskrifartikel hoe Susan Samuel ’n tradisionele Suid-Afrikaanse gereg (’n Smiley) beskryf en hoe die bediening daarvan geboemerang het vir twee onkundige toeriste in die Manenberg Jazz Café.

      Hou kop as die skaap smile

      1Die kombuis van die destydse Manenberg Jazz Café aan die bopunt van Adderleystraat in Kaapstad het op soel someraande, wanneer die musikante hul instrumente opstel en die eerste drankies bestel, ’n soet en stomerige dikte bygekry wat die honger parlementariërs op die balkon tot raserny gedryf het. En as kelner het jy geweet jy sit jou voete vir die volgende paar uur nie binne daardie swaaideure nie.

      2Die meeste klante was gereelde besoekers en Manenberg’s soos ’n massiewe sitkamer waar veral joernaliste en staatsamptenare die eintlike onderhoude en gesprekke van die dag gevoer het. Die kroeg was goed toegerus en wanneer die jazz eers op dreef kom, het ’n gees jou geslaan wat maak dat die trane sommer dik in jou keel kom sit van lekkerte.

      3Dis op een van hierdie aande dat die bestuurder ons inroep en vertel van ’n nuwe dis op die spyskaart. ’n Item wat besoekers gereeld aanvra. ’n Smiley. En as ’n Smiley te veel is, bestel hulle ’n halwe Smiley.

      4Vir diegene wat nie weet nie: ’n Smiley is ’n skaapkop wat stadig en deeglik gaar gekook word met al die belangrike organe steeds in plek. En die vreemde reuk wat reeds van vroegoggend in die lug hang, maak skielik sin. Ons het skaars weer ons plekke ingeneem, of twee rooigebrande toeriste staan in die deur. Duidelik baie opgewonde oor die stuk ware Afrika wat hulle pas ontdek het. Hulle gaan sit by een van my tafels. En soos die noodlot dit wou hê, vra hulle vir die dag se special.

      5Net die soort uitheemsheid waarop die twee toeriste op dié reis gehoop het! ’n Halwe Smiley sal dit wees.

      6In die stilligheid wonder ek skielik hoe hulle dié spulletjie gaan behartig . . . Die bord word met die nodige fanfare op die dienstoonbank neergesit en ek staan nader. Op ’n souserige homp pap lê die halwe skaapkop, mooi presies tussen die voortandjies deurgesny. Een oog met die wimpers nog aan, en een oortjie punt in die wind.

      7Ek sit blasé die bord voor die twee gaste neer.

      8Die koppe word teruggeruk, die man verloor ’n oomblik sy balans op die houtstoeltjie. Die uitdrukking op die vrou se gesig wys elke greintjie selfbeheersing word ingespan om nie skreeuend die restaurant uit te hol nie. Geduldig wag ek dat hulle tot verhaal kom.

      9“How should one eat this?” vra hulle met groot oë. “Ag,” improviseer ek en maak of die situasie alledaags is. “You start with the soft meat on the face, then gradually work your way inwards.”

      10By die swaaideure kom ek af op die hele kombuispersoneel wat die petalje deur ’n skreef in die deur dophou.

      11Twee minute was egter genoeg vir die twee om te besluit dat hulle eerder iets anders wil hê. Rooi in die gesig besluit hulle op ’n pastagereg en ’n geroosterde kaastoebroodjie.

      12Toe ek terug in die kombuis kom, is die Smiley skoonveld, en almal het ’n dun, blink lagie vet om die mond . . .

      (Uit: Insig)

      Leer die volgende spreekwoorde.

      die skapies bymekaar jaag – trou/in die huwelik tree

      die swart skaap van die familie – die een wat die familie in die skande steek

      as een skaap deur die hek is, volg die ander almal – mense volg maklik iemand wat die voortou neem

      baie mak skape gaan in een kraal – vredeliewende mense woon maklik saam

      een skurwe/brandsiek skaap kan die hele trop aansteek – een slegte mens kan baie mense verkeerd beïnvloed

      die swart skaap wees – die persoon wat altyd die skuld kry.

      soos verdwaalde skape – sonder iemand wat leiding gee

      die verlore skaap – iemand wat van die regte spoor gedwaal het

      Beantwoord die volgende geïntegreerde taalvrae in jou werkboek.

      1. Kyk na die volgende illustrasies en kies uit die lys wat volg die idioom wat by elk pas. Probeer ook die betekenis van die